Gelenbevi İsmail Efendi Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

1730 yılında Saruhan/Manisa sancağının Kırkağaç ilçesine bağlı Gelenbe beldesinde doğmuştur. Asıl adı İsmail olmasına karşın doğduğu yerden dolayı daha çok Gelenbevi olarak bilinir. Babasını küçük yaşta kaybettiği için on üç on dört yaşlarına kadar ciddi anlamda bir eğitim göremeyen Gelenbevi doğduğu kasabada tahsile başladı, bir süre sonra da İstanbul’a giderek Fatih Medresesi’ne girdi. Medrese öğrenimini tamamladığı 1763 yılından sonra, ayrıntısı bilinmeyen çeşitli görevlerde bulundu. Kaynaklar, Gelenbevi’nin bu dönemini daha çok İstanbul'un Zeyrek sem­tindeki evinde mantık ve matematikle ilgili eserle­ri incelemek ve yazarak geçirdiğini belirtmektedir.

1783’te huzur ders­lerine muhatap olarak katılan Gelenbevi, I. Abdülhamid döneminde gerçekleştirilen ıslahat hareketlerinden sonra kurulan Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun ile İstihkâm Mektebi gibi bazı öğretim kurumlarında matematik hocası olarak görev yaptı.

Gelenbevi, 1787 yılında İstanbul'a gelen bir Fransız mühendisinin Bâbıâli'ye (hükümete) sunduğu bir eser dolayısıyla meşhur oldu. Fransız mühendisin yazdığı, ancak dönemin bilim adamlarınca pek anlaşılmayan, logaritma cetvelleri­nin nasıl kullanılacağı konusunda esere Logaritma Şerhi adıyla da tanınan Şerh-i Cedâvili'l-ensâb adlı Türkçe bir eser yazmış ve eserle dehasını ortaya koymuştur. Kaynakların be­lirttiğine göre onun bu başarısı, Fransız mühendisinin de katıldığı bir toplantıda devrin Reisülküttâbı Mehmed Râşid Efendi'nin Gelenbevî'ye bir samur divan kür­kü armağan etmesiyle kutlandı. Gelenbevî'nin bu şerhi yazarken, söz konusu cetvellerin daha önce III Mustafa'nın emriyle Kalfâzâde İsmâil Çınârî Efendi tarafından Tuhfe-i Behîc-i Rassinî Tercüme-i Zîc-i Kassinî adıy­la yapılan Türkçe çevirisinden de yararlandığı anlaşılmaktadır.

III. Selim'in huzurunda meydana gelen bir başka olay dikkatlerin yeniden Ge­lenbevî üzerinde toplanmasına neden olmuştur. Kâğıthane'de yapılan bir bayramlaşma töreninde humbaracıların başarısız atışlar yapmasına çok üzülen padişah, istikamet hesaplarını doğru bir biçimde yapacak bir uzmanın bulunmasını emretmiş, bunun üzerine huzura getirilen Gelenbevî, toplardaki açı hatalarını ince matematik hesaplarla dü­zeltmiş, böylece atışlarda tam isabet kaydedilmesini sağlamıştır. III. Selim, bu başarısından dolayı Gelenbevî'yi çeşitli hediyelerle ödüllendirmiştir.

1790’da kendisine Mora'daki Yenişehir (Yenişehr-i Fenâr, Larissâ) mevleviyeti (kadılık) verilerek oraya ka­dı tayin edilen Gelenbevî, bu görevi yürütürken Yenişehir'de vefat etti. Mezarı, bir rivayete göre Yenişehir'de Bayraklı Camisi’nin Mezarlığı'nda; Ebül'ulâ Mardin’in verdiği bilgilere göre Yunanistan'ın Tesalya bölgesindeki Kostem Köprüsü'nün yakınında inşa edilen bir türbededir.

Gelenbevî İsmâil Efendi, aklî (pozitif) ve naklî (rivayete dayalı) bilimlerin hemen hepsinde söz sahibi olan ve son dönem Osmanlı bilim anlayışını eserleriyle günümüze aktaran önemli bilim insanlarından biridir. Osmanlı Devletinin bütün kurumları ile gerilemeye baş­ladığı bir dönemde yaşamış olmasına karşın, teoriyi pratik alana aktarabilmiş, bilimsel gücünü Avrupalılara kabul et­tirmiş ve ününü devletin sınırlan dışına taşırabilmiş çok yönlü bir bilgindi. Kla­sik İslâm cebirinin Osmanlı dünyasındaki son temsilcisi olarak değerlendirilir. İstan­bul'un Fatih semtinde onun adını taşı­yan bir okul (Gelenbevî Lisesi) vardır.

Gelenbevi İsmail Efendi, eski (geleneksel) İslam ekolünün son temsilcisi olarak görülmektedir. O'nun öncekilerden farklı yönü, tam bir batılı bilim adamı gibi davranmasıdır. Matematiği sadece öğretmemiş, herkese onun sadece öğrenilmesi gereken bir konu olmasının ötesinde güncellik yeteneğini göstermiş; ayrıca bundaki kesinliğin önemini vurgulamıştır. Kuramsal çalışmalara ve uygulamalarına aynı oranda değer verdiği içindir ki çağdaş anlamdaki uygulamalı bilimler anlayışına böylece ilk adımlar atılmıştır.

Gelenbevi İsmail Efendi'den sonra gelen matematikçiler, artık yeni bir kuşağı temsil etmektedirler. Gelenbevi İsmail Efendi'nin başlattığı yolda ve giderek çağdaşlaşan eğitim kurumları sayesinde, hem bilim adamlarının davranışlarında ortaya çıkan farklar hem de uğraş verdikleri alanlardaki yenilikler, O'nların eskilere göre daha farklı olmalarını zorunlu kılmaktadır.

Matematik ve Astronomi Alanındaki Eserleri:

1) Hisâbü’l-küsûr (Küsûrât-ı hisâb): Klasik İslâm cebirinin Osmanlı dünyasındaki son temsilcisi olan Gelenbevî’nin, “mesâil-i sitte” ile klasik geleneğe bağlı cebir bilgilerini ele aldığı bu Türkçe cebir kitabı hakkında en ayrıntılı tanıtım Sâlih Zeki tarafından yapılmıştır (Kāmûs-ı Riyâziyyât, I, 319; a.mlf., Âsâr-ı Bâkıye, II, 297; Bingöl, Gelenbevî İsmail, s. 25-26; DİA, VII, 199-200). Eserin Beyazıt Devlet (nr. 4494), Süleymaniye (Esad Efendi, nr. 3160) ve Millet (Ali Emîrî, nr. 511) kütüphanelerinde nüshaları bulunmaktadır.

2) Risâle-i Adlâ-i Müsellesât: Bir üçgenin elemanlarının, özellikle açı ve kenarları arasındaki bağıntıların trigonometrik esaslara göre incelendiği üç bölümden oluşan bir geometri kitabıdır (İstanbul 1220).

3) Şerh-i Cedâvili’l-ensâb: Daha çok Logaritma Şerhi adıyla bilinen bu eser iki bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümün mukaddimesinde sayı sistemleri ve bunların özellikleri üzerinde durulmakta, daha sonraki fasıllarda cedvel-i ensâb, nisbet-i ceybiyye ve nisbet-i zılliyye cetvellerinin nasıl oluştuğu, bunların dayandıkları esaslar açıklanmaktadır. İkinci bölümde ise söz konusu cetvellerin kullanılışı ve bunlarla yapılan çeşitli matematik işlemleri hakkında bilgi verilmektedir. Eserin Süleymaniye (Hacı Mahmud Efendi, nr. 5720) ve Beyazıt Devlet (Beyazıt, nr. 4516) kütüphanelerinde yazma nüshaları vardır.

4) Usûl-i Cedâvil-i Ensâb-ı Sittînî: Astronomi hesaplarında kullanılmak üzere düzenlenen altmışlı logaritma cetvelleriyle ilgili küçük bir risâle olup Sâlih Zeki tarafından tanıtılmıştır (Âsâr-ı Bâkıye, II, 301).

5) Risâle'alâ rub'i’l-mukantarât: Astronomiye dair olan bu eser Kitâbü’l-Merâṣıd, Risâletü’l-ceyyib ve’l-muḳanṭara, ʿAmel bi’r-rubʿi’l-müceyyeb gibi adlarla anılmaktadır. İslâm matematik tarihi açısından büyük önem taşıyan kitap rubu‘ (murabba) tahtasının nasıl kullanılacağını, bundan faydalanarak namaz ve diğer ibadet vakitlerinin ne şekilde belirleneceğini açıklamaktadır. Eserin Süleymaniye (Esad Efendi, nr. 2012/1, 2014, 3580; Lâleli, nr. 2718/2, Nâfiz Paşa, nr. 1266; Giresun, nr. 150, 153/1), Köprülü (nr. 709) ve İstanbul Üniversitesi (AY, nr. 861, 2895/1, 3510) kütüphanelerinde nüshaları bulunmaktadır.

6) Risâle fî sütûhi’l-münharifât: Mekanik saatlerin henüz yaygınlık kazanmadığı dönemlerde, vakti güneşin hareketlerine göre tayin etmek üzere hazırlanmış olan güneş saatlerindeki yükseklik mili hesaplamalarına ait küçük bir risâledir. Sâlih Zeki, Gelenbevî’nin aynı konuyla ilgili Risâle fî resmi’l-mizvele ve’l-münharife adlı bir başka risâlesinden de söz etmektedir (a.g.e., II, 301).

7) Dekā'iku’l-beyân fî kıbleti'l-büldân: Risâletü’l-ḳıble olarak da bilinen eser, çeşitli yerleşim alanlarında kıblenin belirlenmesi için gereken gözlem ve trigonometrik hesapların nasıl yapılacağını inceleyen önemli bir risâledir. 1189 (1775) yılında tamamlanan eser, Osmanlı Maarif nâzırlarından, Gelenbevî’nin torunu fizikçi Said Bey’in (Said Gelenbevioğlu, ö. 1938) delâletiyle yayımlanmıştır (İstanbul 1337).

Kaynakça:

1) İslam Ansiklopedisi Gelenbevi Maddesi

2) Yavuz Aksoy, Osmanlı’da ve Türkler’de Matematik Eğitimi ve İlk Matematikçiler, YTÜ Yayınları, 2015.

Başhoca Hüseyin Rıfkı Tamani Vefat Etti

Hüseyin Rıfkı Tamani illüstrasyon © TÜDAM

Askerî alanda matematik, geometri ve fiziğe dair telif ve tercüme eserleriyle Batı biliminin Osmanlılara intikalinde öncülük eden Tamânî’nin doğumu ve ilk öğrenimi hakkında bilgi yoktur, ancak yaklaşık 1750 yıllarında doğduğu tahmin edilmektedir. Tamani Kırım’ın Tamân beldesinden olup bilinmeyen bir tarihte İstanbul’a giderek devlet hizmetine girdi. 1795 yılında yeni açılan Mühendishâne-yi Berrî-yi Hümâyun’a ikinci halife olarak tayin edildi. Kendisine aynı yıl Rusya sınırındaki birçok büyük kalenin tamiri işi verildi. 1801’de Mühendishâne hocası Abdurrahman Efendi azledilince yerine Tamânî geçti. 1803’te tersanede yeni yapılan bir havuzdaki suyun tahliyesi için İngiltere’ye buharlı tulumba almaya gönderilince bir süre orada kaldı. Dönüşünde önce Beykoz Kâğıt Fabrikası’nda, daha sonra Tophâne-i Âmire’de çeşitli görevlerde bulundu. 1806’da Mühendishâne’ye başhoca tayin edildi ve bu vazifeyi ölümüne kadar 11 yıl sürdürdü.

Başhocalığı esnasında maddî sıkıntılar çeken Tamânî’nin bu sıkıntıları III. Selim’in tahttan indirilmesinin ardından daha da arttı. 1816’da resmî bir görevle önce Balkanlar’a, oradan da dinî müesseselerin tamiri için Medine’ye gönderildi. Ertesi yıl 1817 yılında bu şehirde vefatının ardından terekesinden çıkan (sahibi olduğu) bazı kitaplar Mühendishâne tarafından satın alındı. Doğu dilleri yanında İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Latince bilen Tamânî’nin geometri alanındaki tercümeleri ve İshak Efendi’nin eserleri sayesinde Osmanlılar, sayılar teorisi, analitik geometri, diferansiyel ve integral hesap gibi modern matematiğin yeni tekniklerinden haberdar oldu. Tamânî, konuların incelenmesinde Avrupa’dan gelen yeni bilgiler yanında eski bilgi birikimini de kullanmıştır. Tercümelerinde kendisine Mühendishâne hocalarından mühtedi Selim Efendi yardım etmiştir. Çoğunlukla ders kitabı mahiyetinde olan eserleri Mühendishâne’de uzun yıllar okutulmuştur.

Başlıca Eserleri

Mecmûatü’l-mühendisîn, 
İmtihânü’l-mühendisîn, 
Telhîsü’l-eşkâl fî ma‘rifeti terfîi’l-eskāl fî fenni’l-lağım, 
Logaritma Risâlesi, 
Tercüme-i Usûlü’l-hendese, 
el-Medhal fi’l-coğrâfiye, 
Usûl-i İnşâ-i Tarîk, 
Humbara Cedveli, 
Müsellesât-ı Müsteviye, 
İrtifa Risâl

Hüseyin Rıfkı'nın en önemli çalışmalarından birisi, Usûl-i Hendese'dir (Geometrinin Temelleri); bu eser, İngiliz matematikçisi John Bonnycastle'ın 1789 yılında yayımladığı Öklid'in Elemanlar (Elementler)'ının çağdaşlaştırılmış ve düzeltilmiş bir uyarlamasının çevirisidir.

Zamanın padişahı III. Selim, askeriyenin işine yaramayan bilgilerle meşgul olan âlimleri müderris olarak atamayacağını açıkça beyan edince, Elemanlar’ı çevirmeyi planlayan Tâmâni çareyi Bonnycastle çevirisini Türkçe’ye aktarmakta bulmuştur. John Bonnycastle, bir askeri okulda okutulmak üzere Elemanlar’ın içinden subayların işine yarayacak kısımları ayıklayıp İngilizce’ye çevirmiştir. Uzun yıllar bu çeviri askeri okullarda kullanılmıştır. Bonnycastle çevirisi Elemanların 465 önermesinin yaklaşık 185’ini içerir, yani Bonnycastle Elemanların yaklaşık % 40’ını çevirmiştir. Tâmâni’nin Türkçeye çevirdiği Elemanlar bu çeviridir.

Hüseyin Rıfkı'nın bu çalışmasının Öklid'in Elemanlar'ının ilk Türkçe (Osmanlı Türkçesi) tercümesi olduğu düşünülmektedir.

Kaynakça:
1) Salim Aydüz, Hüseyin Rıfkı Tamânî, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 2016, Cilt: EK-2, syf: 584-586
2) Ali Rıza Tosun, 2007, "Hüseyin Tamani'nin çalışmaları ışığında Öklid geometrisinin Türkiye'ye girişi" başlıklı doktora tezi
3) Ali Sinan Sertöz'ün Türk Matematikçileri web sayfası

Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası BKSM'nin hazırladığı animasyon

Başhoca İshak Efendi Vefat Etti

Başhoca İshak Efendi yağlı boya portre © Ahmed Ziyâ (Atacan)

Bugün Yunanistan sınırları içinde kalan Yanya’nın Narda (Arda) kasabasında doğdu. “Hoca” ve “Başhoca” unvanıyla tanınır. Aslen Mûsevî bir aileye mensuptur; babasının ölümünden sonra kardeşi Esad Efendi ile birlikte İslâm’a girmiş ve İstanbul’a gitmiştir. İlk ve orta öğrenimi hakkında bilgi bulunmamakla birlikte aile çevresinden gelen çeşitli Batı dillerinin yanında Arapça ve Farsça’yı da bilmesi ve daha sonraları Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’da Esîrüddin el-Ebherî’nin Îsâġūcî adlı kitabını okutması onun küçük yaşta medrese öğrenimi gördüğünün delili sayılabilir. Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’un terfi listelerinden 1806-1815 yılları arasında bu okulda okuduğu ve sınıf geçmenin, yapılan imtihanı kazanmanın yanında bir üst sınıfın kadro mevcudunda münhal bulunması şartına bağlı olmasından dolayı okulun son iki sınıfını yaklaşık dokuz yılda bitirdiği anlaşılmaktadır.

Öğrenciliği sırasında zekâsı, bilgisi ve çalışkanlığıyla Başhoca Hüseyin Rıfkı Tamânî’nin dikkatini çeken İshak Efendi, onun yardımcılığına tayin edilerek Medine’deki kutsal sayılan yerlerin tamir ve inşaat işleriyle görevlendirildi (1816). Ertesi yıl Hüseyin Rıfkı Tamânî’nin Medine’de vefatı üzerine yetkililerce Bâbıâli’ye onun yerine getirilmesi tavsiye edildiyse de İstanbul’dan başka bir mühendis gönderildi ve İshak Efendi onun yardımcılığına verildi. Medine’deki görevini tamamladıktan bir süre sonra tekrar Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’a dönen İshak Efendi, hocalardan Bulgarîzâde Yahyâ Nâci Efendi’nin ölümünün ardından mühendishanedeki kariyerine halel gelmemek kaydıyla onun yerine Dîvân-ı Hümâyun tercümanlığına getirildi (Temmuz 1824). 1829 yılının sonlarına doğru Balkan sahillerindeki istihkâmların kontrol ve tamiriyle görevlendirildi. Bu görevlendirmenin asıl sebebi, şahsına karşı güven duyulmaması ve Dîvân-ı Hümâyun tercümanlığından uzaklaştırılmak istenmesiydi. Ancak çok geçmeden hakkında gösterilen tereddüt ve şüphelerin yersiz olduğu ve kendisinin Reîsülküttâb Pertev Paşa’nın bir tertibine mâruz kaldığı anlaşılarak geri çağrıldı; 1830 yılının son ayında Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’un başhocalığına tayin edildi. 1834’te yine kutsal binaların tamiri için Medine’ye gönderildi ve dönüş yolculuğu sırasında İskenderiye’de vefat etti (Şubat 1836). Öğrencileri hâtırasına hürmeten Hasköy Mezarlığı’na, üzerinde “Dîvân-ı Hümâyun sâbık serhalifesi ve Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun başhocası el-Hâc Hâfız İshak Efendi” ibaresi bulunan bir taş diktiler.

İshak Efendi’nin hizmetlerinin başında, daha önce öğrencilerinin yerde oturup dizleri üzerinde not tuttukları Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun’u disiplin ve tedrisatıyla Batı’nın askerî okulları seviyesine çıkarmış olması gelir. Başhocalığı sırasında eğitimlerini üstlendiği son sınıf öğrencilerine günde beş derslik bir program uyguladığı ve ilk derste Etienne Bézout’nun Fransızca matematik kitabından (Cours de mathématiques) kısa bir metin tercümesi yaptırdıktan sonra kitabın hidrolik bahsini, ikinci derste kendi eseri Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziyye’den mekanik (ilm-i cerr-i eskāl) bahsini, üçüncü derste mantığa dair Îsâġūcî’yi, dördüncü derste yine kendi telifi olan Usûlü’s-siyâga’yı okuttuğu ve beşinci derste tatbikat yaptırdığı bilinmekte, bu programın, benzeri Batı okullarının programlarına paralel nitelikte olduğu görülmektedir. Onun basılmış kitaplarının tamamı kendinden sonra da Mühendishâne-i Berrî-i Hûmâyun’da ders kitabı olarak okutulmuştur. İshak Efendi’nin hizmetlerinin en önemlilerinden biri de hakkında yazdığı ilim dallarını ve Batı dillerini çok iyi bilmesi sebebiyle birçok terimin Türkçe karşılığını bulmasıdır.

Eserleri
1. Rekz ve Nasbü’l-hıyâm (İstanbul 1242). Harp sanatları konusundadır.
2. Tuhfetü’l-ümerâ fî hıfzı kılâ‘ (İstanbul 1243). Yine harp sanatlarına dairdir.
3. Medhal fi’l-coğrafya (İstanbul 1247). Hocası Hüseyin Rıfkı Tamânî’nin astronomi konusundaki kitabının coğrafyaya dair olan kısmının özetidir.
4. Usûlü’s-siyâga (İstanbul, ts.). Fransızca kitaplardan aktarma-adapte yoluyla hazırladığı top dökümü hakkında bir çalışma olup Osmanlıca hazırlanmış ilk basılı eserdir.
5. Mecmûa-i Ulûm-i Riyâziyye (I-IV, İstanbul 1247-1250; I-IV, Bulak 1257-1261). Dönemin Avrupa fen kitaplarından faydalanarak hazırladığı en büyük eseridir. İshak Efendi’nin şöhretini borçlu olduğu kitap Osmanlıca literatürde ilk defa matematik, fizik, modern astronomi, biyoloji, botanik, zooloji ve mineraloji gibi ilimlere ait bilgileri bir arada sunmasıyla ve modern kimya konusunda basılmış ilk Türkçe makaleyi ihtiva etmesiyle dikkat çeker. İlmî muhteva bakımından Avrupa’da yayımlanmış olan benzerlerine yakın bir seviyededir.
6. Usûl-i İstihkâmât (İstanbul 1250). Fransız matematikçisi Gulliaume Leblond’un Eléments des fortifications (Paris 1776) adlı kitabının tercümesidir. Kalın bir ciltten oluşan eser üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Bunların birincisinde harp sanatı, muharebe, orduların kurulması, ikincisinde hafif istihkâmlar ve üçüncüsünde ağır istihkâmlar ele alınmıştır.
7. Aksü’l-merâyâ fî ahzi’z-zevâyâ (İstanbul 1250). Üç bölümlük eser oktant, sekstant ve dâire-i in‘ikâs (cercle achromatique) gibi yükseklik ve uzaklık ölçmeye yarayan mühendislik aletlerinin kullanımıyla ilgili bilgileri içerir.
8. Kavâid-i Ressâmiyye (İÜ Ktp., TY, nr. 6829). Arazi ölçme kuralları ve uygulaması hakkındadır.
9. Risâle-i Ceyb (İÜ Ktp., TY, nr. 714). Zaman tesbiti konusunda olup tercüme-adaptasyon yoluyla hazırlanmıştır.
10. er-Risâlâtü’l-berkıyye fî âlâti’r-ra‘diyye (Kandilli Rasathânesi Ktp., nr. 168/2, vr. 21b-49b). Buharlı gemilerin ve uskurlu denizaltının mûcidi Amerikalı gemi mühendisi Robert Fulton’un Torpedo War and Submarine Explosions adlı eserinin Fransızca’sından tercüme olup torpiller hakkındadır.
 

Kaynakça:
1) Ekmeleddin İhsanoğlu, İslam Ansiklopedisi İshak Efendi, Başhoca maddesi

Cem Tezer'in Başhoca İshak Efendi ve Mecmu'a-yı Ulum-ı Riyaziye adlı yazısı

Hakkında yazılmış diğer yazılar

Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası BKSM'nin hazırladığı animasyon

Mehmed Emin Paşa Vefat Etti

Osmanlı Devleti’nin ıslahat hareketleri sırasında uyguladığı insan yetiştirme politikaları çerçevesinde, yurt dışına gönderilen öğrencilerin en iyi örneklerinden biri Emin Paşa’dır. Mühendishane-i Hümayun’un başhocası olan Hüseyin Rıfkı Tamani’nin oğludur. İlk temel eğitimlerini Mühendishane’de alan Emin Bey buradan mezun olduktan sonra İstihkam Alayı’na tayin edilmiştir. 1835 yılında, daha üst düzeyde eğitim alabilmesi için Londra’da Cambridge Üniversitesi’ne girmiştir. Burada eğitimini hiç aksatmadan tamamlayarak, bu konuda önceden sözü edilen bazı olumsuzluklara adı karışmaksızın yurduna dönen Emin Bey, 1841 yılında mirliva rütbesiyle, Selim Paşa’dan boşalan Harbiye Mektebi Nazırlığına atanmıştır. 

Göreve başladıktan sonra Tophane Hastanesi ile Maçka Kışlası’nı boşaltarak bu okulu daha iyi koşullara getirme çalışmalarına girişmiştir. Emin Paşa, aynı zamanda okulun eğitim kalitesinin yükseltilmesiyle de ilgiliydi. Bu nedenle örneğin Mühendishane’den matematikçi Tahir Efendi’yi getirtmiştir. Kendisi, 24 başarılı öğrencisiyle bizzat uğraşmak suretiyle, onlara, özel cebir dersleri vermiştir. Bu öğrencilerinin tamamı 1845 yılında mezun oldular. Bunlardan cesaret alarak, Padişah Sultan Abdülmecit’in desteği ve emirleriyle Harbiye Mektebini biri “Mekteb-i Ulum-i Harbiye” ve diğeri de “Mekteb-i Fünun-i Harbiye” olan iki ayrı okula ayırmıştır. Bunların bina, ders araç-gereç, laboratuvar ve hoca gereksinmelerinin hepsini karşılayacak çalışmalar yapmış ve başarılı da olmuştur. Bir hizmeti de yeni açılan “Askeri İdadiler”dir ki bunlar İstanbul, Edirne, Bursa ve Manastır vilayetlerindedir.

Emin Paşa daha sonra Askeri Şura üyeliği de yapmıştır. 1846 da Cebel-i Lübnan’da çıkan karışıklığı bastırmak üzere görevlendirilmiş ve bunu başarıyla sonuçlandırmıştır. Bu görevi dönüşünde, orgenarellik (ferik) rütbesine yükseltilmiştir. Harbiye Okulu Nazırlığından ayrılarak Rumeli Ordusu Komutanlığına atanmıştır. Burada da çok önemli görevler yapmıştır. İlerleyen yaşlarşnda O’nu bekleyen yeni görev Arabistan’dadır. Şam Valiliği ve Arabistan Ordusu müşavirlişi görevlerini birlikte yürütmüştür. 12 Eylül 1851 tarihinde Şam Dimaşk’ta ölmüş ve Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin türbesine defnedilmiştir. 

Emin Paşa, gerek askerlik ve gerekse matematik konularında derin bilgilere sahip bir Osmanlı bilginiydi. Ömrünün büyük kısmı askeri alandaki yöneticik ile geçtiğinden fazlaca eser verememiştir. O’nun iki eseri de Fransızca dilinde kaleme alınmıştır. Belki de istediklerini ifade etmek için bu dili kullanması, daha rahat hareket etmesini sağlamıştır.

Eserleri

1) Calcul de Variation (Medhal-i Hesab-ı Tebeddülat)
Tamamı 27 sayfadan ibaret ve ders kitabı olmayan, ancak bir konferans metni niteliğinde bir çalışmadır. Bunu, Cambridge Üniversitesi’nden mezun olduğu zaman yazmıştır. Diferansiyel ve İntegral Hesap (Hesabı Tefazuli ve Temami) ile yetişilemeyen problemlerin Varyasyon Hesabı ile nasıl çözülebileceğini anlatmaya çalışmaktadır. Bu konuda İngilizce eser bulunmadığını, kendisinin Fransız matematikçilerinden Poisson ve Yakoli’den yararlandığını ifade etmektedir. 

2) Memoire sur un Nouveau Systéme de Confection des Fusés de Guere

Matematik, fizik ve harp sanatına ilişkin çeşitli konuların bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. 1840 yılında basılmıştır.

Kaynakça:

1) Yavuz Aksoy, Osmanlı’ da ve Türkler’ de Matematik Eğitimi ve İlk Matematikçiler, YTÜ Yayınları, 2015.

Atilla Polat, Mekteb-i Harbiye Nazırlarından Matematikçi Mehmed Emin Paşa’nın Biyografisine Giriş

Ahmed Tevhid Efendi'nin Nuhbetü’l-Hisâb isimli eseri basıldı

1807 yılında İstanbul’da doğan Seyyid Ahmed Tevhîd Efendi, modernleşme döneminde ilmiye sınıfından yetişmiş bir Osmanlı âliminin matematik ilimlerine olan ilgisini göstermesi bakımından dikkate değer bir isimdir. Seyyid Ahmed Tevhid Efendi yüksek öğrenimi sonrası İlmiye sınıfına Tariki Tedris(Öğretim Görevlisi) olarak medrese hocası olmuştur. Osmanlı Modernleşme Tarihi içinde 19. yüzyılda önemli bir yer işgal eden saray dışı bağımsız düşünce kuruluşlarından “Beşiktaş Cem‘iyyet-i İlmiyyesi”nde Cebir (Matematik) dersleri verdi. Matematik ilimlerindeki yeni gelişmeleri dikkate almasının yanında kendi geleneğini de göz önünde bulundurmuştur. Bu açıdan Gelenbevî İsmail Efendi, Seyyid Ali Paşa gibi alimlerin çizgisinde kabul edilebilir. Dinî ilimlerde uzman olmasının yanında matematik ve astronomi sahasında da oldukça bilgiliydi. İlim öğrenmek istiyenlere konağında sabah-akşam değişik konularda ders verirdi. Matematik, geometri ve dînî konulara dâir eserler yazmıştır.  24 Ocak 1870 tarihinde İstanbul'da vefat etti, Beşiktaş’ta Sinan Paşa Camii yanındaki dedesi Neccârzadenin türbesine defnedildi.

Matematik alanına ait eseri

Nuhbetü’l-Hisâb: Sultan II. Mahmûd’a sunulan eser 1830 yılında tamamlandı. Mart 1854’te Matbaa-i Âmire’de basıldı. Mukaddimede, hendese yani geometri, astronomi, mesaha, coğrafya, harp sanatının ihtiyaç duyduğu fennin yani tekniğin hesap ilmine (aritmetik) bağlı olduğunu söyler. Klasik ile modern çizgilerin terkibinde kaleme alınan bu eserde müellif, ondalık kesirleri îcâd eden Cemşîd El-Kâşî’nin Miftâhü’l-Hisâb adlı eserinin ilgili bahsine dikkat çeker. Bir derleme-telif olan eser, konuların taksimi bakımından klasik matematik kitabı formunda yazılmış ancak muhtevada modern bilgilere de yer verilmiştir. Ana kaynak ise Miftahü’l-Hisâb’dır. 71 sayfadan müteşekkil kitap, bir mukaddime, yedi makale ve bir hatimeden oluşur.

Kaynakça:
1) Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Seyyid Ahmed Tevhîd Efendi maddesi

2) https://www.usaktayiz.com/usak-kadi-vekili-ahmed-tevhid-efendi/

Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi Mebahis-i İlmiye Yayımlanmaya Başladı

Mebahis-i İlmiye. Birinci cilt, birinci sayının dış ve iç kapağı (16x19 cm)

(Prof.Dr. Feza Günergun'un Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi: Mebahis-i İlmiye (1867-69) adlı makalesinden alıntılanmıştır.)

Ondokuzuncu yüzyılda Türkiye’de matematik ve fen eğitimin modernleşmesinde, Avrupa dillerinden çeviri-derleme yoluyla hazırlanan Türkçe ders kitaplarının önemli katkısının olduğu bilinmektedir. Yüzyılın ortasından itibaren, İstanbul'da Türkçe veya Fransızca yayımlanmaya başlanan dergiler de, Avrupa’da yayımlanan benzerlerinden aktarmalar yaparak yeni bilgi girişine katkıda bulunmuşlardır.

Mebahis-i İlmiye, belli bir matematik bilgisine sahip kişilerin okuyabileceği, okuyucusunun en azından lise seviyesinde denebilecek matematik bilgisine sahip olmasını gerektiren bir dergidir. Dergide yer alan makalelerin hepsi matematiksel açıklama içerir. Dergi, Osmanlı toplumuna matematikteki yeni teknikleri tanıttığı gibi güneş saatlerinin matematiksel çizimi gibi astronomi bilgisi de isteyen yazılar yanında, matematik temelli uygulamaları (arazi taksimi gibi) açıklayan yazılar da içerir. Matematik problemlerini yayımlanması ve okuyuculardan bunların çözümünü beklemesi, derginin matematik eğitimini yaygınlaştırmayı hedeflediğini gösterir. Okuyucu kitlesinin önemli bir bölümü, yüksek okul öğrencileri ve bu okullarda matematiksel bilimler eğitimi veren hocalardır. Bütün bu özellikleriyle ve bugünkü bilgilerimiz ışığında, Mebahis-i İlmiye, matematiksel bilimlerde Türkiye’de yayımlanan ilk Türkçe dergi olarak nitelendirilebilir.

Mebahis-i İlmiye’nin Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye tarafından yayımlandığı, derginin ilk sayısının kapağında açıkça ifade edilmiştir. Dolayısıyla dergi, dönemin idealist ve milliyetçi aydınların kişisel gayretleriyle 1865 yılında kurulan Cemiyet’in Müslüman halkı eğitme ve aydınlatma projesi çerçevesinde yayına başlamıştır. Cemiyet’in kurucularından Yusuf Ziya Bey (Paşa, 1826-1882), Vidinli Hüseyin Tevfik Bey (Paşa, 1832-1901) ve Ahmet Muhtar Bey (Paşa, 1839- 1919) aynı zamanda, derginin kurucu ve yazar kadrosunu oluşturur. Bu kadro teknik eğitim görmüş askerlerden oluşmaktadır ve yaş ortalaması 35’dir. Cemiyet’in kurulduğu yıl, Yusuf Ziya Bey, Daire-i Askeriye muhasebecisidir. Muhasebe hesaplarında aktif ve pasif tabloları (usul-i muzâafa) Türkiye’de ilk kullanan kişidir. Salih Zeki’ye (1864-1921) göre, Cemiyet’in kuruluşundan iki yıl sonra 1867’de yayına başlayan derginin fikir babası, Yusuf Ziya Bey’dir. 

Yazarların amacı: ekonomik gelişme, diğer bir ifade ile ülkenin kalkınması için gerekli olan bilgi ve beceriyi geliştirmek için (terakki-i hüner ve sanat) bunların temelinde yer alan matematiksel bilimleri, doğa bilimlerini ve çeşitli teknikleri öğretmek. Yazarlar, dergiye rağbet gösterdikleri için teşekkür ettikleri okuyucuları “vatanlarının bilim ve maarifle gelişmesini arzulayan toplum bireyleri” olarak tanımlamışlardır.

Dergi, klasik dönem İslam matematik bilgisi ile ondokuzuncu yüzyıl Fransız matematik dergilerindeki bilgileri buluşturan, bunları okuyucusuna bir arada sunan bir özellik taşımaktadır. Cami duvarlarına hakkedilen ve İslam astronom ve muvakkitlerinin geleneksel ölçüm aletlerinden olan güneş saatlerinin matematik ve astronomi bilgisi gerektiren çizimi, klasik dönem İslam yazarlarının (el-Kereci ve el-Marakeşi) kitaplarından aktarılan problemlerin çözümü, İslam matematikçilerinin sık kullandıkları “hisab el-hataeyn” (çift yanlış hesabının) tekniğinin açıklanması, dergi yazarlarının İslam matematiği konusundaki bilgi ve ilgilerine ve bu ilginin ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı’da sürdürüldüğüne işaret eder. Diğer taraftan Fransızca matematik dergilerinden alınan problemler ve çözümleri, dual aritmetik tekniğinin tanıtan yazı dizisi, Avrupa mekanik kitaplarından çeviri yoluyla hazırlanan yazı dizisi ve bazı geometri ispat ve uygulamalarını içeren yazılar, derginin Avrupa’ya yönelen yüzüdür. 

Mebahis-i İlmiye’deki bazı problem çözümlerinde, Vidinli, çözümü “fünun mecmualarından birinde” gördü ğünü belirtmiş, ancak derginin ismini vermemiştir. Ancak bir çözümün dipnotunda Nouvelles Annales de Mathématiques adlı derginin adının zikredilmiş olması, sözü edilen “fünun mecmualarının” bu dergi olabilece ğini konusunda bize ipucu verdi. Bu derginin 1868 öncesi ciltlerinde yaptığımız araştırma, Vidinli’nin Mebahis’te verdi ği birçok problem çözümü ile bazı yazıların Nouvelles Annales de Mathématiques’ten aktarılmış oldu ğunu gösterdi. Nouvelles Annales de Mathématiques adlı dergi, Fransa’nın elit yöneticilerini, bilim adamlarını, mühendislerini yetiştiren üniversite dışı yüksek okullarından École Polytechnique ve École Normale’in sınavlarına hazırlanan ö ğrenciler için Paris’te 1842 yılında yayımlanmaya başlayan bir dergidir.17 Vidinli’nin elinde bu derginin en azından 1842, 1848, 1853 ve 1857 yıllarına ait ciltlerin bulundu ğunu tahmin ediyoruz. Özellikle 1853 tarihli 12. ciltten önemli ölçüde yararlanmıştır. Bu cildin “Cebirsel Analiz” başlıklı bölümü içinde “Sur les Quaternions de William Hamilton” başlıklı bir makale yer almaktadır. Bilindi ği gibi, Vidinli, Linear Algebra (1882) adlı eserinin önsözünde William Hamilton’dan saygı ile söz eder.

Nouvelles Annales de Mathématiques, cebir, analiz, determinantlar, geometrinin de ğişik dalları, trigonometri, mekanik, fizik, astronomi vb konulardaki yazıları içeren makaleler yanında, çok sayıda problem ve çözümünü de içermektedir. Vidinli, özellikle problem ve çözümleri konusunda Annales’den faydalandığı gibi, Mebahis’in iç düzenini oluştururken de Annales’i örnek aldığına şüphe yoktur. 

Kaynakça:
Günergun, F. "Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi: Mebahis-i İlmiye (1867-69)". Osmanlı Bilimi Araştırmaları 8 (2007 ): 1-42

Tersane-i Amire'nin deniz ve matematikle ilgili bilimsel yayınları Dünya Kolomb Komisyonu tarafından ödüllendirildi

Berat © Deniz Müzesi

Kolomb'un Amerika'yı keşfinin 400. yıl dönümü olan 1893'te, Amerikan ekonomisinin ve kültürünün üstünlüğünü tüm dünyaya kanıtlamak için Uluslararası Chicago Fuarı düzenlendi. Bu uluslararası toplantıda Osmanlı İmparatorluğu da temsil edildi.

Osmanlı İmparatorluğu'nun katılımı, Amerika Birleşik Devletleri tarafından gönderilen bir heyetin Sultan II. Abdülhamit'e özel daveti nedeniyle gerçekleşti. Tüm dünya tarafından "Avrupa'nın Hasta Adamı" olarak kabul edilen Osmanlı İmparatorluğu, bu itibarını temizlemek için sergi için bir komisyon kurdu. Osmanlı Sergisi'nin komiseri Sadrazam Hakkı Paşa ve yardımcısı Fahri Bey'di.

İstanbul Beşiktaş'taki Deniz Müzesi'nde bulunan (Naval Museum, D.B. No.: 851 A/E) belgeler sayesinde, Chicago Sergisi'nde ödül alan objeler hakkında bilgi sahibiyiz: Büyük Tersane'de üretilen 26 mil hıza sahip torpido botu, abanozdan yapılmış oymalı kitaplık, yüksek kaliteli kayık, elektrikli dümen ve kumanda düğmesi ile bir tekne.

Fuarda, Osmanlı Denizcilik Bakanlığı, Tersane-i Amire'nin (Büyük Tersane'nin) deniz ve matematikle ilgili bilimsel yayınlarından dolayı Dünya Kolomb Komisyonu tarafından bir madalya ile ödüllendirildi.

Kaynakça:
1) Gülsen Sevinç and Ayşe Fazlıoğlu, Turkish Participation to 1893 Chicago Exposition, The Turkish Yearbook, Vol. XXXI, 2000-2.
2)  Deniz Müzesi D.B. No.: 851 A/E.

Deniz Müzesindeki Madalya ve Beratın Fotoğrafı

Darülfünun-ı Şahane Ulum-i Riyaziye ve Tabiiye Şubesi Eğitime Başladı

Mekteb-i Mülkiyye (Cağaloğlu Anadolu Lisesi) Binası

Meslekî eğitim veren bütün bu yüksek okullar dışında özellikle ilim adamı yetiştirmeye yönelik bir müessese kurulması konusunda Sadrazam Küçük Said Paşa, 2 Şubat 1310 (14 Şubat 1895) tarihinde II. Abdülhamid’e sunduğu arîzasında, Amerika ve Avrupa üniversitelerinin fonksiyonlarına sahip ve ilim adamı yetiştirmeye yönelik beş fakülteden (dârülicâze) oluşan bir dârülfünun kurulmasının gerekliliğini arzetmişti. 1900’de elli beş yıllık tecrübelerin ışığında, artık yerleşmiş bir hukuk mektebinin de bulunduğu birkaç fakülteden oluşan ve bugünkü Türk üniversitesinin temelini oluşturan Dârülfünûn-ı Şâhâne’nin kurulması kararlaştırılmıştır. Bu müessesenin resmî açılışı, II. Abdülhamid’in 25. cülûs yıl dönümüne rastlayan 31 Ağustos 1900 tarihinde yapılmıştır. Dârülfünûn-ı Şâhâne Edebiyat ve Hikmet (Felsefe) şubesi, Ulûm-i Riyâziyye ve Tabîiyye (Matematik ve Doğa Bilimleri) şubesi  ve Ulûm-i Âliye-i Dîniyye (İlâhiyat) şubesi adlı üç fakülteli bir üniversite olarak planlanmış, Hukuk ve Tıbbiye mekteplerinin de resmen bağlanmamakla birlikte dârülfünunun tabii kolları sayılmasıyla beş fakülteli modern Osmanlı üniversitesinin ilk sağlıklı kuruluşu gerçekleştirilmiştir.

Dârülfünûn-ı Şâhâne’de 1 Eylül 1900 tarihinden itibaren kayıt yaptırıp imtihana giren ve kabul edilen talebeler, Mekteb-i Mülkiyye’nin (bugünkü Cağaloğlu Anadolu Lisesi) boşaltılan bazı odalarında öğrenime başladılar. Ulûm-i Riyâziye ve Tabîiye şubesine ise altısı imtihansız yirmi beş talebe kabul edilmişti. Ulûm-i Tabîiye ve Riyâziye şubesi 1903 yılından itibaren ikinci sınıfında riyâziye ve tabiiye kollarına ayrıldı.

Kaynaklar:
1) https://islamansiklopedisi.org.tr/darulfunun

Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa, Osmanlı’nın Avrupa’dan çeşitli yollarla bilim aktarma politikasını yoğun olarak uyguladığı on dokuzuncu yüzyılda yaşamış bir matematikçi-bürokrattır. Osmanlı Devleti’ne hem yurt içinde hem de yurt dışında önemli görevlerde bulunarak hizmet etmiş ve bunun yanında iyi bir matematikçi olmasından dolayı döneminde riyazi-yi şehir (meşhur matematikçi) olarak tanınmıştır.
 

Hüseyin Tevfik’in öğrenim hayatı Vidin’de başlamıştır. O zamanlar, adet olduğu üzere, ilköğrenimini bitirdikten sonra rüştiyeye girmiş; burada dil bilgisi, güzel yazı yazma, temel aritmetik ve geometri derslerini görmüştür. 15-16 yaşlarında Vidin’den ayrılarak İstanbul’da bulunan teyzesi Hatice Hanım’ın yanına gelmiştir. Bir süre sonra resim yapma merakından dolayı bu becerisine uygun bir eğitimi nerede alabileceğini araştırmıştır. Aldığı tavsiyeler üzerine, Mühendishane-i Berri-i Hümayun’un o zamanlar yeni açılmış olan “resim sınıfı”na kaydolmuştur. Resim derslerinde geçen teknik terimleri anlamakta güçlük çektiğini hocasına söylemesi üzerine, hocası kendisine Maçka’daki askeri idadiye gitmesini tavsiye etmiştir. Bu tavsiye üzerine Maçka’daki idadiye giden Hüseyin Tevfik, burada sadece resim dersi gören bir sınıfın da olduğunu görmüş ve bu sınıfta derslere başlamıştır.


Kısa bir süre sonra okuldaki bir subay kendisine, sadece resim dersiyle yetinmemesi, diğer konuları da öğrenmesi yönünde tavsiyede bulunmuş ve bunun üzerine Hüseyin Tevfik hiç vakit kaybetmeden idadinin birinci sınıfına kaydolmuştur. Maçka’daki askeri idadiyi bitirdikten sonra Taşkışla’daki Mekteb-i Harbiye’ye başlayan Hüseyin Tevfik burada matematik öğrenmek için çok gayret göstermiştir. Hüseyin Tevfik’in bu gayret ve becerisini fark eden Mekteb-i Harbiye’deki matematik hocası Tahir Bey olmuştur. Tahir Bey, 1835’te İngiltere’ye öğrenim için gönderilen Mühendishane mezunlarındandır. Hüseyin Tevfik, öğrencilik yıllarında, Tahir Bey’e muavinlik yapmış, Mekteb-i Harbiye’nin erkân-ı harp sınıfına geçtikten sonra da bazı günler hocasının derslerine vekâlet etmiştir. 1859 senesinde erkân-ı harbiye mülazımı (teğmen) olan Hüseyin Tevfik,  860’ta ise erkân-ı harbiye yüzbaşısı olarak mektepten mezun olmuştur.

1863 yılında kolağası olan Hüseyin Tevfik, 1860’lı yıllarda Mekteb-i Harbiye’de cebir muallimliği ve erkân-ı harbiye sınıflarında ise muallim muavinliği yapmıştır. Haftada iki gün de Kasımpaşa Mekteb-i Rüştiyesi’nde Fenn-i hisab dersleri vermiştir. Bir süre sonra, askeri ataşe olarak Paris’e gönderilmiştir. Bu görevinin yanı sıra, Paris’te bulunan Mekteb-i Osmani’de müdür yardımcılığı da yapmıştır. Yaklaşık iki sene süren bu görevlerinin ardından İstanbul’a dönmüş ve Mekteb-i İdadi’de ulum-ı riyaziye (matematik) ve Mekteb-i Fünun-ı Harbiye’de hikmet-i tabiiye (fizik) öğretmenliği yapmıştır. 1867’de ise Darülfünun’da hesap (aritmetik) ve heyet (astronomi) derslerine girmiştir. Hüseyin Tevfik, Mekteb-i Harbiye’de yukarıdakilerden başka cebr-i âlâ (yüksek cebir), hendese-i tahliliye (analitik geometri), hesab-ı tefazuli ve temami (diferansiyel ve integral hesap), mihanik (mekanik) ve heyet (astronomi) derslerini de vermiştir. Bunun yanında 1867 tarihinde Simkeşhane’de esnaf çıraklarına, Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye faaliyetleri çerçevesinde hesap (aritmetik) anlatmıştır. Hüseyin Tevfik’in, Yusuf Ziya [Bey] (1826-1882) ve Ahmet Muhtar [Paşa] (1839-1919) ile birlikte kurdukları bu cemiyet, daha sonra Darüşşafaka’ya dönüşerek varlığını günümüze kadar sürdürmüştür.

Amerika’da bulunan Providence Tool şirketiyle silah alımı kontratı yapmış olan Osmanlı Devleti, silahların üretim sürecini denetlemek için Hüseyin Tevfik’in idaresindeki bir ekibi 1872 senesinde Amerika’ya göndermiştir. Hüseyin Tevfik’in görevi, satın alınacak tüfeklerin imalatına nezaret etmek ve teslim şartlarına uyup uymadıklarını kontrol etmektir. Hüseyin Tevfik, Amerika’da iken 1874 senesinde mirliva rütbesine yükseltilmiş, ardından kısa bir süreliğine İstanbul’a gelmiş ve birkaç ay sonra yeniden Amerika’ya dönmüştür. Amerika’da kaldığı süre boyunca şehrin ileri gelenleriyle de iyi ilişkiler kurmuş olan Hüseyin Tevfik, 5 Şubat 1878 tarihinde Rhode Island TarihCemiyeti’nde “A Few Facts on Mohammedanism” isimli bir tebliğ sunmuş ve ardından, 2 Nisan 1878’de adı geçen cemiyete üye seçilmiştir.
 

Hüseyin Tevfik, Amerika’da bulunduğu sırada, 1878’de ferikliğe yükseltilmiş ve ardından Ağustos 1878’de Mühendishane-i Berrî-i Hümayun Nezareti’ne atanmıştır. Bu göreve tayin olduğunda henüz Amerika’da bulunduğundan yerine Hacı Hüseyin Paşa (?-1911) vekâlet etmiştir. 1878’de İstanbul’a dönen Hüseyin Tevfik, Mühendishane’deki nezaret görevini Hacı Hüseyin Paşa’dan devralmıştır. 1880’de Tophane-i Amire Meclisi Riyaseti’ne getirilmiş ve ek olarak da Umur- ı Nafia Komisyonu’nda üye olarak bulunmuştur. 1880’de Maliye Nezareti’ne tayin edilmiş ve 1881’de bu görevinden alınmış ise de, Umur-ı Nafia Komisyonu üyeliği devam etmiştir. 1882’de Tophane-i Amire Fabrikaları Müfettişliğine getirilmiş ve ardından 1883’de Amerika’ya Orta Elçi olarak gönderilmiştir. 1886’ya kadar Vaşington’da Orta Elçilik görevini sürdüren Hüseyin Tevfik, aynı senenin Kasım ayında Ticaret Nezareti’ne tayin olmuş ve kısa bir süre sonra Amerika’dan ayrılarak İstanbul’a dönmüştür. 1887’de, Teftiş-i Askeri Komisyonu üyesi olarak gördüğümüz Hüseyin Tevfik, bu görevine ek olarak, Mauser tüfeklerinin muayenesi için Almanya’ya giden komisyona da başkanlık yapmıştır. İki sene kadar Almanya’da görev yapan Hüseyin Tevfik, 1889’da bu görevinden ayrılmıştır.

1891’de Ticaret ve Nafia Nezareti’ne tayin edilmiş ve 1895’e kadar bu görevde kalmıştır. 1896’da Divan-ı Muhasebat Riyaseti’ne ve ardından 1897’de ikinci defa Maliye Nezareti’ne getirilmiştir. Bu görevinde iken bir süre Rüsumat Emaneti’ne vekâlet etmiştir. Maliye Nazırlığı 1898’e kadar sürmüştür. 1900’da ise Hicaz Şimendiferi Komisyonu’nda ve rıhtımlarla ilgili komisyonda üye olarak bulunmuştur.
 

16 Haziran 1901’de İstanbul’da vefat etmiştir. Kabri, Eyüp Beybaba Sokağı’nda annesi ile kızının kabirlerinin yanındadır.

Eserleri:
Zeyl-i Usul-i Cebir (1288/1871-72): Hüseyin Tevfik’in, Mekteb-i Fünun-ı Harbiye’de kurmay sınıflarında okutulan, fenn-i taksim-i arazi (jeodezi/yer ölçümü), heyet (astronomi) dersleri ve ilm-i makine (mekanik) derslerinin iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için temel cebir bilgisinin yeterli olmadığını düşünerek hazırladığı eseridir. Eserde faiz hesabı, türev, seriler, cebirsel denklem çözümleri detaylı bir biçimde anlatılmaktadır.

Fenn-i Makine (1874-75): Mekteb-i Fünun-i Harbiye’nin Erkan-ı Harbiye sınıflarının birinci senesi için hazırlanmıştır. Eserde basit makineler, hareket, kuvvet, iş, güç, buharla çalışan makineler, vs. anlatılmaktadır.

Yeni Ölçülerin Menafi ve İstimaline Dair Bir Risale(1881-82): Dönemin yeni ölçülere geçiş sürecine uyumu kolaylaştırmak için hazırlanmıştır. Eski ve yeni ölçü birimleri arasındaki çevrimlerden bahseder.

Linear Algebra (1882; 1892): (Matematik tarihçisi Gert Schubring’e göre) Çarpma işlemini 2 ve 3 boyuttaki doğrulara genelleştirmek, yani bir çeşit “vektör kalkülüs”ü oluşturmak amacıyla hazırlanmış bir eserdir.

A Lecture Giving A Few Facts on Mohammedanism (1878): Üye olduğu Rhode Island Tarih Cemiyeti’nde yaptığı konuşmanın metnidir. Bir kısım yabancı yayınların Türkiye ve İslam hakkında yanlış bilgiler verdiklerini ve önyargıyla yazıldıklarını düşünen Hüseyin Tevfik, tebliğ boyunca bu önyargıları kırmaya çalışmaktadır.
 

Mebahis-i İlmiye (1867-69): Mebahis-i İlmiye, Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye tarafından çıkarılmış matematiksel bilimlerle ilgili bir dergidir. Hüseyin Tevfik bu dergiye aşağıdaki yazılarıyla katkıda bulunmuştur:

Bir Zamanlar Ulema-i Arabın Malumları Olan Havass-ı Adaddan Bir Mesele: Meşhur matematikçi Kerecî’nin (953-1029) 1’den n’ye kadar tamsayıların küplerinin toplamının, 1’den n’ye kadar tamsayıların toplamının karesine eşit olması ile ilgili yapmış olduğu geometrik ispat hakkındadır.

Bakırcılık ve Demirciliğe Dair Bir Mesele: Maşrapa, kova ve buhar kazanları gibi silindirik şekle sahip kapların yapılmasıyla ilgili bir ekstremum problemini ortaya koymaktadır.

Hesaba Dair Mesele: Bir halka oluşturacak biçimde dizilmiş olan belirli sayıda kişinin her birine bir miktar para verilir. Herkes kendisine verilen paranın belirli bir kısmını sağındakine verecektir. Tüm kişiler arasındaki para alış-verişi bittikten sonra herkesin sahip olduğu miktarın eşitlenmesi için kimin ne kadar para vermesi gerektiğini bulmak istenmektedir.

Mahsusat ve Gayr-i Mahsusat: Hüseyin Tevfik’in matematik dışı yazılarındandır. Bilimsel düşüncenin önemi vurgulanır.

Hesab-ı Müsenna: İngiliz matematikçi/mühendis Oliver Byrne’in (1810-1890) 1863 tarihli Dual Arithmetic isimli kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır. Ancak irrasyonel sayıların yaklaşık değerleri ve denklemlerin yaklaşık kök değerlerinin bulunması için geliştirilen bu yöntem dönemin matematikçileri tarafından kabul görmemiştir.

Arıların Peteklerinin Müseddesü’ş-şekl Olmasının Sebeb ve Hikmetine Dairdir: Arıların peteklerinin altıgen olmasının matematiksel açıklaması üzerinedir.

Arsa Taksimi: İlk olarak üçgen, dörtgen ve benzer geometrik şekillere sahip arazilerin verilen özel durumlara göre parçalanmasından bahsedilen makalenin devamında ise bir eğrinin altında kalan alanın değerinin yaklaşık olarak nasıl bulunacağı anlatılmaktadır.

Fenn-i Makine: Fenn-i makine kitabının bir bölümünü içermektedir.

Mesele: Ayakta Metanetle Durmak İçin Acaba Ayakları Ne Vechile Vaz Etmekte Ziyade Faide Vardır?: Ayakta dik bir şekilde dururken, vücudun rahat etmesi için ayakların nasıl bir pozisyonda tutulması gerektiği matematiksel olarak incelenmektedir.

Fenn-i Muvazene-i Miyah Usulü ile Bir Dairenin Mesaha-yı Sathiyesini Tayin: Bir silindir ve küp yardımıyla bir dairenin alanını bulmak üzerinedir.

Sanayinin Muhtaç Olduğu Ulum: Bazı meslek erbabının hangi bilimlerden ne ölçüde bilmesi gerektiğinden bahsedilir.

Fenn-i Makineden Dülgerliğe Dair Bazı Mebahis: Dülgerlerin bilmesi gereken kuvvetler konusu anlatılmaktadır.

Logx ve Kavs-i Mümas x’in Müştaklarına ve Bunların Silsileye Tevsilerine Dair Ruhban Sınıfından Mösyö Sufle’nin Haşiyesi: Logaritma ve arktanjant fonksiyonlarının türevlerinin nasıl alınacağı ve bu fonksiyonların seri açılımları üzerinedir.

Şibh-i Münharifin Bir Hassası: Yamuğun kenar ve köşegenleri arasındaki ilişki ile ilgili bir teorem ve bu teoremin ispatı üzerinedir.
 

Hataeyn Tarikine Dair Haşiye: Birinci dereceden bir bilinmeyenli denklemlerin köklerini, yüksek mertebeden denklemler içinse yaklaşık kök değerlerini veren bir yöntem üzerinedir.

Yararlanılan Kaynaklar:
Tezer, Cem. “Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa.
Çeçen, Kazım (yay. haz.). Hüseyin Tevfik Paşa ve “Linear Algebra”. İstanbul: İstanbul Teknik
Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi, 1988.
Polat, Atilla. “Son Dönem Osmanlı Matematikçi-Bürokratı Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın Hayatı.”
Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20, 1 (2019): 16-46.
Feza Günergun. “Matematiksel Bilimlerde İlk Türkçe Dergi: Mebahis-i İlmiye (1867-69).”
Osmanlı Bilimi Araştırmaları 8, 2 (2007): 1-42.

Cem Tezer'in Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa adlı yazısı

Zeynep Hanım Konağı Darülfünuna Tahsis Edildi

© Sébah & Joaillier, sonradan renklendiren © Özkan Değer

Sultan Abdülaziz devrinde sadrazam olan Yusuf Kamil Paşa ile Kavalalı Mehmet Ali Paşanın kızı olan Zeynep Hanım’ın evi olan konak, 1903-1909 arasında İstanbul’un ilk Müslüman yetimhanelerinden birisi ve sanat okulu olan Darü’l-Hayr-ı Ali’ye tahsis edildi. Mimar Vedat Bey konağın dönüşümünü gerçekleştirdi. 1909’da Darü'l Hayr-ı Ali lağvedilince konak, imparatorluğun Avrupa tarzındaki ilk yüksek öğrenim kurumu olan ve o yıl eğitim programı yeniden düzenlenen Darülfünuna tahsis edildi.

Konakta, 1909-1942 yılları arasında, Fen, Edebiyat ve İlahiyat fakülteleri faaliyet göstermiştir. Başlangıçta, Fen ve Edebiyat fakültelerinin bütün enstitüleri konakta yer almaktaydı. 1922 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından onarılmıştır. Zamanla, enstitüler değişik yerlerde inşa edilen yeni binalara geçmiştir. Kimya enstitüleri 1917 yılında Yerebatan’daki binaya, Zooloji, Botanik ve Farmakobotanik enstitüleri 1937 yılındaSüleymaniye’de yeni inşa edilen Biyoloji binasına, Astronomi Enstitüsü Merkez Bina bahçesinde 1936’da yapımı tamamlanan Rasathane’ye, Edebiyat Fakültesi ise 1942 yılında Fındıklı’daki binaya geçmiştir.

Ancak, Fen Fakültesi Dekanlığı, Matematik, Denel Fizik, Genel Fizik, Fizikokimya ve Jeoloji kürsüleri 1942’de bina yanana kadar Zeynep Hanım Konağı’nda hizmet vermişlerdir. Zeynep Hanım Konağı’nın manejinden dönüştürülmüş olan Darülfünun Konferans Salonu, ise, özellikle 1935 yılından itibaren gerek öğrencilerin gerekse aydınların genel kültürünü yükseltmek için İstanbul Üniversitesi tarafından düzenlenen haftalık "Salı Konferansları"na ev sahipliği etmiştir.

Konak, 28 Şubat 1942’de çıkan yangında yandı. Yangından sonra konağın yerine Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat tarafından şimdiki Fen ve Edebiyat Fakülte binaları inşa edildi.

Kaynak

Feza Günergun, Sevtap Kadıoğlu, İstanbul Üni̇versi̇tesi̇’ni̇n Yerleşi̇m Tari̇hçesi̇ Üzeri̇ne Notlar, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 8 (2006): 135-163.

Darülfünun Fünun (Fen Bilimleri) Fakültesi Mecmuası Yayınlanmaya Başlandı

Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası Riyaziyat Kısmı kapağı

Fünun Fakültesi, 1916 yılı Nisan ayından itibaren Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası adı altında bir mecmuanın yayınına başlamıştır. İki ayda bir yayınlanan ve Matbaa-i Amire'de taşbasması olarak basılan bu mecmua, iki kısımdan yani "Tabiiyat Kısmı" ve "Riyaziyat Kısmı"ndan meydana gelmektedir.

Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuasının ilk sayının ikinci kısmının dış kapağında "Riyaziyat Şubesi" ibaresi kayıtlı olup, bu kısımda Nazariyat-ı Riyaziye, Fizik-i Riyazi, Riyazi, Heyet, Riyaziyat-ı Hususiye konularmın ele alındığı kaydedilmiştir. Riyaziyat kısmının "Heyet-i Tahririye"sinde ise Darülfünun Müdür-i Umumisi, Fizik-i Riyazi Müderrisi Salih Zeki Bey, Mihanik-i Riyazi müderrisi Salim Bey, Tahlil-i Riyazi müderrisi Burhaneddin Bey, İlm-i Heyet müderrisi Fatin Efendi ve katip olarak Umumi Fizik muallimi ve Tecrübi Fizik müderris muavini Tevfik Bey görev almışlardır. Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası 1917 yılına kadar yayınını sürdürmüş, mecmuanın "Tabiiyat Kısmı"nın son sayısı Mart 1917'de, "Riyaziyat kısmı"nın son sayısı Ağustos 1917'de yayınlanmıştır. 1916-17 yıllarında 6'sı Tabiiyat, 6'sı Riyaziyat olmak üzere toplam 12 sayı yayınlanmıştır. Mecmua, mütareke devrinde zaruri tatil devresine girmiş ve Eylül 1924'ten sonra Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası adı ile yayınına devam etmiştir. 

Darülfünun Fünun Fakültesi Mecinuası'nın "Riyaziyat Kısmı"nda 72 yazı yer almakta olup, bunların 3'ü astronomi, kalan 69'u matematikle ilgilidir. Fizikle ilgili dört yazı, sadece problem çözümü olduğundan, değerlendirmede matematik yazıları arasına alınmıştır. "Riyaziyat Kısmı"na Hüsnü Hamid 11 adet; Mehmed Nadir, Mustafa Salim, Misbah 8'er; Hasan Fehmi 7; Salih Zeki, Halid 5'er; Tevfik 4; Ali Allahyar, Şükrü 3'er; Ali Hikmet, Mehmet Muhtar l'er yazı ile katılmışlardır. Problem soruları ve alıştırmalar niteliğinde 5 yazının hazırlayanı kaydedilmemiştir. Dikkat çekici bir husus da, yazarlar arassıda Darülfünun müderris ve muallimleri yanında Mühendis Mektebi'nden bir muallim (Misbah) ve Sultani matematik öğretmeni iki kişinin (Halid, Hasan Fehmi) bulunmasıdır. Fatin Efendi'nin astronomi konusundaki üç makalesinden ikisi tarih boyunca kullanılan takvimleri tanıtmakta, üçüncüsü ise güneş tutulmasmı hesaplamak için geliştirilen bir metodu açıklamaktadır. Matematik konusundaki yazılara gelince, bunlar genellikle cebir, analitik geometri, integral ve diferansiyel hesap, sonsuz küçükler hesabı, trigonometri gibi konularda problem çözümleridir. Matematikle ilgili yazıların büyük kısmının orijinal veya aktarma olduğuna karar vermek, diğer konularda olduğu gibi kolay ve her zaman mümkün olmamıştır. Zira bu yazılarm büyük kısmı, verilen bir problemin çözümü olup, çözümün yazara ait olup olmadığı genellikle kaydedilmemiştir. Bununla beraber Salih Zeki'nin sonsuz kavramı, "contingence" kelimesinin anlamı, dizilerde terim sıralaması, maddenin kütlesi ile ilgili makaleleri, bu konularda Avrupa'lı matematikçilerin görüşlerini aktarmakla birlikte, Salih Zeki'nin düşüncelerini de ihtiva etmeleri bakımından orijinal sayılırlar. 

1924 yılı sonunda, Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuast yaklaşık yedi sene aradan sonra, Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası adı ile yayınına tekrar başlamıştır. 1924 yılında yayınlanan ilk sayı "Sene 2, Sayı 1" olarak numaralandırılmış olduğuna göre, yeni mecmua eskisinin devamı olarak düşünülmüştür. Mecmuanın kapağında veya içinde, redaksiyon heyetiyle ilgili herhangi bir bilgi yoktur. Ancak kapağında "Riyaziyat, Fizik, Kimya, Tabiiyat ve Ulum-i Tatbikiye" ibaresi bulunmaktadır. 1916'da olduğu gibi mecmua iki kısım (Tabiiyat ve Riyaziyat) halinde neşredilmeyip, bütün konular tek nüsha içinde toplanmış ve üç ayda bir yayınlanmıştır. Mecmuanın yayını bir talimatnameye göre yapılmıştır. Sekiz maddelik bu talimatnameye göre mecmuanm iki kısımdan (orijinal makaleler kısmı tercümeler, kontrandüler, tahlillerin yeraldığı kısım) olarak öngörülmüştür. Orijinal kısımda makaleler Fransızca da yayınlanabilir. Talimatnamenin üçüncü maddesinde bir makalenin mecmuaya alınabilmesi için, makale sahibinin mensup olduğu enstitünün müderris ve muallimlerinin muvaffakatı istenmektedir. Ayrıca, Fakülte müderris ve muallimlerinden her biri, müteakip üç sene içinde orijinal bir makale yayınlamaya mecbur tutulmaktadır.

Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuan 1929 yılına kadar kesintisiz olarak toplam 27 sayı yayınlanmıştır. 1928 yılı Haziran-Temmuz-Ağustos sayısının (Sene 5, Sayı 4) içi Arap harfleriyle, dış kapağı Latin harfleriyle yayınlanmıştır. Eylül-Ekim-Kasım 1929 sayısının (Sene 6, Sayı 1) tamamı Latin harfleriyle neşredilmiş olup, mecmuanın adı İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Mecmuası olarak değiştirilmiştir. Mecmua bu başlığı ile 1933 yılına kadar yayınını sürdürmüştür. Bu isimle çıkan son sayısı Aralık 1933 tarihlidir. 1929 yılında yapılan isim değişikliğine rağmen her iki mecmua bütünlük arzetmektedir. Bu sebeple, her ikisi içinde 1924-33 yılları arasında yayınlanan makaleleri beraberce değerlendirmek daha doğru olacaktır, 1924-33 yılları arasındaki yaklaşık on sene içinde 96 makale yayınlanmıştır.

1933 Üniversite reformu ile yayınına tekrar ara veren mecmua, reformdan üç sene sonra, yeniden yayınlanmaya başlamıştır. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası -Yeni Seri (Revue de La Faculte des Sciences de l'Universite d'Istanbul -Nouvelle Serie) adını alan mecmuanın ilk sayıdı 1936 yılına çıkmıştır.

Kaynak

Feza Günergun, Darülfünün Fünun (Fen) Fakültesi Mecmuası (1916-1933), Osmanlı Bilimi Araştırmaları (1995) : 285-349.

Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi Yayınlandı

Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi, Matbaa-i Amire, 1919

Darülfünun'a özerklik verecek bir kanunun hazırlanmasına yönelik çalışmalar Birinci Dünya Savaşı yıllarından beri devam etmekteydi, ancak savaş ortamının getirdiği zorluklar böyle bir nizamnamenin çıkmasını engellemiştir. 1919 yılına kadar Darülfünun ve fakülteler 1913 tarihli İstanbul Darülfünun Talimat’ı ve kararnameleri ile idare edilmiştir. Yeni nizamnamenin hazırlanmasında ve kanunlaşmasında Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinin katkısı büyüktür. Özellikle Meclis-i Maarifteki müzakerelerde fakülte temsilcilerinin ve fakülte mensubu olup da farklı görevlerinden dolayı o meclisin üyesi bulunan öğretim üyeleri, bu kanunun çıkması için çok çaba sarf etmiştir. Ali Kemal’in Maarif Nezareti döneminde hızlanan çalışmalar ondan sonra gelen nazır Said Bey’in zamanında tamamlanarak Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi yayınlanmıştır. Yeni nizamname önce Meclis-i Maarifte kabul edilmiş daha sonra Meclis-i Vükela’da onaylanmış ve son olarak iradesi alınarak 11 Ekim 1919 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlülüğe girmiştir.

Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi Darülfünun ve fakültelerin idaresinde büyük değişiklikler getirmiştir. 56 maddeden oluşan nizamnamenin en önemli özelliği Darülfünun’a ilmi özerklik vermesidir. Bu nizamnameyi tamamlayıcı bir düzenleme olarak 12 Ağustos 1922 tarihinde Darülfünun’un Şahsiyet-i Hükmiyesi Hakkında Kararname yayınlanmıştır. Bu kararname ile de Darülfünun’a idari özerklik verilmiştir. Böylelikle Tanzimat döneminde düşünülen, ancak uygulanamayan serbest üniversite düşüncesi, II. Meşrutiyet’le beraber kademe kademe gelişerek, 1922’de elde edilmiş ve özerk yapı kurulmuştur. Yeni nizamname ile ilk kez akademik personel alımının şartları belirlenmiştir. Bu anlamda kimlerin müderris ve muallim olacağı tespit edilmiştir. Nizamnamede muavin, mukarrir ve mustahzır gibi unvanlara yer verilmemiştir. Ayrıca fakülte meclislerinin daha önce bir talimatname ile belirlenen yetki ve görevleri ilk kez bir nizamname ile ortaya konmuş ve kısmen de genişletilmiştir. Nizamname, kayıt kabul ve imtihan şartlarına özet olarak yer vermiş bu konuda her fakültenin kendi talimatnamesini hazırlamasını veya mevcutlara göre yapılmasını istemiştir.

Kaynaklar:
1) Mustafa Selçuk, İstanbul Darülfun Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi, İÜ SBE Tarih Anabilim Dalı, 2010.

Salih Zeki Bey Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Salih Zeki 1864’te İstanbul Cibali’de Küçükmustafapaşa mahallesinde yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Adı sadece Salih’ti, Zeki lakabını daha sonra aldı. Dört yaşında annesi Saniye Hanım’ı, altı yaşında babası Boyabatlı Hasan Ağa’yı kaybetti. Büyükannesi tarafından önce mahalle mektebine gönderilen Salih Zeki, uslu bir çocuk olmadığını düşünen öğretmeninin isteği doğrultusunda okuldan alınarak bir esnafın yanına çırak olarak verildi. Salih Zeki on yaşındayken, yetimleri okutmak üzere kurulan Darüşşaafaka’ya girdi ve okulu 1882’de birincilikle bitirdi.

Dârüşşafaka Lisesi’ni bitirdikten sonra Posta ve Telgraf Nezâreti Fen Kalemi’nde göreve başladı. Ertesi yıl üç arkadaşıyla birlikte Paris’te elektrik mühendisliği alanında öğretim veren bir yüksek okula gönderildi. Buradayaken diğer öğrenciler tarafından hesaplanamayan bir integrali hesapladığı için arkadaşı Ahmed Fahri kendisine “Zeki” lakabını taktı. Ayrıca Ecole des Ponts et Chaussées ile Collège de France’a da devam ederek buradan mezun oldu (1887). Türkiye’ye dönüp yine Posta ve Telgraf Nezâreti’nde çalışmaya, bu arada bilim tarihiyle ilgilenmeye başladı. 1889’da bir Türk bilim adamının yurt dışında yayımladığı ilk bilim tarihi çalışması olan “Mémoire sur les chiffres indiens” adlı makalesi çıktı. 1889-1890 öğretim yılında Mekteb-i Mülkiyye’de fizik ve kimya dersleri verdi. 1890’da Rasathâne-i Âmire’de görevlendirildi. 1892’de Resimli Gazete’de “Âsâr-ı Eslâf” genel başlığı altında yazdığı makalelerle Ali b. Velî b. Hamza el-Mağribî’nin Tuḥfetü’l-aʿdâd li-zevi’r-rüşdi ve’s-sedâd’ını, Nasîrüddîn-i Tûsî’nin Kitâbü Şekli’l-kuttâsını, Gıyâseddin Cemşîd el-Kâşî’nin Miftâhu’l-hisâb’ı ile er-Risâletü’l-muhîtiyye’sini ve Mühtedî Osman Efendi’nin Hediyyetü’l-mühtedî’sini tanıttı.

1895’te rasathânenin müdürlüğüne tayin edildi. 1897’de Resimli Gazete’nin yöneticisi oldu. 1908’de Tevfik Fikret ile Hüseyin Cahit’in (Yalçın) başında bulunduğu Tanin gazetesinde bilimsel makaleler yazmaya başladı. Aynı yıl Meclis-i Maârif üyeliğine getirildi. Bu sırada Dârülfünûn-ı Şâhâne’nin Ulûm-i Riyâziyye ve Tabîiyye Şubesi’nde analitik geometri, matematiksel fizik, astronomi ve ihtimaller hesabı derslerini verdi. 1910’da Tevfik Fikret’in yerine Mekteb-i Sultânî’nin müdürlüğüne tayin edildi. 1912’de Maarif Nezâreti müsteşarlığına, 1913’te Dârülfünun umum müdürlüğüne (rektörlük) getirildi. 1917’de yöneticilikten istifa ettiyse de fen şubesindeki öğretim üyeliği görevini sürdürdü. 1919, 1920 yıllarında adı Fen Fakültesi olan bu şubenin dekanlığını yaptı. 1920’de geçirdiği ruhî bunalımın tedavisini gördüğü İstanbul Şişli’deki La Paix Fransız Hastanesi’nde 2 Temmuz 1921’de vefat etti. Piyanist Vecihe, Halide Edip (Adıvar) ve öğretmen Münevver hanımlarla evlenmiş, bu evliliklerinden beş oğlu olmuştur.

Sâlih Zeki’nin çalışma alanları dört başlık altında değerlendirilebilir.

Astronomi 

Astronomiye ilişkin ilk bilgilerini Dârüşşafaka Lisesi’ndeki hocası Telgraf Nezâret-i Âliyesi fen müşaviri ve Rasathâne-i Âmire müdür yardımcısı Emile Lacoine’dan almıştır. Rasathânede görevli olduğu yıllarda tek başına ve Lacoine ile birlikte takvim çalışmaları yapmış, aynı dönemde, Ortaçağ İslâm dünyasında yazılan astronomi ve matematikle ilgili bazı eserleri Avrupa’dan temin ederek bunların üzerinde araştırmalar gerçekleştirmiştir. Resimli Gazete’de saat reformu ve meteorolojik olaylar konusunda yazılar yazmış, yine bu dergide “felekiyyât” başlıklı bir dizi makale yayımlamıştır. 1913’te Paris’te saatlerin birleştirilmesi meselesini görüşmek üzere toplanan milletlerarası kongreye Osmanlı delegesi olarak katılmış, böylece Türkiye’de Greenwich saatine geçiş çalışmaları başlamıştır. Ayrıca astronomiye ilişkin çeşitli ders kitapları kaleme almıştır.
 

Matematik
Sâlih Zeki’ye göre matematik bütün bilimlerin temeli olan en mükemmel bilimdir. Matematik âdeta evrende görülemeyecek kadar küçük gerçekleri gösteren bir mikroskoptur. Doğa yasalarının keşfi de evrenin matematik düşüncesiyle incelenmesinden kaynaklanmaktadır. Meselâ Newton’un çekim kanunu matematiği temel aldığından en basit, en mükemmel, en genel ve en açık kanundur (Köz, s. 75). Sâlih Zeki’nin, Başhoca İshak Efendi ve Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’dan sonra çağdaş matematiğin Türkiye’ye girişinde önemli hizmetleri olmuştur. Dârülfünun’da verdiği konferanslarla ve çeşitli eserleriyle sayılar kuramı, sanal sayılar, Öklid dışı geometriler ve ihtimaller hesabı gibi Türk matematikçilerinin o günlerde yabancısı olduğu birçok alanı Türkiye’de tanıtmıştır. Aynı zamanda ilk, orta ve yüksek öğretimde matematik eğitiminin yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır.
 

Mantık
Türkiye’ye cebirsel mantığın girişinde Sâlih Zeki’nin çalışmaları önemlidir. Dârülfünun’da verdiği mantığa dair ders notlarını Mîzân-ı Tefekkür adıyla yayımlamış ve burada İngiliz matematikçilerinden George Boole’ün geliştirmiş olduğu cebirsel mantığı ayrıntılı biçimde tanıtmıştır. Sâlih Zeki’ye göre mantıkta üç bakış açısı bulunmaktadır: Mantık-ı sûrî (formel mantık), mantık-ı musavver (niceleme mantığı), mantık-ı işârî (cebirsel mantık). Bunlardan cebirsel mantığı benimsemiş (Ömerustaoğlu, I/1 [1996], s. 111-112) ve onu açıklarken tamamen Boole’ün sistemine bağlı kalmıştır.
 

Bilim Tarihi 
Türk bilim tarihi yazıcılığı, XIX. yüzyılın ilk yarısı ile XX. yüzyılın ilk yarısı arasındaki uyanış sürecinde Batı’dan aktarılan düşünsel etkinliklerden biri olarak gelişmiştir. Sâlih Zeki, İslâm toplumunda süregelen bilimsel çalışmaları günümüz bilim tarihi yöntemleriyle yeni baştan değerlendirmiştir; dolayısıyla o, Türkiye’de bilim tarihi yazıcılığının babası sayılabilir. Onun bu konudaki en önemli eseri Âsâr-ı Bâkıye’dir. Bilim tarihinin yanında bilim felsefesiyle de ilgilenen Sâlih Zeki, Fransız matematikçisi ve bilim felsefecisi Jules-Henri Poincaré’nin bu konudaki eserlerini yayımlanmalarından kısa bir süre sonra Türkçe’ye çevirmiş, böylece hem bu düşünürün hem de onun bilim anlayışının Türkiye’de tanınmasını sağlamıştır.
 

Eserleri 
1. Hikmet-i Tabîiyye Dersleri (Ahmed Fahri ile birlikte, I-II, İstanbul 1309). 
2. Kāmûs-ı Riyâziyyât. Matematik ve astronomide kullanılan terimleri açıklamak ve matematikçilerle astronomların biyografilerini verip eserlerini tanıtmak amacıyla hazırlanmış olup bu özelliğiyle Türkiye’de yapılan ilk çalışmadır; ayrıca Türkçe’de yazılan ilk matematik ve astronomi tarihi ansiklopedisidir. Eserin ilk cildi Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa tarafından tashih edilerek yayımlanmış (İstanbul 1315), Sâlih Zeki’nin ölümünden sonra diğer ciltlerin basımına girişilmiş, ancak sadece II. cildi basılabilmiştir (İstanbul 1342). Kalan kısmın 4000 sayfa tutarındaki müsveddeleri on cilt halinde İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndedir (TY, nr. 910-919). 
3. Âsâr-ı Bâkıye. Türk ve İslâm bilim tarihi açısından büyük önem taşıyan eserde İslâm öncesi ve özellikle eski Yunan ve Hint muhitindeki çalışmalar ortaya konulmuştur. Dört cilt olarak planlanan kitabın ilk cildinin birinci ve ikinci kısımları basılmış olup (İstanbul 1329) diğer ciltler müsvedde halinde kalmıştır (İÜ Ktp., TY, nr. 903, 904, 905). Âsâr-ı Bâkıye’nin basılan kısmı günümüz Türkçe’siyle yeniden yayımlanmıştır (Sâlih Zeki, Asâr-ı Bâkiye: Ortaçağ İslâm Dünyasında Trigonometri [haz. Remzi Demir - Yavuz Unat], Ankara 2003, I, a.e.: Ortaçağ İslâm Dünyasında Hesap ve Cebir [haz. Melek Dosay Gökdoğan], Ankara 2003, II; a.e.: Bilginlerin Yaşamları ve Yaptıkları [haz. Melek Dosay Gökdoğan v.dğr.], Ankara 2004, III). 
4. İlmin Kıymeti. Jules-Henri Poincaré’nin bilim felsefesiyle ilgili La valeur de la science adlı eserinin tercümesidir (İstanbul 1330). 
5. Dârülfünûn Konferansları (I-II, İstanbul 1331). Eserde, XIX. yüzyıl matematiğinin en önemli konuları arasında bulunan Öklid dışı geometrilerle sanal nicelikler üzerine kurulmuş çeşitli alanlar ayrıntılı biçimde tanıtılmıştır. 
6. Mîzân-ı Tefekkür (İstanbul 1332). Eserde İngiliz matematikçilerinden George Boole’ün geliştirmiş olduğu cebirsel mantık savunulmaktadır. 
7. Mebâhis-i Elektrik (İstanbul 1338). Sâlih Zeki’nin Dârülfünun’da 1905-1909 yılları arasında verdiği derslerin özetinden oluşan kuramsal elektrikle ilgili bir eserdir. Bir giriş ve iki kısımdan meydana gelen kitap Batı’da elektrik konusunda yapılan çalışmaların ülkemize aktarılması bakımından önemlidir. 
8. İlm-i Tabakātü’l-arz (İstanbul 1923). Jeoloji meselelerini konu alır ve bu arada Kant-Laplace kuramına da yer verir. 
9. İlim ve Faraziye. Jules-Henri Poincaré’nin La science et l’hypothèse adlı eserinin çevirisidir (İstanbul 1927). 
10. İlim ve Usul. Aynı bilginin Science et méthode adlı eserinin tercümesidir (İstanbul 1928).

Kaynakça:
1) Yavuz Unat, İslam Ansiklopedisi Salih Zeki Maddesi
2) Hakul Oral, Salih Zeki, Matematik Dünyası Dergisi, 2003 Kış
3) Ali Sinan Sertöz'ün Türk Matematikçileri web sayfası

Feza Günergun'un Darüşşfakalı Salih Zeki Bey: Matematik Eğitiminin ve Bilim Tarihinin Ülkemizdeki Öncüsü adlı yazısı

Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi Salih Zeki Özel Sayısı

Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası BKSM'nin hazırladığı animasyon

Darülfünun Fen Fakültesi Matematik-Fizik Şubesi Öğrencileri, Ali Yar ve Hüsnü Hamid Bey'in olduğu bir fotoğraf

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Fotoğrafta 1924-1925 eğitim öğretim yılında Darülfünun Fen Fakültesi Matematik-Fizik şubesi birinci ve ikinci sınıf öğrencileri ile birlikte yüksek cebir dersi veren Ali Yar ve genel matematik dersi veren Dekan Hüsnü Hamid Bey bulunmaktadır.

Oturanlar: Ali Yar Bey, Hüsnü Hamid Bey

Ayaktakiler: 1. Sıra: Burhan, Muazzez, Hatice, İsmet Giryan, Arif, Nuri, Vedat

Ayaktakiler: 2. Sıra: Yakup, Faik, Nefi, Mehmet Ali, Fahrettin, Avni, x, Osman

Fransız Matematikçi-Mühendis Paul Gustave Mentré İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Elektromekanik Enstitüsünde Ders Vermeye Başladı

Paul Gustave Mentré

Yüksek öğrenimi reform çalışmaları çerçevesinde İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi’nde 1926 yılında bir Elektromekanik Enstitüsü kuruldu. Böylece Darülfünun’da ilk defa mühendislik eğitimi verilecektir. Bu enstitü, 3 yıllık eğitim sonunda, 1929 yılında ilk mezunlarını (Makine-Elektrik mühendisleri) verdi. Eğitim, enstitünün 1935’te Yüksek Mühendis Mektebi’ne (1944’ten sonra Istanbul Teknik Üniversitesi) nakline kadar devam etti. Enstitüdeki eğitimi Türk bilim insanları ile 1926 yılında Fransa’dan davet edilen Fransız bilim insanları beraberce yürüttüler. Fransız öğretim üyeleri arasında Nancy Üniversitesi’nden Paul Mentré (1889-1936) de vardı. Mentré, İstanbul’da bulunduğu iki sene içinde enstitünün müdürlüğünü üstlendiği gibi, Tatbiki Makine derslerini de verdi.



Kaynaklar:
1) Günergun, Feza. “Paul Mentré: 1926-1928 Yıllarında İstanbul’da Bir Fransız Matematikçi - Mühendis.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20, 1 (2019): 92-101. DOI 10.30522/iuoba.497280

Mehmet Nadir Bey Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(1856-1927)

Fakir bir ailenin çocuğu olarak Sakız adasında doğdu. Adaya uğrayan İstanbullu bir kaptan tarafından evlât edinilerek İstanbul’a getirildi. Bursa Askerî Rüşdiyesi ile İstanbul Kuleli Askerî Lisesi’ni bitirdikten sonra Harbiye Mektebi’ne girdi. Ancak deniz subayı olmak istediğinden Bahriye Mektebi’ne geçti ve buradan erkân-ı harbiye mülâzımı rütbesiyle mezun oldu; hemen arkasından da aynı okulda matematik dersleri vermeye başladı. Üstleri tarafından kabiliyetleri farkedilince Dîvanhâne-i Bahriyye Meclisi kâtipliğine tayin edildi, aynı zamanda Dârüşşafaka’da matematik hocalığı görevine getirildi. Bu okuldaki öğrencileri arasında geleceğin büyük matematikçisi Sâlih Zeki ile karşılaştı ve ona özel bir ilgi gösterdi. Bu sırada Bahriye Mektebi ders nâzırı Cebirci Eşref Bey kendisinden daha iyi faydalanabilmek için onu tekrar Bahriye Mektebi’ne naklettirdi.

Bir yıl süren öğretmenlik tecrübesinden sonra 1879-1880’de şiddetli bir öğrenme tutkusuyla izinsiz olarak İngiltere’ye giden Mehmed Nâdir yakın dostu Hüseyin Avni ile beraber Londra’da matematik kurslarına devam etti. Buradaki kurs hayatının ardından Kıbrıs’a geçti ve arkasından İstanbul’a döndü. Fakat İstanbul’a döner dönmez görevini izinsiz terkettiği için memuriyetten uzaklaştırıldı ve bir yıl hapis cezasına çarptırıldı. Mehmed Nâdir, hapishaneden çıkınca eğitim öğretim konusundaki düşüncelerini uygulamak için Abdi Kâmil’le birlikte 1882 yılında Şemsülmaârif Mektebi’ni, iki yıl sonra da kendi okulu olan Numûne-i Terakkî’yi kurdu. Okulunu ilk, orta ve lise şeklinde üç kısma ayırdı ve kızların eğitimine önem verdiğinden onlara ayrı bir bölüm tahsis etti; okulun eğitim öğretim yapısına istikrar kazandırınca Edirne’de bir şubesini açtı.

Mehmed Nâdir, İttihat ve Terakkî Cemiyeti’nin ileri gelenleriyle irtibat halindeydi. Cemiyet 1897 yılında Sultan Abdülhamid’i devirmek için bir darbe hazırlığı içerisine girdiğinde emniyet güçleri Mehmed Nâdir’i gözaltına alıp sorguladılar; o da ağır baskılar altında elebaşıların adlarını vermek zorunda kaldı. Darbe önlendikten sonra Numûne-i Terakkî’nin yönetimi Maarif Vekâleti’ne bağlandı; kendisi de beş yıl önce II. Abdülhamid tarafından kurulan Aşiret Mekteb-i Hümâyunu müdürlüğüne getirildi. Ancak 1902’de bu görevden alınıp Cem‘iyyet-i Rüsûmiyye müdürlüğüne, 1903’te de Halep Maarif müdürlüğüne tayin edildi.

1908’de İttihat ve Terakkî, iktidarı ele geçirince 1897’deki olaydan dolayı affetmediği Mehmed Nâdir’i Halep Maarif müdürlüğü görevinden aldı ve Trablusgarp’a yolladı. Fakat Mehmed Nâdir 1911’de İtalyanlar’ın burayı işgali üzerine İstanbul’a döndü ve resmî bir görevle Edirne’ye gönderildi. Balkan Savaşı’nın ardından 1912’de İstanbul’a geldi ve Dârüşşafaka’da yüksek hesap dersi muallimliğine tayin edildi; 1915’te de İnâs Dârülfünunu’nda yüksek hesap müderrisliğine getirildi. Daha sonra Sâlih Zeki dârülfünunun reisi olarak, kendisini keşfeden eski hocası Mehmed Nâdir’i 1919 yılında yeni kurulan Nazariyye-i A‘dâd Kürsüsü’nün başına geçirdi. Mehmed Nâdir 13 Aralık 1927 tarihinde ölünceye kadar bu görevini sürdürdü. Cenazesi Edirnekapı’daki aile mezarlığına defnedildi.

Mehmed Nâdir, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yetişen önemli bir matematikçidir. Meslektaşları arasında, özellikle Paris’te çıkan l’Intermédiare des mathématiciens adlı uluslararası matematik dergisinde yayımladığı sayılar teorisine dair makaleleri ve “diophant” denklemlerinin çözümünü araştıran matematikçilerin sorduğu sorulara verdiği özgün cevaplarla tanındı. Mehmed Nâdir’in bu dergide çıkan yazılarından birçoğunun Revue semestrielle des publications mathématiques’te ve bir tanesinin Jahrbuch der Fortschritte der Mathematik’te özetleri verilmiştir. Ayrıca Dârülfünûn Fen Fakültesi Mecmuası’nda belirsiz denklemler, bazı problemlerin çözümü ve matematik tarihi-felsefesiyle ilgili çeşitli makaleleri çıkmıştır. Yeni araştırmalar, uluslararası matematik dergilerinde teorik matematik sahasında yayım yapan ilk Türk matematikçisinin Mehmed Nâdir olduğunu göstermektedir.

Mehmed Nâdir’in müstakil kitap olarak basılmış en önemli eseri lise son sınıf öğrencileri için yazdığı Hesâb-ı Nazarî’dir (İstanbul 1926). Bu eserde müellif en orijinal çalışması sayılan, daha önce Dârülfünûn Fen Fakültesi Mecmuası’nın altıncı sayısında yayımladığı (s. 569-579) “Kābiliyyet-i Taksîm Hakkında Kāide-i Umûmiyye” adlı makalesinde yer alan, kendi tesbit ettiği bölünebilme genel kuralını da vermektedir (s. 42-63). Öte yandan Mehmed Nâdir, Shakespeare ve Molier başta olmak üzere pek çok Avrupalı yazardan tercümeler yaparak Tanzimat sonrası Osmanlı-Türk kültür hayatını beslemiştir.

Kitapları
Hesab-ı Nazari
 

Kaynaklar
İHSAN FAZLIOĞLU, "MEHMED NÂDİR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-nadir (05.08.2022).

Enfel Doğan'ın Mehmed Nadir Bey’in hayatı; bilimsel, edebî ve idareci yönleri ele aldığı makalesi

Erdal İnönü'nün Mehmet Nadir: An amateur mathematician in Ottoman Turkey adlı makalesi

İstanbul Üniversitesi Riyaziye Enstitüsü Kuruldu

Kolaj ve renklendirme © Özkan Değer

1932’de Darülfünun hakkında bir rapor hazırlamak üzere Cenevre Üniversitesi eski rektörlerinden Profesör Albert Malche Türkiye'ye davet edildi ve hükümetçe kendisinden, yerinde incelemeler yaparak bir rapor hazırlaması istendi. Profesör Malche İstanbul Darülfünunun tüm fakülte, klinik, kütüphane ve dersanelerini gezip öğretim üyeleri, yöneticiler ve öğrencilerle görüştükten sonra hazırladığı raporunu hükümete sundu ve İsviçre'ye döndü.

Prof. Malche, Mayıs1933'te ikinci kez Türkiye’ye geldi ve 1934 ilkbaharına kadar burada kaldı. Kendisine yardımcı olarak verilen ve Mühendis Mektebi’nden Müderris Kerim Erim’in de üyesi bulunduğu komisyonun yardımıyla üniversite kadrolarını oluşturmaya başladı. Üniversite rektörlüğüne Dr. Neş'et Ömer İrdelp, Fen Fakültesi dekanlığına da Prof. Kerim Erim getirildi.

1933 başlarında Almanya’da iktidarın Naziler tarafından ele geçirilmesi, Alman entellektüel çevrelerinde ve üniversitelerinde büyük huzursuzluğa neden olmuştu. Bu nedenle pek çok bilim adamı, özellikle musevi asıllı olanlar, Almanya’yı terk etmeye başladı. Bunlara huzur içinde çalışabilecekleri yerler bulmak amacıyla Zürih'te “Notgemeinschaft deutscher Wissenschaftler im Ausland” adlı bir dernek kuruldu. Prof. Malche bu derneğe bir mektup yazarak, Atatürk’ün projesinden söz etti ve Almanya’da huzursuz olan bilim adamlarının Türkiye’yi de gözönünde bulundurabileceklerini bildirdi. 

1933 Üniversite Reformu, aslında bir reformdan çok bir devrimdi ve ülkemizdeki matematik öğretimini, bu konularda çok iyi yetişmiş olduğu tartışma götürmeyen uzmanların eline teslim ediyordu. Bu uzmanlar, ilk aşamada, Prof. Richard von Mises, asistanı Hilda Geiringer ve Prof. Willy Prager’den ibaretti. Bu kadroya 1940’lı yılarda İngiliz asılı Prof. Patrick du Val ve Prof. Rankin de katıldı. Matematiğin gelişmesine dünya ölçüsünde önemli katkılarda bulunmuş olan bu bilim adamlarının yanında Kerim Erim ve Ali Yar ile birlikte, o sıralarda lisans öğrenimlerini yurt dışında tamamlamış bulunan Cahit Arf, Ratip Berker ve Ferruh Şemin de yer alıyordu. Daha sonra bunlara Almanya'dan doktora yapmış olarak gelen Orhan Alisbah ve Nazım Terzioğlu da katıldı.

Ülkemizin ilk Fen Fakültesi’nde bir Riyaziye Enstitüsü oluşturmakla işe başlayan Kerim Erim başkanlığındaki kadro, eğitimin yanısıra, uluslararası düzeyde bilimsel araştırma etkinliklerinin de ilk tohumlarını attı. Araştırma kavramını sağlam bir zemine oturtmak ve bir gelenek oluşturmak amacıyla hemen bir dergi çıkarılmaya başlandı. Riyaziye Enstitüsü 1934 kadrosu şu şekilde Kürsülere ayrılıyordu:

1. Umumi Riyaziyat ve Yüksek Cebir (Ali Yar Bey, Hüseyin Ferruh Refik Bey, Fahrettin Bey)
2. Temami ve Tefazuli ve Yüksek Riyazi Tahlil (Kerim Bey, Cahit Arifi Bey, Kadri Bey, Muzaffer Bey)
3. Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese (Richard von Mises, Willy Prager, Ratip Bey Lütfi Biran, Hilda Geiringer).

Yukarıda sözü edilen tohumlar (bunlar arasında Enstitünün genç elemanlarını doktora yapmak üzere Avrupa’ya göndermek de vardı) 1930’lu yılların sonuna doğru meyvelerini vermeye başladı ve 1940’larda, Almanya’dan gelen yabancı matematikçilerin ayrılmasına karşın, artık Matematik Enstitüsü adını almış olan Riyaziye Enstitüsü’nün, mesleki gelişimlerini tamamlamış bulunan genç elemanları, Kerim Erim’in direktörlüğü altında, araştırma kavramını Enstitü’ye kesin olarak yerleştirmiş oldular. Bu konuda Kerim Erim’le birlikte, kendisinin 1952’deki ölümünden sonra, İstanbul Üniversitesi’nden ayrıldığı 1962’ye kadar kendi başına üstün gayret sarfetmiş olan Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ı özellikle zikretmek gerekir.

1960’ların başında Matematik Enstitüsü idari birim olarak ortadan kalktı ve Fen Fakültesi içindeki Matematik Dalı, Analiz, Cebir ve Sayılar Teorisi, Geometri ve Tatbiki Matematik Kürsüleri olmak üzere, birbirinden bağımsız dört kürsü tarafından temsil edilmeye başlandı. Bir süre sonra “Nümerik Analiz ve Hesap Makinaları” adlı yeni bir kürsü kurulduysa da, kendi başına faaliyeti olmayan bu kürsü, 1976 sonunda Analiz Kürsüsü’ne katıldı. 1977 yılında söz konusu dört kürsü, kendi teşkilatlarını korumak şartıyla, Matematik Bölümü adı altında bir Kürsülü Bölüm halinde birleştirildi. 1981’e kadar bu şekilde faaliyet gösteren Bölüm, 6 Kasım 1981 tarihinde yürürlüğe giren “Yükseköğretim Kanunu” ile Kürsüler kaldırılmış ve Matematik Bölümü Analiz ve Fonksiyonlar Teorisi, Cebir ve Sayılar Teorisi, Geometri, Topoloji, Uygulamalı Matematik Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik Anabilim dallarından oluşan yeni yapısına geçmiştir. Birkaç yıl sonra bunlara Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik anabilim dalı da eklenmiştir.

Kaynaklar

Hülya Şenkon, İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü, MD 2004 Bahar

Hülya Şenkon'un Matematik Dünyası dergisindeki İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü başlıklı yazısı

Richard von Mises İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü'nde Ders Vermeye Başladı

Nazım Terzioğlu, Ali Yar, Richard von Mises, Lütfi Biran

Von Mises’in ilk çalışmaları geometri ve mekanik, özellikle de türbin teorisi üzerineydi. 1913 yılında, Strassburg Üniversitesi'ne (şimdi Fransız Strazburg Üniversitesi) atanması sırasında, havacılık üzerine Almanya'da ilk üniversite dersini o verdi ve kanat profili tasarımı teorisine katkıda bulundu. 1915-16 yıllarında Avusturya ordusu için test pilotluğunu da kendisinin yaptığı 600 beygir gücünde bir uçak yaptı. 1919 yılında olasılık alanında kendisinin ünlü ve tartışmalı teorisi olan frekans yaklaşımını geliştirdi.
 

Von Mises, I. Dünya Savaşı'nda Almanların yenilgisinden sonra Strazburg'dan ayrılmak zorunda kaldı. 1920'de Berlin Üniversitesi Uygulamalı Matematik Enstitüsü'nü kurdu ve müdürlüğünü yaptı. Bir katolik olmasına rağmen, von Mises Nazi hükümeti tarafından Yahudi olarak sınıflandırıldı ve bu nedenle 1933'te Almanya'dan kaçtı ve İstanbul Üniversitesi'nin teklifini kabul ederek Türkiye'ye geldi.
 

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'ndeki Matematik Enstitüsü'nde Ordinaryüs Prof. ünvanıyla Diferansiyel ve İntegral Hesap, Analiz adı altında adi ve kısmi diferansiyel denklemleri, kompleks analizi, varyasyon hesabını ve potansiyel teoriyi kapsayan uygulamalı matematik dersleri verdi. Von Mises İstanbul Üniversitesi'nde bulunduğu süre zarfında Akışkanlar Mekaniği, Aerodinamik, İstatistik, Olasılık Teorisi alanlarındaki çalışmalarına devam etti. Von Mises, Türkiye'de kaldığı süre boyunca 30 yayın üretti: bunlardan 17'si olasılık, 6'sı mekanik, bazıları pratik analiz ve geometri alanlarında idi.

Kaynakça:

1) Encyclopaedia Britannica'nın Richard von Mises maddesi
2) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946), İstanbul. 1998.

William Prager İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Riyaziye Enstitüsünde Ders Vermeye Başladı

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

William Prager 1930'ların başında titreşimler, plastisite ve yapı teorisi alanlarında tanınmış bir uzmandı. Güttingen Üniversitesi Uygulamalı Matematik Enstitüsü'nün müdür vekili olarak görev yaptı, ancak 1933'te Nazi karşıtı görüşleri nedeniyle görevden alındı. Alman Hitler hükümetine dava açtı, bir yıllık ödenmemiş maaşını ve işine geri dönme hakkını kazandı. Bu arada Almanya'dan Türkiye'ye gitmenin en iyisi olduğuna karar verdi ve istifa etti. 15 Ekim 1933'te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'ne Mihanik ve Yüksek Hendese Ordinaryüs Profesörü olarak geldi. İstanbul Üniversitesi, ders verebilmesi için ona Türkçe öğrenmesi için dört yıl izin verdi. İki yılda öğrendi ve 1936'dan itibaren derslerini Türkçe olarak vermeye başladı.

Prager 12-18 Eylül 1937'de toplanan Riyaziyeciler Kongresine bir konferans vererek iştirak etti. 1940-41 ders senesi içinde Matematik Enstitüsü direktörlüğü görevinde bulundu.

Kaynakça:

1) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946), İstanbul. 1998.

2) Encyclopedia Brunoniana'daki William Prager maddesi

Hilda Geiringer İstanbul Üniversitesi Matematik Enstitüsünde Ders Vermeye Başladı

Hilda Geiringer © Magda Tisza

1927 yılında Geiringer, uygulamalı matematik alanında öğretim üyesi olarak Berlin Üniversitesi'nde göreve başladı, olasılık ve plastisite matematik teorisi üzerine araştırmalarına devam etti. 1933 yılında, Almanya'da çok az kadının ulaştığı özel öğretim üyesi (Extraordinarius) pozisyonuna terfi etmesi beklenirken, Nazi anti-Yahudi yasaları sonucunda işinden çıkarıldı. Kızı Magda ile birlikte Almanya'yı terk etti ve Brüksel'deki Mekanik Enstitüsü'nde bir yıl boyunca araştırma görevlisi olarak çalıştıktan sonra, 1934 yılında İstanbul Üniversitesi'nde matematik profesörü oldu. Von Mises ile birlikte Türkiye'de beş yıl boyunca, önce Fransızca ve ardından Türkçe olarak dersler verdi.

Geiringer, İstanbul Üniversitesi’nde ağır bir ders yükü altında bir yandan Nümerik Metotlar, Analitik Geometri, Diferansiyel Geometri, Yüksek Matematiğe Giriş ve Matematiksel İstatistik gibi çeşitli dersler verirken, bir yandan da plastisite kuramı, olasılık kuramı ve istatistik üzerine 13 makale ile yüksek matematik üzerine bir giriş kitabı yazdı. Önce derslerini Fransızca olarak verdi ama sonra kontratının gereğini yerine getirerek Türkçe öğrenip ve derslerini Türkçe verdi.
 

Kaynaklar:
1) Freidenreich, Harriet. "Hilda Geiringer." Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women. 31 December 1999. Jewish Women's Archive.

2) Eden, Alp and Irzık, Gürol, (2012) “German mathematicians in exile in Turkey: Richard von Mises, William Prager, Hilda Geiringer, and their impact on Turkish mathematics”, Historia Mathematica, Vol.39, No.4, 432-459.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, Yeni Seri adlı dergi makale kabul etmeye başladı

Kapak: Cilt 1, Sayı 1, 1935

1916 yılı Nisan ayından itibaren Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası adı altında yayım hayatına başlayan mecmua 1933 Üniversite reformu ile yayımına ara vermiştir. Reformdan iki sene sonra 1935 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, Yeni Seri (Revue de la Faculte des Scieence de I'Universite d'Istanbul, Nouvelle Serie) adı ile yayım hayatına yeniden başlamıştır. Dergide İngilizce, Fransızca, Almanca ve İtalyanca dillerinden birinde yazılımış olarak diğer dalların yanında orijinal matematik çalışmaları da yayımlanmakta idi. 1935 yılında makale kabulune başlayan derginin ilk sayısı 1936 yılında basılmıştır.

Cilt 1, Sayı 1, 1935.
Yazı Komitesi: William Prager.

Matematik Makaleleri Listesi:

1) Prager, W., Über die Reziprozitat von Masse und steifig keit  in der schwingungslehre, 37-43.
2) Mises, R. De, Deux nouveaux theorem de limite dans le calcul des probabilities, 61-80.

Kaynakça:
1) Feza Günergun, Darülfünün Fünun (Fen) Fakültesi Mecmuası (1916-1933), Osmanlı Bilimi Araştırmaları (1995) : 285-349.
2) Semra Özöbek, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası/Dergisi Matematik Makaleleri Bibliyografyası (1916-2007), 2010.
 

Patrick du Val İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsünde Ders Vermeye Başladı

Patrick du Val

1931-1932 tarihlerinde zamanın Cebirsel Geometri dalında en ileri merkezlerinden biri olan Roma'da Cebirsel Geometri'nin en ünlü profesörlerinden Enriques'in yanında çalışmıştır. 1934-1935'de Instute for Advanced Study, Princeton'da araştırmalarına devam eden Du Val 1936'dan 1941'e kadar Manchaster Üniversitesi'nde "Assistan Lecturer"lik yapmış ve 2. Dünya Savaşı içinde 1941 yılında Ord.Prof. unvanı ile İ.Ü. Fen Fakültesi Geometri kürsüsüne getirtilmiştir.

Fen Fakültesi'nde göreve başlayışından 6 ay gibi kısa bir süre sonra derslerini Türkçe olarak vermeye başlayan Du Val, fakültede sürekli olarak kaldığı 8 yıl zarfında Cebirsel Geometri'nin çeşitli konularını kapsayan ders ve seminerler vermiş ve doktora çalışmaları yaptırmıştır. Bu çalışmaları ile de klasik İngiliz ve İtalyan Cebirsel Geometri ekolünün Türkiye'deki öncüsü olmuştur. Çalışmalarında başlıca ağırlık noktasını Cebirsel Yüzeylere ve özellikle çok güç bir problem olan yüzeylerin Singüler Noktaları ve Singüler Eğrileri'ne vermiştir. 

Kaynakça

1) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946), İstanbul, 1998.

Zeynep Hanım Konağı Çıkan Yangınla Yok Oldu

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

28 Şubat 1942 Cumartesi gecesi İstanbul Üniversitesi yarıyıl tatilinin son gününe girilirken başlayan büyük bir yangın geçirdi ve Fen Fakültesinin çeşitli bölümleri (enstitüleri) sabaha dek süren yangında neredeyse tüm varlıklarıyla birlikte yanıp yok oldu [1]. Olayın soruşturulması aşamasında yangının elektrikli bir ısıtma aracının çalışır durumda bırakılması (ya da unutulması) yüzünden çıktığı belirlenmiştir [2].

Gazete haberlerine göre maddi zarar 1,5 milyon lira imiş. Yanan kitap sayısı 25 bin olarak veriliyor. Kül olanlar arasında ayrıca birçok laboratuvar aleti ve eşyası, çeşitli işyeri eşyası, değerli koleksiyonlar ile depolar dolusu kimyasal yanında özellikle Edebiyat Fakültesine ait çok değerli el yazmaları bulunuyormuş ama ne yazık ki bunlardan hiçbirisi kurtarılamamıştır.

Dönemin Fen Fakültesi Dekanı Fahir Yeniçay'ın anlatımıyla yangın ve sonrası

28 Şubat 1942 Cumartesi gecesi, ben uyurken telefon çaldı. Rektör heyecanlı bir sesle: “Senin Fakülten yanıyor” dedi ve telefonu kapattı. Hemen bir otomobile atlayarak yola çıktım. Tepebaşı’na geldiğim zaman, Vezneciler tarafında göğün kıpkırmızı olduğunu gördüm. Beyazıt’a geldiğimde, halk toplanmış, itfaiye çalışıyordu; yüksekçe bir tümsek üzerinde duran Rektörün yanına gittim. Rektör şimdiki Senato binasını ikametgâh olarak kullandığı için yangın yerine erken gelmişti. Binanın Koska tarafından başlayan yangın, Vezneciler tarafında bulunan Fiziko-Kimya Enstitüsü’ne sıçramış olup, depoda bulunan alkol, eter, benzol v.s. şişeleri bomba gibi patlamakta idi. Sabaha karşı apartmana döndükten sonra, durumu gözden geçirerek, Dekanlık ve idare için en uygun binanın Astronomi binası olacağını düşündüm ve ertesi sabah Pazar olmasına rağmen, bütün hocaları Rasathane’ye davet ettim. Zeynep Hanım Konağında evvelce verilen derslerin hangi binalarda verileceğini tesbit ettik. Bu dersler Biyoloji Binası, Rasathane ve Beyazıt’taki Eczacılık Okulu arasında bölündü ve böylece pazartesi günü, aksaklık olmadan, derslere başlandı.

Bir süre sonra, Vezneciler’de bulunan Seyhan ve Ceyhan apartmanları ile şimdiki Büyük Reşit Paşa Caddesinde bulunan bir apartmanı da kiralamak mecburiyeti hasıl oldu. Yangından sonra, durumla ilgilenen İsmet İnönü İstanbul’a geldi. Rektörlükte yapılan toplantıda İsmet İnönü “Cumhuriyet yanan binanın yerine daha muhteşemini yapar” dedi. Fındıklı’da bulunan ve yanma ihtimali olan Edebiyat Fakültesi’nin de yapılacak binanın içine alınması kararlaştırıldı [3].

Kaynaklar

[1]  A. Seza Baştuğ ve Evrim Baştuğ, Üniversite Yanıyor, Evrim Yayınevi, İstanbul 2011.
[2] Fahir Yeniçay, “İstanbul Üniversitesinde Fiziğin Gelişmesi”, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı, s. 52.
[3] Hülya Şenkon, İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü, Matematik Dünyası, 2004 Bahar.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde 1941-1942 Matematik Müfredatı ve Öğretim Üyeleri

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsünde 1941-1942 yaz sömestresinde okutulan matematik dersleri ve ilgili dersleri veren öğretim üyeleri şunlardır:

Dersler

1. Analitik Geometri, A. Yar 
2. Projektif Geometri, P. Duval 
3. Deskriptif Geometri, F. Şemin 
4. Sentetik Geometri, N. Terzioğlu 
5. Diferensiyel Geometri, F. Şemin 
6. Tensor Hesabı, P. Duval 
7. Cebir, A. Yar 
8. Cebir, C. Arf 
9. Cebrik Eğriler Teorisi, P. Duval 
10. Analiz I, O. Alisbah 
11. Analiz II, K. Erim 
12. Fonksiyon Teorisi, K. Erim 
13. Fonksiyonlar Teorisi, O. Alisbah 
14. Diferensiyel Denklemler, R. Berker 
15. Topoloji, C. Arf 
16. Yüksek Matematiğe Giriş (Kim.Müh.),  A. Yar 
17. Mekanik I, R. Berker
18. Pratik Hesap (Tabiiye), N. Topuz 

Tatbikatlar

Matematik Tatbikatı (I a), O. Alisbah,
S. Süray Matematik Tatbikat' (I b), F. Şemin, L. Biran
Matematik Tatbikatı (Kim. Müh), N. Terzioğlu, L. Biran 
Cebir Tatbikatı, A. Yar 
Cebir Tatbikatı, C. Arf 
Analiz II Tatbikatı, K. Erim, L. Biran 
Fonksiyon Teorisi Tatbikatı, K. Erim, N. Terzioğlu 
Mekanik Tatbikatı, R. Berker, S. Süray

Seminerler

Matematik Prosemineri, K. Erim, P. Duval 
Matematik Semineri, K. Erim 

Kaynakça:

1) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İÜ Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946).

Ankara Üniversitesi Matematik Enstitüsü (Bölümü) Kuruldu

Ankara Üniversitesi Matematik Bölümü

1943 yılında Matematik Enstitüsü adıyla Gazi Eğitim Enstitüsü içinde kurulan Bölüm, 1952 yılında Ankara Üniversitesi Tandoğan Yerleşkesinde bulunan Fen Fakültesindeki bugünkü yerini almış; hızla büyüyerek daha sonra açılan çoğu yeni üniversitenin gelişimine de büyük katkıda bulunmuştur. Bölümde 1982 Yılına dek birli ve ikili bilim lisansları ile birli ve ikili öğretmenlik lisansları eğitimi yapılmış, 1982'den sonra ise; Cebir ve Sayılar Teorisi, Fonksiyonel Analiz, Reel ve Kompleks Fonksiyonlar Teorisi, Geometri, Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik, Topoloji ve Uygulamalı Matematik olmak üzere altı Ana bilim Dalından oluşan Bölümde "Matematik Eğitimi Lisansı" altında birli lisans eğitimi sürdürülmüştür.

Kaynak

AÜ Matematik Bölüm web sitesi

İstanbul Üniversitesi Matematik Enstitüsünde çekilmiş bir fotoğraf

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Ön sıra: Kerim Erim - x - Prof. Rankin - Patrick Du Val

Arka sıra: a - b - c - d - e - f - g - h

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde 1944-1945 Matematik Müfredatı ve Öğretim Üyeleri

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsünde 1944-1945 kış sömestresinde okutulan matematik dersleri ve ilgili dersleri veren öğretim üyeleri şunlardır:

Dersler

1. Analitik Geometri, P. Du Val
2. Tasarı Geometri, F. Şemin
3. Diferensiyel Geometri, F. Şemin
4. Diferensiyel Geom. Tatbikatı, -
5. Tensor Hesabı, P. Du Val
6. Cebir (Geometriye tatbiki),  P. Du Val
7. Cebir, A. Yar
8. Cebir, C. Arf
9. Cebirsel geometri, P. Du Val
10. Analiz I,  A. Yar
11. Analiz II, K. Erim
12. Fonksiyonlar teorisi, K. Erim
13. Diferensiyel denklemler, R. Berker
14. Cebirsel fonksiyonlar, C. Arf
15. Yüksek Matematiğe Giriş (Kim.Müh.), L. Biran
16. Relativite teorisi, K. Erim
17. Mekanik, R. Berker
18. Mekaniğe giriş, Rankin
19. Pratik Hesap, N. Topuz 

Tatbikatlar

Matematik Tatbikatı (a), L. Biran, Suzan Özkarel
Matematik Tatbikatı (b), P. Du Val, M. Büke
Matematik Tatbikatı (Kim.Müh.), L. Biran
Analiz lI Tatbikatı, S. Özkarel
Mekanik Tatbikatı, R. Berker, N. Erbil
Cebir Tatbikatı, C. Arf, A. Guleç
Cebir Tatbikatı, A. Yar, A. Guleç

Seminerler

Kollokium, K. Erim
Matematik semineri,  K.Erim

Kaynakça:
Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İÜ Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946).

Communications de la Faculté des Sciences de l'Université d'Ankara Dergisi Yayımlanmaya Başladı

Cilt 5 Seri A, 1953, Kapak

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi tarafından Communications de la Faculté des Sciences de l'Université d'Ankara adlı dergi yayımlanmaya başladı.

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, Ankara Üniversitesi bünyesindeki  Pür ve Uygulamalı Matematik, Astronomi, Teorik, Deneysel ve Teknik Fizik ve Kimya, Jeoloji, Botanik ve Zooloji disiplinlerini kapsayan bir yayındır

Dergi, 1, 2 ve 3. ciltlerinden sonra olmak üzere üç seriden oluşmuştur:
A Serisi: Matematik-Fizik,
B Serisi: Kimya,
C Serisi: Doğa Bilimleri.

İlkeler gereği, dergi öncelikle Fakülte üyelerinin orijinal makalelerine ayrılmış, ancak, mevcut yer durumuna bağlı olarak, yabancı bilim insanlarının yayınları da kabul edilmiştir. Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerinde de makale kabul edilmiş ancak makaleler, kısa bir Türkçe özet içermesi istenmiştir.

Communications Faculty of Sciences University of Ankara Series A1 Mathematics and Statistics web sitesi

Türk Matematik Derneği Kuruldu

TMD Logosu

Türk Matematik Derneği (TMD) matematikle ilgili bilim dallarının gelişmesini ve yurt içinde yaygınlaşmasını sağlamak, ekonomik, sosyal ve teknolojik alanlarda matematiğin ve matematikçinin katkısını arttırmak, orta ve yüksek öğretimde matematik eğitiminin çekiciliğini, düzeyini ve etkinliğini yükseltmek amacıyla o zamanki adı ile "Sırfi ve Tatbiki Matematik Derneği" adı ile 29 Nisan 1948 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr. Kerim Erim'in öncülüğünde kuruldu.

1 Ocak 1963 tarihinden itibaren "International Mathematical Union (IMU)" Uluslararası Matematik Birliği’nin Grup-1 üyesi oldu. 1630 No.lu Dernekler Kanunu’nun 53. maddesi ile derneklerin adlarının önündeki “Türk” kelimesi bakanlar kurulu kararına bağlandığı için derneğin adı 22 Kasım 1972 tarihinden itibaren “Sırfi ve Tatbiki Matematik Derneği” olarak anılmaya başlandı. 25 Nisan 1979 tarih 24344/19676 sayılı İstanbul Vilayeti emri ile kabul edilen yeni tüzük ile birlikte derneğin adı resmi olarak “Matematik Derneği” olarak belirlendi. 21 Temmuz 1981 tarih ve 8/3422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Matematik Derneği “Kamu Yararına Çalışan Dernekler” statüsünde sayılmasına karar verildi. 11 Mayıs 1989 tarih ve 89/14108 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile dernek adının önünde “Türk” kelimesini kullanma izni verilerek "Türk Matematik Derneği" olarak tescillendi. 1999 yılında TMD Ankara Şubesi kuruldu. 13 Temmuz 2008 tarihinde, (European Mathematical Society) Avrupa Matematik Derneği üyesi oldu. 2014 yılında Güneydoğu Avrupa Matematik Birliği’ne (MASSEE) üye oldu. 2015 yılında yapılan "tmd-türk matematik derneği" ibareli marka tescil başvurusu Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığı tarafından kabul edildi. Türk Matematik Derneği ülkemizdeki diğer tüm dernekler gibi Dernekler Kanunu’na tabii olup, Kanunun 19. maddesi gereğince İçişleri Bakanlığı veya mülki idare amirleri tarafından düzenli olarak denetlenmektedir. Derneğin ilk merkezi İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Matematik Enstitüsü, Vezneciler/Beyazıt olmuştur ve ilk 50 yılını, bir ara taşınılan Dedeefendi Cad. No: 8, Şehzadebaşı adresi haricinde bu mekânda geçirmiştir. Son 25 yıldır dernek merkezi Sabancı Üniversitesi İletişim Merkezi, Karaköy, Beyoğlu'dur.

Kurucular:
Ord.Prof.Dr. Cahit Arf (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Doç.Dr. Lütfi Biran (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Prof.Dr. Hamit Dilgan (İstanbul Teknik Üniversitesi Mimari Fakültesi)
Ord.Prof.Dr. Kerim Erim (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Prof.Dr. Nüzhet Gökdoğan (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Prof.Dr. Feyyaz Gürsan (İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi)
Prof.Dr. Mustafa İnan (İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi)
Prof.Dr. Ali Rıza Özbek (İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi)
Prof.Dr. Ferruh Şemin (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Prof.Dr. Nazım Terzioğlu (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Ord.Prof.Dr. Salih Murat Uzdilek (İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi)
Ord.Prof.Dr. Ali Yar (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)
Prof.Dr. Fahir Yeniçay (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi)

Kaynaklar

http://tmd.org.tr/hakkimizda/genel-bilgi/  (Erişim 29.04.2023)

https://tmd.org.tr/wp-content/uploads/2023/04/TMD75.pdf (Erişim 29.04.2023)

Özkan Değer'in Türk Matematik Derneğinin 75. Yıl Kitapçığı için hazırladığı ayrıntılı Kronolojik Tarihçeyi aşağıdaki bağlantıda bulabilirsiniz.

Özkan Değer, Türk Matematik Derneğinin Kronolojik Tarihçesi, 75. Yıl Kitapçığı, 2023.

TMD web sitesi

8. Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresinin İstanbul'da yapılmasına karar verildi

7. Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresi © H. K. Moffatt

Kerim Erim, Ratip Berker ve Cahit Arf öncülüğündeki matematikçilerimiz 1948’de Londra’da toplanan  7. Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresi’ne bildirileriyle katıldılar. Bu kongredeki başarılarıyla matematikçilerimiz uluslararası çapta büyük bir saygınlık kazandı. Kongreye “Saint-Venant İlkesi Üzerine” başlıklı bildirisiyle katılan Kerim Erim, uluslararası mekanik kongresinin yürütme komitesine seçildi.
 

Kerim Erim, Türkiye ve uluslararası matematik topluluğunda yüksek bir konuma sahipti. Avrupa ve Amerika'daki kongrelerde ülkemizi temsil etti ve meslektaşları ile birlikte sunduğu tebliğler büyük takdir topladı. Ancak, Kerim Erim ve diğer matematikçilerimizin başarıları, İsveç Olimpiyatları'nda Türkiye'nin dünya güreş şampiyonluğu kazandığı zamanlara denk geldi. Bu nedenle gazeteler, matematikçilerimizin başarılarını küçük bir haber olarak verdi. Sonraki kongrenin İstanbul'da yapılması önerisi, Belçikalıların Brüksel teklifine karşı kabul edildi ve 1952 yılında yapılacak 8. Kongre’nin İstanbul’da düzenlenmesine karar verildi.

Kaynakça:

1) Osman Bahadır, Osmanlılardan Cumhuriyete Sekülerleşme, Evrim Yayınları, 2017.

Feyyaz Gürsan Öldürüldü

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:16.06.1909 - Ö: 29.03.1950)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Feyyaz Gürsan, 16 Haziran 1909 tarihinde İstanbul’da Cağaloğlu’nda doğdu. Okuma yazma yaşına gelince, bugün Işık Lisesi adını almış olan ve o zaman Beyazıt’taki bir binada öğrenim veren Feyz-i Ati Mektebine başladı. Bu okulun eğitimde matematiğe özel önem vermesi sebebiyle, Feyyaz Gürsan’ın matematiğe büyük yeteneği olduğu genç yaşında anlaşıldı. Orta öğrenimini bu okulda tamamladıktan sonra, liseyi Adana ve İstanbul’da okumuş ve İstanbul Erkek Lisesinden mezun oldu. 

Maarif Vekaletinin açtığı sınavı kazanarak, Eylül 1928’de matematik öğrenimi görmek için Fransa’ya gönderildi. Fransa’ya giden gemide yine onun gibi matematik okuyacak olan Cahit Arf, Lütfi Biran, Gülfeza Okay, kimya öğrenimi görecek olan Ali Rıza Berkem ve astronomi öğrenimi görecek olan Nüzhet Gökdoğan da vardır. Feyyaz Gürsan bir yıl Montpellier Lisesi’nde öğrenim gördükten sonra, “Mathématiques Spéciales” sınıfını Paris’teki Louis Le Grand Lisesinde okudu. 1935’te Paris Üniversitesi Fen Fakültesinden Matematik Lisans diploması ile mezun oldu.

Türkiye’ye dönen Feyyaz Gürsan, 1 Ekim 1935 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesine matematik asistan vekili olarak, askerlik görevini yapıp döndükten sonra da  1937 ‘de matematik asistanlığına asaleten atandı. 1 Kasım 1939 tarihinde İstanbul Üniversitesinden ayrılarak Vefa Lisesi 2. devre matematik öğretmenliğine geçti ve  bu görevini Üniversite Kanunu’nun çıktığı 1946 yılına dek sürdürdü. Aynı yıl Yüksek Mühendis Mektebine girerek önce asistan, sonra Analiz ve Matematik dersleri doçenti olarak görev yaptı, Yüksek Mühendis Mektebini İTÜ’ye dönüştüren 12.7.1944 tarih ve 4619 sayılı kanunun yayımı üzerine, İTÜ Makine Fakültesinde mekanik doçentliğine atandı.

15 Nisan 1947’de, Ratıp Berker ve Kerim Erim’in danışmanlığında, “Les éléments d’ordre supérieur d’une courbe gauche” (Bir Uzay Eğrisinin Yüksek Mertebeden Elemanları) başlıklı tezi ile İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Fen Doktoru ünvanını aldı.

1948 yılında, Türk Matematik Derneği’ne kurucu üyeleri arasında yer aldı. 6 Haziran 1949 tarihli ve beş profesörün imzasını taşıyan raporla İTÜ Senatosu tarafından profesörlüğe yükseltildi.

Feyyaz Gürsan, 29 Mart 1950’de İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Gümüşsuyu binasındaki çalışma odasında, öğrencilerinden Mehmet Taşkesen tarafından tabanca ile vurularak 41 yaşında öldürüldü.  31 Mart 1950 tarihinde İstanbul Üniversitesinde dersler iptal edildi ve Teknik Üniversitede saat 10:30’da yapılan anma törenin ardından toprağa verildi.

Makaleleri

[1] L'élément infinitésimal d'ordre supérieur d'une courbe gauche. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 6 (1941), 27–35.

[2] Les éléments d'ordre supérieur d'une courbe gauche. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 12 (1947), 230–236.

[3] Les évolutoïdes. (French) Bull. Tech. Univ. İstanbul 2, (1949). 79–85.

Kitapları
[1] Pratik Hesap, İstanbul Üniversitesi Matbaası, 1944.

Çevirileri

[1] William Prager, Mekaniğe Giriş, (1941).

[2] Julius Petersen, Geometri Problemleri için Metotlar ve Teoriler, (1943).
[3] Paul Aubert ve Georges Papelier, Liseler için Cebir Temrinleri, (1944).

[4] Théodule Caronnet, Geometri Temrinleri, (1946).

[5] Arthur Tresse, Analitik Geometri Dersleri, (1949).

[6] George Valiron,  Matematiksel Analiz Dersleri, Fonksiyonlar Teorisi, (1951). 

[7] Alfred Tétrel, Mekanik Problemleri ve Esas Teorilerin Hülasaları, (1952-53).

Kaynaklar:
1) Feza Günergun ve Aslı Tolun tarafından yürütülmekte olan "Cumhuriyet Türkiye’sini Bilimle Kurmak: Devlet Bursuyla Yurtdışında Öğrenim Gören Genç Beyinler (1925-1950)" başlıklı proje çerçevesinde yazılmış, ancak henüz yayınlanmamış biyografiler.

2) MathScinet

Kerim Erim Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:31.01.1894 - Ö:28.12.1952)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Kerim Erim, 31 Ocak 1894’te İstanbul’da doğdu. Asıl adı Abdülkerim’dir. İlk öğrenimini Halep'te, orta öğrenimini kısmen özel olarak evde ve kısmen de sınavla girdiği Hendese-i Mülkiye'nin ilk sınıflarında yaptı. Yüksek öğrenimini yaptığı Yüksek Mühendis Mektebi'nden 1914'de mezun oldu. 1917’de matematik öğrenimi görmek için kendi imkânları ile Almanya’ya gitti. Önce Berlin Üniversitesi’nde matematik derslerini takip etti. 22 Ağustos 1919'da Erlangen kentindeki Friederich-Alexander Üniversitesi’nde Ernst S. Fischer yönetiminde doktorasını tamamladı ve böylece matematik doktorası yapmış ilk Türk oldu. Kerim Erim’in doktora tez başlığı “Über die Trägheitsformen eines Modulsystems”dir (Modül Sistemlerin Eylemsizlik Formları).  Adolf Hurwitz ve Franz Mertens’in invaryantlar teorisindeki polinom denklemlerin bileşkesi ile ilgili teoremlerine yeni bir kanıt getiren Kerim Erim, eylemsizlik formu (the inertia form-Trägheitsformen) kavramını ilk defa ortaya koymuş oldu. 

Doktora sözlü sınavını verip Almanya’dan döndükten sonra, 6 Kasım 1919 tarihinde Mühendis Mekteb-i Âlisi’ne ‘Nazari hesab’ (Teorik hesap) ve ‘Hendese-i tahliliye’ (Analitik geometri) derslerinin muallimi olarak atandı. Aynı kurumda, 1933 yılına kadar farklı tarihlerde ‘Kozmografya’, ‘Müsellesat’ (Trigonometri), ‘Felsefe-i ilmiye’ (Bilim felsefesi) ve ‘Mihanik’ (Mekanik) dersleri muallimlikleri ile ‘Tamami ve tefazuli hesap’ (İntegral ve diferansiyel hesap) ve ‘Mihanik-i riyazi’ (Matematiksel mekanik) derslerinin muallim muavinliğini üstlendi.

Atatürk’ün direktifleriyle başlayan üniversite reformu çerçevesinde Darülfünûn’da yapılması gerekli düzenlemeleri belirlemek için Cenevre Üniversitesi Pedagoji Kürsüsü başkanı Albert Malche 1932 yılında Türkiye’ye davet edildi ve kendisiyle yapılan mukaveleden sonra Malche, ‘Maarif Vekâleti Islahat Müşaviri’ olmuş ve onun başkanlığında 20 Mayıs 1933’te dört üyeli bir Islahat Heyeti kuruldu. Üyelerden biri Kerim Erim idi. Bu komite, Malche’ın yaklaşık bir yıl önce, 1 Haziran 1932’de hazırladığı ve Darülfünun’a ait gözlemlerini, eleştirilerini ve önerilerini içeren rapor doğrultusunda Darülfünun’u İstanbul Üniversitesi’ne dönüştürme çalışmalarına başlatmıştı. Dönemin Maarif Vekili Reşit Galip, yeni üniversitenin kadrosunda yabancı profesörlerin bulunmasını istemekteydi. Onun bu düşüncesi gerçekleşirken Kerim Erim her aşamada devrede olmuştu. Hitler zulmünden kaçan profesörlerin hangi şartlarda Türkiye’ye gelecekleri ve çalışacakları konusunu görüşmek üzere İsviçre’den Türkiye’ye gelen ‘Notgemeinschaft deutscher Wissenschaftler im Ausland’ın (Yurtdışındaki Alman Bilim Adamları Yardımlaşma Derneği) kurucusu ve başkanı Dr. Philipp Schwartz’ı Kerim Erim karşılamış ve Üniversite Reformu’nun ayrıntılarını kendisine aktarmıştı. 

Kerim Erim’in doktora öğrencisi Asım Özkan, 1933 Üniversite Reformu sırasında yükseköğretimde matematik eğitimi ve Fen Fakültesi hakkında tüm yetkinin Kerim Erim’de olduğunu belirterek etkin görevini vurgulamıştır. Reform çerçevesinde Ağustos 1933’te Türkiye’ye gelen ünlü matematikçi Richard Courant, Maarif Vekâleti’ne yazdığı 15 Ağustos 1933 tarihli raporunda, Kerim Erim’den övgü ile söz ederek, onu “yeniden kuruluşun çekirdeği” olarak kabul nitelemiştir.

Kerim Erim, 1 Ağustos 1933’te atandığı Fen Fakültesi dekanlığından, Reşit Galip’in Maarif Vekilliğinden istifasının (13 Ağustos 1933) ardından ayrılmış ise de, Matematik Enstitüsü’nün boş kadrolarının doldurulması ve matematik eğitiminin düzenlenmesinde onun gayretleri vardır. Darülfünûnun tasfiyesinden sonra oluşan ve 1934’te kesinleşen kadroda profesör olarak Ali Yar, Kerim Erim, William Prager, Richard von Mises ve Hilda Geiringer bulunmaktaydı. Avrupa’da matematik dalında lisans eğitimi görmüş olan ve doçent kadrosuna atanan Ferruh Şemin, Cahit Arf ve Ratip Berker, yabancı öğretim üyelerinin yardımcıları olarak görev almışlardı. Kerim Erim, bu akademik ortam içinde Fen Fakültesi’nde ‘Tamâmî ve tefâzulî hesâb’ (İntegral ve diferansiyel hesap) ve ‘Yüksek riyazi tahlil’ (İleri matematiksel analiz) derslerini verdi. Erim, İstanbul Üniversitesi’ndeki görev yükü sebebiyle Yüksek Mühendis Mektebi’ndeki birçok dersini bırakmış ise de, ‘Hendese-i tahliliye’ (Analitik geometri) ve ‘Riyaziyyat-ı âliye tatbikatı’ (İleri matematik uygulaması) derslerini vermeyi sürdürmüştür. 1939 yılında Richard von Mises’in İstanbul’dan ayrılmasının ardından Erim, Matematik Enstitüsü direktörlüğünü üstlendi. 1942-1943 ders yılının açılış dersini "Zaman ve Mekân" konusu üzerine verdi.  

1940'lardan itibaren, Türk matematikçilerin özgün araştırmaları uluslararası kongrelerde ve yayınlarda boy göstermeye başlamış, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası uluslararası 86 derginin değişim programında yer almıştı. 1952 yılına gelindiğinde, Matematik Enstitüsü dünyanın önemli matematik merkezlerinden biri konumundaydı. Bu gelişmeyi sağlayan önemli etkenlerden biri, Kerim Erim ve çalışmalarıdır. Kerim Erim, dünya matematikçileri ile sürekli iletişim halinde oldu. Matematikteki yenilikleri ve fikirleri sürekli olarak takip edip tanıttı, öğrencilerini ve çevresindekileri matematiğe yaklaştırdı. 1933 Atatürk Üniversite Reformu, Türkiye’de matematikçi yetiştirmek adına, Kerim Erim için önemli bir fırsat oldu.

Kerim Erim uzun yıllar boyunca hem Yüksek Mühendis Mektebi'nde hem de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde aynı anda çalıştı. Ancak 1946 Üniversiteler Kanunu, öğretim üyelerinin iki üniversitede birden çalışmasını yasakladığından, Kerim Erim, İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki görevini bıraktı. 1948-50 dönemi için Fen Fakültesi dekanlığına seçilen Erim, 1952 yılındaki vefatına kadar, 19 yıl boyunca çalışmalarını İstanbul Üniversitesi’nde sürdürdü.

Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Cemiyeti’nin (International Union of Theoretical and Applied Mechanics/IUTAM) 1926’da Zürih (İsviçre), 1930’da Stockholm (İsveç), 1938 yılında Cambridge (ABD) ve 1946’da Paris’te (Fransa) düzenlediği Uluslararası Mekanik Kongrelerine katıldı.  Uluslararası bilim topluluğu ile olan ilişkilerinden de yararlanarak, 1930’da İsveç’te yapılan kongre dönüşünde Berlin’de Einstein ile görüştü. Yurda döndükten sonra da bu söyleşiyi, “Einstein ile Bir Saat” başlığı altında Mühendis Mektebi Mecmuası‘nın Kasım 1930 tarihli 42. sayısında yayınladı. Kerim Erim, 1948’de kurulan Türk Matematik Derneği’nin ve 1950’de kurulan Türk Fizik Derneği’nin kurucu üyesidir.

Kerim Erim, Türk matematikçilerin çalışmalarını sunabilecekleri olumlu bir ortam oluşturmak, dünya ile aynı seviyede araştırmalar yapmış olduklarını göstermek amacıyla Sekizinci Uluslararası Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresi’ni 20-28 Ağustos 1952 tarihlerinde İstanbul’da düzenledi. Kongreyi düzenleme kararı 1948 yılında Londra’da toplanan yedinci kongrede alındı. İstanbul’daki kongreye 616 bilim insanı katıldı. 141 katılımcı ile en yüksek katılımı sağlayan ülke ABD’dir. Türkiye, on altısı bildirili olmak üzere toplam 105 katılımcısıyla ikinci ülkedir. Bu etkinlik, Tosun Terzioğlu tarafından Cumhuriyet kurulduktan sonra o yıla kadar yapılan en önemli bilimsel toplantılardan biri olarak değerlendirilmiştir. Dünyanın en önemli bilim insanlarını bir araya getiren bu kongrenin hazırlıklarını Kerim Erim 1948’den itibaren bizzat yürütmüştü. Çalışmalarının yoğunluğu ve şeker hastası olması sebebiyle Kongre’den bir ay önce kalp krizi geçirdi. Buna rağmen, kongreyi sağlığının elverdiği ölçüde izledi. Açılışı için hazırladığı konuşmasını Cahit Arf okudu. Kapanış konuşmasını ise bizzat kendisi yaptı.

Uluslararası kongreler dışında, Kerim Erim Türkiye’deki bilimsel toplantılara da sık sık katıldı. Bunlar arasında en önemlileri, Türkçe matematik terimlerinin belirlendiği Türk Dil Kurultayları oldu. Kerim Erim, 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında düzenlenen Birinci Türk Dili Kurultayı’na Riyazi İlimler İhtisas Bölüğü üyesi olarak katıldı. Darülfünûn ve Yüksek Mühendis Mektebi matematikçileri ile İstanbul, İzmir ve Ankara Erkek Liselerinin matematik öğretmenleri bölüğün üyelerini oluşturmaktaydı. Bu ekibin yaptığı çalışmalar 1934 yılında yayınlandı. Ekip, çalışmalarında hesap, geometri, cebir, trigonometri alanlarının terimlerinden okul dersleri için gerekli olan 566 terimin Öz Türkçe karşılıklarını belirlemiş ve teklif haline getirmiştir. Terimler Osmanlıca, Türkçe ve Fransızca olarak üç dilde alfabetik sıra ile verilmiştir. Çalışmalar İkinci Dil Kurultayında beğenilmiş olup, yeni terimlerin birçoğu günümüzde de kullanılmaktadır. Kerim Erim, matematik terimleri konusunda çalışmalarına devam etmek için 1937’de, Ankara’daki Dilişleri Encümeni’nin toplantılarına Cumhurbaşkanlığı tarafından davet edildi. O yıllar, bilim terimleri konusunda yoğun çalışma ve yayınların yapıldığı yıllardı. 1937 yılında Atatürk’ün yeni terimlerle yazdığı “Geometri” kitabı yayınlandı. Atatürk’ün emriyle yeni terimlerin kullanıldığı yeni ders kitaplarının basılmasıyla, 1938 yılından itibaren yeni matematik terimleri ders kitaplarında yer almaya başladı.

Ord.Prof.Dr. Kerim Erim, 28 Aralık 1952’de İstanbul’da vefat etti ve Edirnekapı Şehitliğine defnedildi. Vefatından 25 yıl sonra 1977 yılında temel bilimler dalında TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü. 

Kerim Erim’in Danışmanlığını Yaptığı Doktora Öğrencileri

Ferruh Şemin, İstanbul Üniversitesi, 1944
Mahmut Tanrıkulu, İstanbul Üniversitesi, 1945
Feyyaz Gürsan, İstanbul Üniversitesi, 1946
Suzan Kahramaner, İstanbul Üniversitesi, 1949
Mehmet Oğuztöreli, İstanbul Üniversitesi, 1949
Asım Özkan, İstanbul Üniversitesi, 1949
Halil Yüksel, İstanbul Üniversitesi, 1949.

Makaleleri

Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası’nda yayınlanan makaleleri

[1] Muadelâtı Tamamiye ve Tatbikleri, Sayı 2 (Temmuz 1927) 62-66; Sayı 6 (II. Teşrin 1927) 186-195.

[2] Nazari Fizike Ait Konferanslar, Sayı 39 (Ağustos 1930) 1-8; Sayı 41 (I. Teşrin 1930) 9-16; Sayı 42, 17-32, II.

Teşrin 1930; Sayı 43 (I. Kanun 1930) 33-48; Sayı 44 (II. Kanun 1931) 49-56; Sayı 45 (Şubat 1931) 57-64; Sayı 46

(Mart 1931) 65-80; Sayı 47 (Nisan 1931) 81-96; Sayı 48 (Mayıs 1931) 97-112; Sayı 49/50 (Haziran-Temmuz 1931) 113-128; Sayı 53 (I. Teşrin 1931) 129-144; Sayı 54 (II. Teşrin 1931) 145-152; Sayı 55 (I.Kanun 1931) 153-176; Sayı 56 (II. Kanun 1932) 177-192; Sayı 57 (Şubat 1932) 193-208; Sayı 58 (Mart 1932) 209-224; Sayı 59/60 (Nisan Mayıs 1932) 225-232.

[3] Riyaziye ve Tatbikatının Mahiyetine Dair, Sayı 41 (I. Teşrin 1930) 489-494.

[4] Fizik Kanunlarının Mahiyeti ve Hesabı İhtimalat Esasları, Sayı 42 (II. Teşrin 1930) 551-558.

[5] Einstein ile Bir Saat, Sayı 42 (II. Teşrin 1930) 608-613.

[6] Matematik Esasatına Dair, Sayı 48 (Mayıs 1931) 975-979.

[7] Muadelatın Hallinde Pratik Usuller - Prof. V. Mises’in Notlarından, Sayı 48 (Mayıs 1931) 1008-1023.

[8] Fizik Konferansları, Sayı 61/62 (Temmuz 1932) 232-248; Sayı 63/64 (Eylül 1932) 249-272; Sayı 65/66 (II. Teşrin 1932) 273-296; Sayı 67/68 (II. Kanun 1933) 297-312

[9] Yirminci Asır Bidayetindeki Riyaziye ve David Hilbert, Sayı 61/62 (Temmuz 1932) 482-490; Sayı 63/64 (Eylül 1932) 512-519; Sayı 65/66 (II. Teşrin 1932) 594-600.

[10] Cümleler Nazariyesinde Müstenid Hendese, Sayı 67/68 (II. Kanun 1933) 601-607; Sayı 69/72, 664-671, Mayıs 1933.

İ.Ü. Fen Fakültesi Mecmuası’nda yayınlanan makaleleri

[11] Ueber eine neue Definition des mehrdimensionalen Stieltjesschen Integrals. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul 4 (1939), 167–182.

[12] Über eine neue Definition des mehrdimensionalen Stieltjesschen Integrals. II. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 6 (1941), 12–17

[13] Über die Darstellung mehrfacher Integrale. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 5 (1941), 191–214.

[14] Die höheren Differentialelemente einer Regelflaeche und einer Raumkurve. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 10 (1945), 1–24.

[15] Über beschränkte Funktionen, die in vorgeschriebenen n Punkten gleiche Werte annehmen. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 12 (1947), 237–254.

[16] Ein algebraisches Theorem. (German) Recueil de mémoires commémorant la pose de la première pierre des Nouveaux Instituts de la Faculté des Sciences, pp. 33–38, Université d'Istanbul, Faculté des Sciences, Istanbul, 1948.

Diğer dergilerde yayınlanan makaleleri

[17] Einstein Nazariyesinin Esasat-ı İlmiyesi (I, II), Fen Alemi, Sayı 1, Kanun-i Sani 1341 (Ocak 1925), s.7-9; Sayı 2, Şubat 1341(1925), s.27-30.

[17] Einstein Nazariyesinin Esasat-ı İlmiyesi, Einstein’dan Evvelki Mekân ve Zaman Mefhumları, Fen Alemi, Sayı 3, Mart 1341 (1925), s.52-55.

[19] Einstein Nazariyesinin Esasatı: Zamana ve Mekana Ait Bazı Mülahazalar, Fen Alemi, Sayı 13, Kanun-i Sani (Ocak) 1926, s.225-227.

[20] Hilbert ve Geometrinin Temelleri, İstanbul Yüksek Mühendis Okulu Dergisi, II, 2 (1944).

[21] Sur le principe de Saint-Venant. (French) Proc. Seventh Internat. Congress Appl. Mech., v. 1, pp. 28–32. publisher unknown, 1948,

[22] Stieltjessche Integrale. (German) Rend. Circ. Mat. Palermo (2) 1 (1952), 332–342 (1953).

[23] The foundations of mathematics. Pakistan J. Sci. 4 (1952), 139–143. 

Kitapları

[1] Nazari Hesap, Kısım 1, Nafıa Vekaleti Mühendis Mektebi Kütüphanesi sayı 1, Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası, İstanbul 1931, XII+398 s.

[2] Mihanik, B:2, Nafıa Vekaleti Mühendis Mektebi Kütüphanesi sayı 17, Yüksek Mühendis Mektebi Basımevi,

İstanbul, 1934, VII+449 s.

[3] Sümer Riyaziyesinin Esas ve Mahiyetine Ait Rapor, İkinci Türk Tarih Kongresi, Ebüzziya Basımevi, İstanbul 1937, 35 s.

[4] Analiz Dersleri, Diferansiyel ve İntegral Hesap, Kısım 1, İ.Ü. Neşr. s.107, Şirketi Müretibbiye Basımevi, İstanbul, 1940, XII+416s; İ.Ü. Neşr. s.107, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul, 1949, XIV+459s.

[5] Dış Alem Meselesi (Matematik Bakımından), CHP Konferansları Serisi kitap 14, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara, 1940, 11-20s.

[6] Tanzimat ve Müspet İlimler: Riyaziye, Tanzimatın Yüzüncü Yıldönümü adlı kitaptan ayrı baskı, Maarif Basımevi, İstanbul, 1940, 9-15s.

[7] Matematik ve Realite, İstanbul 1942, 11 s.

Kongrelerde sunulan bildiriler

[1] Über die Trägheitsformen eines Modulsystems, Atti del Congresso Internazionale dei Matematici, 1928 [Uluslararası Matematik Kongresi Bildirileri; K.Erim’in burada sunduğu bildiri doktora teziyle aynı başlığı taşımaktadır]

[2] Sur le principe de Saint-Venant, 7ème Congrès International de Mécanique Théorique et Appliquée, Londra, 1948.

[3] Some remarks on elastic-plastic Trusses (en coolaboration avec H. Yüksel) 8ème Congrès International de Mécanique Théorique et Appliquée, İstanbul 1952.

[4] Stieltjessche Integrale, Rendiconti del Circolo Math. Di Palermo, 1952.

Çevirileri

[1] Planck, Max, La Nature de la Lumiére. Blanchard Yayınevi, Paris 1927. (Das Weses des Lichtes adlı eserin Mehmet Refik Fenmen’le birlikte Almanca’dan Fransızca’ya yapılan tercümesi).

[2] Civita, Levi, “Elastikî Sistemlerin Dinamik Cehdine Dair,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 26/27 (Temmuz-Ağustos 1929) 33-44; Sayı 28 (Eylül, 1929) 100-112.

[3] Love, A.E.H., “Riyazi Elastikiyet Nazariyesine Ait Tarihi Mütaleat,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 29 (I.Teşrin 1929) 121-129; Sayı 30 (II.Teşrin 1929) 183-190; Sayı 31 (I.Kanun 1929) 211-215; Sayı 32 (II.Kanun 1930) 248-252; Sayı 33/34 (Şubat-Mart 1930) 267-268.

[4] Pöschl, Theodor, “Elastikiyet Nazariyesinin Metot ve Meseleleri,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 37/38 (Haziran-Temmuz 1930) 365-375.

[5] Civita, Levi, “Mayi Mevceleri, Kanallarda İntişar,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 45 (Şubat, 1931) 784-794; Sayı 46 (Mart 1931) 844-860.

[6] Mises, R. V. “Klasik Kontinuum Mihanikinin Şimdiye Kadarki Faraziyelerine Dair,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 52 (Eylül 1931) 163-173.

[7] Robert, D’Adhemar Vte, “Devreden Bir Merminin Raks Hareketinin Mütalaası, Muhrikinin Aşağı İnen Kısmındaki Muvazenet,” Yüksek Mühendis Mektebi Mecmuası, Sayı 54 (II. Teşrin 1931) 277-281; Sayı 55 (I. Kanun 1931) 336-348.

[8] Blaschke, Wilhelm, Diferensiyel Geometri Dersleri, 1.cilt, 3. basımdan çeviri, İst. Üni. Yay. No: 433, Şirketi Müretibbiye Matbaası, İstanbul 1949, 399s.

Kaynaklar: 

1) Meltem Akbaş, “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye'ye Tanıtanlar (I): Mehmed Refik Fenmen ve Kerim Erim”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt / Vol.IV, Sayı / Nr.2, İstanbul 2003, s.29-59 içinde 49-52.

2) Zekeriya Duru, "Kerim Erim’in Akademik Yaşamı ve Matematik Çalışmaları". Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20 (2019 ): 47-91

3) MathSciNet

İÜ'de (1933-39) Uygulamalı Matematik Dersleri Veren Richard von Mises Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Aslen Avusturyalı olup şimdi Ukrayna sınırları içinde olan Lvov’de 19 Nisan 1883 yılında doğmuştur. Viyana Yüksek Teknik Okulu'nu 1908'de bitirdikten sonra, 1909'da Strasburg ve 1920'de de Berlin Üniversitesi'ne profesör olarak tayin edilmiştir. Berlin'de Friedrick Wilhelm Üniversitesi'nde Matematik Enstitüsü'nü kurmuştur.

1933'te davet edildiği İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde Uygulamalı Matematik dersleri vermiştir. 1934 yılında asistanı Hilda Geiringer İstanbul’a gelmiştir. Mises akışkanlar mekaniği, aerodinamik, istatistik, olasılık teorisi alanların çalışmıştır. 1939 yılında Türkiye'den ayrılan von Mises 1943’te Hilda Geiringer ile evlenmiştir. 1944’de Harvard Üniversitesinde profesör olmuştur. 14 Temmuz 1953'te ABD’de vefat etmiştir.

Daha fazla bilgi için tıklayınız.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası'nın A Serisi: Sırfi ve Tatbiki Matematik adı ile yayımlanmaya başlandı

Kapak: Cilt 19, Sayı 1, 1954

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası A Serisi: Sırfi ve Tatbiki Matematik adı ile  Cilt 19, Sayı 1, 1954 yılından itibaren yalnızca matematik makaleleri yayımlamaya başladı.

CİLT 19, SAYI 1, OCAK 1954 
VOLUME 19, FASCICULE 1, JANVIER 1954 

Dergi Komisyonu (Comité de Rédaction)
C. ARF - F. ŞEMiN - N. TERZİOĞLU 

En collaboration avec 
W. Blaschke, Istanbul Üniversitesi
J. Fayard, Université de Paris
J. Karamata, Université de Genève
Ram Behari, Delhi University
Z. Suetuna, University of Tokyo
F. Conforto, University di Roma
H. Hasse,Universitaet Hamburg
J. Leray, Collège de France
L. A. Santalô, Eva Peron University
G. Szegö, Stanford University
P. Vincensini, Université de Marseille
P. Du Val, University of Bristol
P. Jordan, Universitaet Hamburg
W. Prager, Brown University
B. Segre, University di Roma
W. Tollmien, Max - Planck - Institut 

İÇİNDEKİLER:

E. T. ONAT 
On the singular points in a field of plane elastic stress, 3 
G. F. CARRIER On acoustic resistance to the transient motions of an immersed shell, 8 
M. PRVANOVITCH 
On Darboux lines in a sub - space of a Euclidean space, 13
D. UPADHYAY 
Congruences of curves in a Riemannian space - II, 19
W. PRAGER 
Three - dimensional plastic flow under uniform stress, 23 
W. BLASCHKE 
Eine Abzählung in der Geometrie der Waben, 28 
F. ŞEMİN
Sur les sections d'une surface suroscul8es par leurs cercles de courbure, 34 
C. ARF
Remarques ä propos d'un m8moire de K. Erim, 45 
N. TERZIOĞLU 
Über das Phragmen - Lindelöfsche Prinzip, 55 
L. BIRAN 
Sur le roulement des surfaces reglees, 61 

Derleyen: Özkan Değer

İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümünde 1954 yılında çekilmiş bir fotoğraf

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Soldan sağa: Giacomo Saban, Süeda Gönenç, Suzan Kahramaner, Lütfi Biran, Ali Yar, Cahit Arf, Ferrruh Şemin

Atatürk Üniversitesi Matematik-Fizik Bölümü Kuruldu

Atatürk Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

Atatürk Üniversitesi bünyesinde 17 Kasım 1958 tarihinde Fen-Edebiyat Fakültesi kurulmuştur. Fen Grubunda, Matematik-Fizik Bölümü ve Tabii İlimler Bölümü olmak üzere iki bölüm; Edebiyat Grubunda ise Türk Dili ve Edebiyatı, Alman Dili ve Edebiyatı, İngiliz Dili ve Edebiyatı, Fransız Dili ve Edebiyatı ile İktisat ve İşletmecilik Bölümleri olmak üzere beş bölüm vardır. Kurulduğu yıllarda, bugünkü Şair Nefi Ortaokulunda faaliyetlerini sürdüren Fen-Edebiyat Fakültesi 1962-1963 öğretim yılı başında şu andaki kampüs içerisinde yer alan kendi binalarına taşınmıştır. 1969 yılında, Fen-Edebiyat Fakültesi, Fen Fakültesi, Edebiyat Fakültesi ve İşletme Fakültesi olmak üzere üç ayrı fakülteye ayrılmıştır. Biyoloji, Jeoloji, Fizik, Kimya ve Matematik şeklinde beş ayrı bölüm halinde organize olan Fen Fakültesi ise, 1970-1971 öğretim yılında da ilk kez Biyoloji Bölümüne 37 ve Matematik Bölümüne 96 öğrenci alarak lisans düzeyinde eğitim ve öğretime başlamıştır.

Fen-Edebiyat Fakültesine bağlı olarak 1970 yılından beri 17 Eylül 2008 tarih ve 2008/14169 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Fen Fakültesi Matematik Bölümü olarak öğrencilerine lisans eğitimi vermektedir. 

Atatürk Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü kuruldu

ODTÜ Matematik Bölümü

ODTÜ'nün kuruluşunda diğer bölümlere servis dersleri vermek amacı ile küçük bir birim olarak yer alan Matematik Bölümü, 1959 yılında Fen-Edebiyat Fakültesi’ne bağlı ayrı bir bölüm haline gelmiştir. Matematik Bölüm tarihini, başlangıçtan 1970’li yılların sonuna kadar devam eden kuruluş dönemi, o yıllardan 1990’lı yılların başına kadar devam eden gelişme dönemi ve 1990’lı yılların başından itibaren kurumlaşma sürecini olabildiğince tamamlamış ve kendi kendine hedefler koyabilen bir kurum haline geldiği kurumlaşma dönemi olarak üçe ayırabiliriz.

Kuruluş yıllarının öğretim kadrosunun Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nden gelen Cengiz Uluçay, Tuğrul Taner, İsmet Olcaylar, Bedri Süer ve Ülkü Kuran’dan oluştuğu görülmektedir. Cengiz Uluçay üniversitemiz Fen-Edebiyat Fakültesi’nin ilk dekanları arasında da yer almaktadır. Öğretim görevlisi olarak üniversitemizde göreve başlayan Ülkü Kuran daha sonra Liverpool Üniversitesi’ne gitmiş ve Potansiyel Kuramı’nın önde gelen uzmanlarından olmuştur. Bölüm ilk yıllarda genellikle, lisans eğitimlerini Ankara Fen Fakültesi’nde yapan Yüksek Öğretmen Okulu öğrencileri arasından seçerek aldığı öğrencilere eğitim vererek yeni öğretim üyesi yetiştirme yoluna gitmiştir. Kuruluşun bu ilk yıllarında akademik-yönetsel yükün önemli bir kısmını Tuğrul Taner’in üstlendiği görülmektedir. Columbia Üniversitesi’nde Maden Mühendisliği eğitimi almış olan Hüseyin Demir 1962 yılında bölüme katılmıştır. Bir geometri uzmanı olan Hüseyin Demir sonraki yıllarda çeşitli dergilerde yüzlerce geometri problemi yayınlamıştır. Bu arada Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal 1962-1963 yıllarında yarı zamanlı olarak öğretim kadrosunda yer almıştır. 1965-1966 akademik yılı Matematik Bölümü’ne Lorch, Royden, Schiffer gibi önemli matematikçilerin katıldığı yıldır. 1966-1967 akademik yılında ise doktorasını bitiren Türkan Başgöze ve Okan Gürel’in yanı sıra Orhan Alisbah ve Mikusinski bölüme katılmıştır. Bu yıllarda dikkat çeken bir nokta da eğitimlerini yurt dışında almış çok sayıda TSK mensubu mühendisin yarı zamanlı olarak çalışmasıdır. Bu bağlamda eğitim kadrosunda yer alan Murat Alkar ve Remzi Karaman bölümümüzde daha sonra uzun yıllar görev yapmışlardır. Bu arada çok sayıda “Barış Gönüllüsü” de servis derslerinde görev almıştır. 1967-1968 akademik yılında Tuğrul Taner’in bölüm başkanı olarak önerisi, Rektör Kurdaş ve Erdal İnönü’nün çabaları ile Ord. Prof. Dr. Cahit Arf bölüme katılmıştır. Aynı yıl Hayri Körezlioğlu, Robert Langlands, Keogh ve Zahn gibi matematikçiler öğretim kadrosu içinde yer almıştır. Robert Langlands sonraki yıllarda dünyaca ün kazanmış ve 20. yüzyılın önemli matematik projeleri arasında yer alan “Langlands Programı”nın mimarı olmuştur. 1969-1970 akademik yılında eğitim programı tekrar gözden geçirilmiş ve “Matematik Lisans İstatistik ve Yöneylem Araştırması Opsiyonu”, “Matematik Lisans Sayısal Analiz ve Sayısal Teknikler” adlı programlar açılmıştır. Bu programlardan “Statistics and Operational Research” 1974-1975 yılında kapanarak İstatistik Bölümü’nün içerisinde yer almıştır. Diğer program ise 1978-1979 akademik yılında adını değiştirerek “Matematik Lisans Uygulamalı Matematik ve Sayısal Analiz” adını almış ve 1992 yılında kapatılmıştır. . 1968-1969 akademik yılı ise bölüme öğrenci seçme sınavı ile ilk öğrencilerin alındığı, Gündüz İkeda, Tosun Terzioğlu, Tunç Geveci, Cemal Koç, Mehmet Orhon’un yanı sıra Aravamudhan, Janzing gibi matematikçilerin bölüme katıldığı bir yıl olmuş ve ODTÜ Matematik Bölümü kuruluş sürecini tamamlamıştır.

1991’de lisans programı öğrencilerimizin de katılımı ile yeniden gözden geçirilmiş, zorunlu derslerin sayıları azaltılarak seçmeli ders sayısı arttırılmış, örneğin dördüncü sınıf dersleri tamamen seçmeli derslerden oluşan bir program haline getirilmiştir. Program değişikliğinin amacı matematiğin değişik dalları arasında daha esnek sınırların oluşturulmasını ve öğrencilerin değişik alanlara yönelmesini sağlayacak zengin bir seçmeli ders listesinin sunulabilmesidir. Matematik Bölümünün yaptığı bu değişiklik ODTÜ’de daha sonra yapılan benzer değişikliklerin öncüsü olmuştur denilebilir. Bu arada Matematik Bölümü’nün üniversite yönetimine sunduğu Çift Anadal Programı Projesi ise üniversitede bir ilk olmuştur. Artık olgunluk döneminde olan ODTÜ Matematik Bölümü ulusal ve uluslararası ilişkiler içerisinde ülkemiz biliminde kurum olarak önemli roller üstlenmeye başlamıştır. Örneğin, ODTÜ Matematik Bölümü ulusal matematik sempozyumlarının düzenlenmesinde bu dönemde aktif bir rol almış ve o zamana kadar çeşitli üniversitelerde düzenlenen ulusal matematik sempozyumlarının Türk Matematik Derneği’nin ve bir bilim kurulunun denetiminde düzenlenen ilk ulusal matematik sempozyumu 1988 yılında ODTÜ’de düzenlenmiştir. Bu dönemdeki değişimin bir örneği de 1992 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla oluşan ortamda ODTÜ Matematik Bölümü’nün girişimi ile Birinci Türkiye Azerbeycan Matematik Sempozyumu İstanbul’da düzenlenmiş ve bu bilimsel toplantı daha sonra Azerbeycan’da gerçekleştirilen ikincisi ve Trabzon’da yapılan üçüncüsü ile devam etmiştir. Özellikle Azerbeycan ile gelişen bilimsel temaslar sonunda Azerbeycan Bilimler Akademisi’nden bir grup matematikçinin Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde görev alması gerçekleştirilmiştir. Böylelikle 1992 yılında Matematik Bölümü’ndeki yabancı öğretim üyesi sayısı 9’a kadar çıkmıştır. 1990’lı yıllarda TÜBİTAK tarafından sağlanan destek ile Moskova, Sofya, Rostov Devlet Üniversiteleri ile ilişkiler geliştirilmiş ve bu üniversitelerden çok sayıda matematikçinin Matematik Bölümü’nü kısa veya uzun dönem ziyaretleri sağlanmıştır. Bu dönemde Matematik Bölümü öğretim üyeleri tarafından çok sayıda uluslararası toplantı düzenlenmiştir. Örneğin 1987 yılında Sayısal Analiz grubu “Symposium on Numerical Analysis” adlı toplantıyı Ankara’da gerçekleştirmiştir. 1988 yılında Fonksiyonel Analiz grubu NATO’dan aldığı destek ile “Advanced Study Institute on Frechet Spaces” adlı çalıştayı düzenlemiştir. Yine TÜBİTAK desteği ile 1993 yılında başlayan “Gökova Topoloji-Geometri Çalıştayları” Matematik Bölümü öğretim üyelerinin öncülüğü ve aktif katılımı ile yıllık bir etkinlik olarak günümüze kadar devam etmiştir. Matematik Bölümü Cebirsel Geometri ve Cebir grubu PICMA (UNESCO)’dan sağladığı üç yıllık bir proje ile Antalya’da “International Workshop on Geometric Arithmetic” toplantısını gerçekleştirmiştir. Cebir grubu ayrıca 1994 yılında NATO’dan sağladığı destek ile “Finite and Locally Finite Groups” toplantısını gerçekleştirmiştir. Bu uluslararası toplantıların yanı sıra 1994, 1995 ve 1996 yıllarında “Workshop on Non-linear Problems in Mathematical Physics”, 1997 yılında “International Workshop on Number Theory” ve 1997 yılında “Anatolian Lectures in Dynamical Systems” toplantıları yapılmıştır. İlki ODTÜ’de 1998’de gerçekleştirilen “Positivity and Its Applications” adlı toplantı bu grupta çalışanların iki yılda bir topladıkları uluslararası bir projeye dönüşmüştür. Bu etkinlik iki yılda bir yapılan toplantılar ile devam etmektedir. Yukarıda sayılanların yanı sıra 1998 yılında “Workshop on Recent Trends in Complex Methods in Partial Differential Equations” ve 1999 yılında “Workshop on Linear Topological Spaces and Analysis” toplantıları yapılmıştır. Bölümümüzdeki Cebir grubunun 1999 yılında başlattığı “Antalya Cebir Günleri” uluslararası matematik takviminde yer alan yıllık bir etkinliğe dönüşmüş ve halen devam etmektedir.

Artık kurumlaşma döneminde olan ODTÜ Matematik Bölümü 1998 sonlarına doğru kendisini evrensel ölçütlerle değerlendirilmesini amaçlayan bir “dış değerlendirme” sürecine girme kararı almış ve Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanlığı’nın desteğiyle 1999 yılının ilk yarısında böyle bir süreçten geçmiştir. Resmi bir akreditasyon amacı taşımayan ancak bölümün eğitim, araştırma ve destek programlarındaki zayıf ve kuvvetli yanların belirlenmesi, üniversitenin diğer akademik birimleriyle ve üniversite yönetimiyle ilişkilerinin incelenmesi, bölümün büyüme ve gelişmesine yönelik planlama için gerekli saptamaların yapılmasını hedefleyen bu süreçle ilgili olarak yurt dışında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki üniversitelerin bazı deneyimlerinin olduğu biliniyordu. American Mathematical Society’nin bu süreçle ilgili olarak hazırlatılmış dökümanları mevcuttu. Bu örnekler de göz önünde tutularak önce Matematik Bölümü’nün olumlu ve olumsuz yanlarını eleştirel olarak değerlendirebilecek, uluslararası saygınlığa sahip, deneyimli matematikçilerden kurulu bir dış değerlendirme ekibi belirlenip davet edilmiştir. Bu bağlamda Robert Langlands (Princeton University), Robion Kirby (University of California, Berkeley), Ronald Stern (University of California, Irvine) ve Avner Friedman (Minnesota University) bu daveti kabul ederek “Dış Değerlendirme Komisyonu”nu oluşturmuşlardır. Bunun hemen arkasından, sürecin bir parçası olarak, bölüm öğretim üyelerinden üç kişilik bir “İç Değerlendirme Komisyonu” oluşturulmuştur. Bu komisyon dış değerlendirmeden aylar önce değerlendirmeye zemin oluşturmak üzere bölümün tüm etkinlikleri, alt yapısı ve dış ilişkileri ile ilgili bir iç değerlendirme gerçekleştirmiştir. 1999 yılı Mayıs ayında ODTÜ’yü ziyaret eden Dış Değerlendirme Komisyonu hazırlanan raporu değerlendirerek, bölüm elemanları, öğrenciler, mezunlar, yöneticilerle görüşmeler yapmış, programları ve alt yapıyı incelemiş, değerlendirme, eleştiri ve önerilerini bir rapor olarak sunmuştur. Eleştiri, değerlendirme ve önerilerin bir kısmı bölüme, bir kısmı bölüm dışı yönetim birimlerine yöneliktir. Daha sonra İç Değerlendirme Komisyonu genişletilerek önerilerin hayata geçirilmesi için hazırlık yapmak üzere yeni bir komisyon kurulmuştur. Yeni komisyonun önerileri Bölüm Kurulu’nda tartışılarak uygulamaya konulmuştur. Değerlendirme sürecinin bölüm ve onun üniversitedeki rolü üzerinde önemli etkileri olmuştur. Örneğin, Uygulamalı Matematik Enstitüsü böyle bir süreç sonucu ortaya çıkmıştır. 2000’li yıllarda lisansüstü öğrenci sayısının büyük bir artış göstermesi sonucu, bölüm lisansüstü programları tekrar ele alınmış, lisansüstü ders programları ve sınavlar yeniden yapılandırılmıştır.

Matematik Bölümü özetlemeye çalıştığımız elli yıllık dönem içerisinde 2054 lisans mezunu, 217 yüksek lisans mezunu ve 56 doktora derecesi mezunu vermiştir. Matematik Bölümü’nün ilk doktorantı “On Non-Archimedean Banach Algebras” adlı tezi ile Temmuz 1970 yılında doktorasını alan Mahmut Hayfavi olmuştur.

Bölüm Başkanları:

Yaşar Gönenç: 24.06.1964 – 1966.

Tuğrul Taner: 14.09.1966 – 1967.

Hayri Körezlioğlu: 10.10.1967 – 1971.

Fuat Özkan: 29.11.1971 – 01.11.1973.

Tosun Terzioğlu: 10.11.1973 – 10.05.1974.

Tuğrul Taner: 10.05.1974 – 1977.

Tosun Terzioğlu: 01.11.1977 – 04.04.1978.

Cemal Koç: 04.04.1978 – 1981.

Uluğ Çapar: 02.10.1981 – 1982.

Masatoshi Gündüz İkeda: 06.10.1982 – 1983.

Okay Çelebi: 26.09.1983 – 30.09.1987.

Mehmet Orhon: 01.10.1987 – 1988.

Tosun Terzioğlu: 03.11.1988 – 1991.

Aydın Aytuna: 15.11.1991 – 1993.

Turgut Önder: 23.02.1993 – 01.01.1995.

Cemal Koç: 1995 – 20.4.1996.

Şafak Alpay: 21.5.1996 – 18.2.1999.

Okay Çelebi: 18.2.1999 – 2001.

Ersan Akyıldız: 16.04.2001 – 11.12.2003.

Şafak Alpay: 11.12.2003 – 11.12.2006.

Zafer Nurlu: 11.12.2006 – 19.12.2011.

Mustafa Korkmaz: 19.12.2011 – 20.12.2017

Yıldıray Ozan: 20.12.2017 – 

Kaynak

OTDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü Tanıtım Yazısı

ODTÜ Matematik Bölümü web sitesi

Ege Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Ege Üniversitesi Matematik Bölümü

Matematik Bölümü, 1961 yılında Fen Fakültesi bünyesinde bağımsız bir bölüm olarak kurulmuştur. Matematik Bölümü üç opsiyondan oluşmaktadır; 1973 yılında Teorik Matematik Ağırlıklı Matematik ve Uygulamalı Matematik Ağırlıklı Matematik opsiyonları, daha sonra da Bilgisayar Bilimleri Ağırlıklı Matematik opsiyonu oluşturulmuştur. Matematik Bölümü 1982 yılından itibaren toplam yedi anabilim dalından oluşmaktadır.

Anabilim Dalları:

1.    Cebir ve Sayılar Teorisi A.B.D.

2.    Geometri A.B.D.

3.    Analiz Ve Fonksiyonlar Teorisi A.B.D.

4.    Topoloji A.B.D.

5.    Matematiğin Temelleri ve Matematik Lojik A.B.D.

6.    Uygulamalı Matematik A.B.D.

7.    Bilgisayar Bilimleri A.B.D.

Kaynak

Ege Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi tarihçe sayfası

Ege Ünüversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Kuruldu

TÜBİTAK'ın ilk binası

24 Temmuz 1963 tarihinde genç bilim insanlarını destekleme amacıyla dönemin önde gelen bilim insanları Prof. Dr. Bahattin Baysal, Prof. Dr. Erdal İnönü, Prof. Dr. Cengiz Uluçay ve Albay Sami Küçük tarafından TÜBİTAK kuruldu.

Temmuz 1960'ta "UNESCO Ortadoğu Bilim Kooperasyon Merkezi" tarafından Ortadoğu ülkelerinde bilimsel araştırmaların yanılması ve bu alanda işbirliğinin sağlanması amacıyla Kahire'de toplamnan bölgesel konferansa katılmamız TÜBİTAK'ın kuruluş zemininin hazırlanmasında bir etkendir. Konferansa katılacak heyeti belirlemek için üniversiteler, bakanlıklar ve özel kurumlarda anketler yapılmış ve heyete: Prof. Nami Serdaroğlu, Prof. Hamit Nafiz Pamir ve Kemal Aksal seçilmiştir. Türkiye, Birleşik Arap Cumhuriyeti (Mısır ve Suriye) den başka, Irak, Ürdün, Lübnan, Fas, Tunus ve Sudan gibi ülkelerin katıldığı konferansta alınan kararlardan en önemlisi, modern dünyada bilimsel araştırmaların yalnızca kişilere özgü değil, ülkelerin ekonomik, endüstiyel ve sosyal yaşamının bağlı bulunduğu kollektif bir etkinlik haline gelmiş olduğudur. Bundan dolayı, devletlerin bilimsel ve teknolojik araştırmalara karşı konumunun değişmesi gerekliliği: ekonomi, ziraat ve sanayii alanlarındaki araştırmaları desteklevici, teşvik ve koordine edici, üniversitelerden ayrı ulusal bir konseyin kurulması üzerinde durulmuştur. 

Bilim adamları ve aydınlar, bilimin toplumun her kesimine yayılması, bilimsel çalışmaların gelişmesiyle, Türkiye'de bilim adamı yetiştirilmesi ve bir araştırma kurumu kurulması hakkında çalışmalar yapmıştır. Doç.Dr. Orhan İçen'in "Türkiye'de Matematikçi Yetiştirilmesi Hakkında Bazı Düşünceler", Doç.Dr. Fikret Kortel'in "Türkiye'de Temel Bilimlerin ve Bunlarla İlgili Bilim Adamlarının Az Bir Zamanda Geliştirilmesi İçin Neler Yapılmalı", Dr. Adnan Adıvar'ın "Yeni Türkiye'de  Bilim", Prof.Dr. Besim Tanyel'in "Müspet Bilimlerde Bir Hamle Yapmak Zorundayız", Prof.Dr. Nazım Terzioğlu'nun "Bir Milli Araştırma Teşkilatı Kurulması Hakkında Düşünceler" makalelerinde, ortak noktalar yer alır. Bu makalelerde, bir ülkenin iktisadi kalkınmasının sağlanması için temel bilimlerde çağdaş bir düzeye gelmesi gerekliliği vurgulanarak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini geliştiren, özendiren Ve koordine eden merkezi bir kurumun kurulması düşüncelerine yer verilir.

TÜBİTAK'ın kuruluşu UNESCO Nilli Komisyonu'ndan bağımsız olarak gerçekleşmiştir. Kurumun kurulma aşamasında başından beri bulunan ve etkin rol oynayan Erdal İnönü, Kurumun kuruluşu ve geçirdikleri aşamaları şöyle anlatıyor; "Beri, o zaman Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde Teorik Fizik Bölümü'ndeydim. 1960'dan sonra, Milli Birlik Komitesi (MBK) yönetimindeydi, ama aynı dönemde Kurucu Meclis de vardı. TÜBİTAK'ın kuruluş çalışmaları MBK'nin bilimsel konularla doğrudan doğruya ilgilenen bir üyesi olan, Albay Sami Küçük'ün bizi aramasıyla başladı. 

ODTÜ'den bir iki hocayı tanıyordu galiba. Rahmetli oldu oldu şimdi: Matematik Profesörü Cengiz Uluçay, dekandı ozamanlar; Fen-Edebiyat Fakültesi'nin Dekanı, ben de o fakültede Teorik Fizik Bölümünün başkanıydım. Sanırım Sami Küçük, Cengiz Uluçay'ı kişisel olarak tanıyordu: dolayısıyla beni, Bahattin Baysal'ı ve Cengiz Uluçay'ı konuşalım diye bir gün kendi evine çağırdı.

İlk olarak Sami Bey söyledi bize: "Biz MBK olarak Türkiye'de bilimsel gelişmelere yol açacak bir kuruluş meydana getirmek istiyoruz." dedi ve ne tür bir kuruluş olabilir diye fikrimizi sordu. Türkiye'de bir akademi olmadığı için, Sami Bey'in bu yönde bir fikri vardı. Akademi fikri ortaya atıldı. Sanırım Cengiz Uluçay da daha çok akademi fikrini destekliyordu. Ben de Arnerika'da doktora yapmıştım ve Avrupa'da bulunmuştum. 2. Dünya Savaşı'ndan sonra buralarda gelişen bilimsel kuruluşları biraz takip etmiştim; araştırma kuruluşlarını biliyordum. Ben akademiden çok bır araştırma konseyi kurulmasında yarar var, dedim. Bizdekinin ne tür bir akademi olacığı belli değildi. Batı Avrupa'daki akademiler eskiden kurulmuş ve ve şimdi, daha çok onur veren kuruluşlar halindeydi. Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku'ndaki akademiler ise birçok enstitüleri olan, üniversite gibi çalışan yerlerdi. Ama biz Akademi kurmaya kalksak, Batı Avrupa'daki gibi bir kuruluş ortaya çıkardı.

Öte yandan Batı Avrupa'da araştırmalar yapan bilim hayatını doğrudan etkileyen kuruluşlar, araştırma konseyleri II. Dünya Savaşı'ndan sonra, özellikle Batı Avrupa'daki bilimin ABD'ye göre geride kaldığını gören batılı bilmi adamları ve yöeneticilerin böyle konseyler kurduklarını anlatmıştım. Örnegin Fransa'da CNRS (Center Nationale de la Recherche Scientific: Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi) diye bir kurum kurulmuştu. Fransa'daki Üniversitelerin ve akademinin geçmişte, biraz yavaş çalışan ve bilimdeki son gelişmeleri takip edemeyen bir döneme girmeleri üzerine burayı kurmuşlardı. CNRS, büyük bir araştırma konseyiydi ve devletin en yüksek organına bağlıydı. Konseye ayrılan ödenek dogrultusunda çok aktif çalışan ve yeni bilimsel gelişmeleri takip eden enstitüler kurulmuştu. Aynı şekilde: Almanya'da Max Planck Enstitüsü olduğunu biliyorduk. Ondan sonra Amerika'da böyle araştırma kurumları vardı. Batı Avrupa'nın bütün ülkelerinde, İsveç'te, Norveç'te, Hollanda'da böyle araştırma konseylerinin kurulduğunu söyledim. Türkiye'de de böyle bir konsey (o zamanlar konsey diyorduk; sonra kurum oldu) kuralım dedik, konuşuldu. Bahattin Bey de beni destekledi. Cengiz Bey de "olabilir, konsey olursa belki daha iyi olur" dedi.

....

İlk Çalışmalar 
24 Temmmuz, 1963'de hukuken kurulan TÜBİTAK'ın fiili kuruluşu 1964 sonu 1965 başlarına rastlar. Kuruluşunda Bilim Kurulu ve Genel Sekreterlik şeklinde düzenlenmiş olan TÜBITAK'ın 278 sayılı yasanın geçici maddesi uyarınca, Bilim Kurulu'ndan ilk beş üyeyi Başbakan seçti. Bunlar Cahit Arf, Mustafa İnan, Feza Gürsey, Hikmet Binark ve Atıf Şengün'dür. Daha sonra Bilim Kurulu 11 kişiye tamamlandı. Bu 11 kişi içerisinde Erdal İnönü, Ratip Berker, Mecit Çağatay, Reşat Garan, Orhan Işık ve İhsan Topaloğlu bulunur, Genel Sekreterin seçilmesi de Bilim Kurulu'nca yapıldı. Bilim Kurulu, ilk Genel Sekreterliğe Mehmet Nimet Özdaş'ı seçti. Nimet Bey, iyi bir bilim adamı oldugu gibi iyi bir yöneticiydi de. İdari üst yapı oluşturulduktan sonra, araştırma gruplarının kurulması ön plana çıktı, Bu ise, o kadar kolay değildi; çünkü her grup için beş kişinin seçilmesi gerekiyordu ve bu kişilerin bilim ve yönetim alanında nitelikli olması isteniyordu. Araştırma grupları kurulduktan sonra ilk olarak tarım konusunda projeler desteklendi. Erdal Bey, bunu şöyle anlatıyor; "O zaman, Türkiye'de bır araştırna kurulu olarak kendinizi gösrermek için en çabuk algılanabilecek olan tarım alanıdır, diye düşündük. O bakımdan ilk olarak, tarımda araştırma projeleri verildi. Aslında sonradan gördük ki, bu o kadar doğru değilmiş. Çünkü sonradan fark ettik ki, gelen projelerden 10-20 yıl sonra sonuç alınabiliyor. Tarıma önem vermek doğruydu: ama sonuç almak o kadar kolay değilmiş." 

Kurumun ilk çalışmaları arasında bilimsel alanda envanter ve alan çalışmalarına, o zamanlar Siyasal Bilimler Fakültesi'nde öğretim görevlisi olan Ergun Türkcan, Bilsay Kuruç ve Mümtaz Soysal gibi kişiler de katıldı. TÜBİTAK ilk çalışmalarına Ankara'da Havuzlu Sokak'ta tutulan bahçeli, iki katlı bir binada başladı. İlk Danışma Kurulu Toplantısı da 29 Mart 1965'te burada yapıldı. 

Kaynak

Özgür Tek, "Bilimin Hizmetinde 33 Yıl TÜBİTAK", Bilim ve Telnik Dergsi, Eylül, 1996.

TÜBİTAK web sitesi

Karadeniz Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü kuruldu

KTÜ Matematik Bölümü Binası

19 Eylül 1963 yılında 336 sayılı kanunla Temel Bilimler Fakültesi bünyesinde kurulan Matematik Bölümü Karadeniz Teknik Üniversitesinin ilk bölümlerinden biridir. 1971-1972 eğitim-öğretim yılında kendi bünyesindeki öğrencilerine öğretime başlayıncaya kadar sadece Mühendislik bölümlerinin temel bilimler derslerini vermiştir. 1971-1972 eğitim öğretim yılından itibaren diğer fakültelerin temel bilimler derslerinin yanı sıra lisans öğretimine başlayan Matematik Bölümü, 1973-1974 eğitim öğretim yılında doktora öğretimine, 1981-1982 eğitim öğretim yılın dada yüksek lisans öğretimine başlamıştır. Bölüm 1974-75 eğitim öğretim yılından itibaren Matematik mühendisliği öğretimine geçmişse de daha sonra bundan vazgeçmiştir.

KTÜ Matematik Bölümü Web Sitesi

Hacettepe Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Hacettepe Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü, 1965 yılında Matematik ve İstatistik Bölümü adı altında kuruldu; 1970 yılından itibaren Matematik Bölümü adıyla eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetlerine devam etmektedir.

Hacettepe Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Ali Yar Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D: 1884 - Ö: 4.4.1965)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

1884 yılında Rusya'nın Troiski şehrinde doğdu. İlk tahsilini Troiski şehrinde tamamladıktan sonra İstanbul’da Galatasaray Sultanisine, şimdiki Galatasaray Lisesi, girdi. Bir senede iki senenin imtihanını vererek Galatasaray Sultanisindeki 10 senelik orta eğitimi 6 senede tamamladı. 1908 senesinde Paris’e gönderildi. Paris Üniversitesi olarak da bilinen Sorbonne Üniversitesinden normal süresi 1911'de "Licencie" olarak mezun oldu. Ayrıca, Aeronotik ve Makine İnşaatı Yüksek Mühendis Mektebini, şimdiki adıyla “L’ecole Nationale Superiuere de L’aeronautinque” yani “Millî Yüksek Aeronotik Okulu”nu bir senede tamamlayarak Temmuz 1912'de mezun oldu. Sorbonne’dan sonra bu okulu bitirmekle ilk Türk Tayyare (Uçak) Yüksek Mühendisi olarak Türkiye’ye döndü.  Paris’ten döndükten sonra 1912'de Galatasaray Sultanisi'nde riyaziye öğretmeni muavini olarak tayin edildi. 1915 senesi sonbaharında da İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Cebr-i Âlâ ve Tahlilî Riyazî Müderris Muavinliğine tayin edildi. 1927'de Mühendis Mektebinde, şimdiki İstanbul Teknik Üniversitesi,  ders vermeye başladı. 1929 yılında Atatürk'ün isteğiyle "Kosmoğrafya" adlı bir astronomi kitabı yazdı. Yüksek Mühendis Mektebi 1944’te Teknik Üniversite haline geldiğinde Makine Fakültesinde Profesörlük kadrosuna atandı.

Ali Yar, 1933 Üniversite Reformundan sonra da İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi kadrosunda kalan üç Türk öğretim üyesinden biri olarak (“Ah! ne yer ne yar kaldı; Fen'de bir Ali Yar kaldı”) 1 Ağustos 1933’te ordinaryüs profesörlüğe yükseltildi. Reformdan sonra Kerim Erim'in ardından İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde bir süre dekanlık da yapan Ali Yar kendisini derslerine tamamıyla verebilmek üzere 18.4.1939'da dekanlıktan ayrıldı. Analitik geometri, cebir, yüksek matematiğe giriş, cebir tatbikatı ve analiz dersleri verdi. 1946’da Üniversiteler Kanunu kabul edilince Mühendislik Mektebinden ayrılarak yalnızca İstanbul Üniversitesinde görev yapmaya başladı. 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı.

13 Temmuz 1955'te emekli oluncaya kadar İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde matematik profesörü olarak çalıştı. 70 yaşını doldurarak emekli olan Ord.Prof.Dr. Ali Yar, 4 Nisan 1965 tarihinde İstanbul’da vefat etti.

Makaleleri

[1] A. Yar, Sur la forme associée d'un cercle de l'espace. (French) Recueil de mémoires commémorant la pose de la première pierre des Nouveaux Instituts de la Faculté des Sciences, 1–8, Université d'Istanbul, Faculté des Sciences, Istanbul, 1948.

Çevirileri

[1] İbtal Grupları ve Galois Nazariyesi,  d’Analyse, Emile Picard, 1920.

[2] Cebr-i A‘lâ Dersleri, 1920.

[3] Ulûm-ı Riyâziye Zümresi Derslerinden, 1923.

[4] Mihanik-i Riyaziye, 1921-1923.

[5] Müsellesât, M.Henri Ferval, Éléments de Trigonométrie, 1924.

[6] Cebir Cilt I: Temel Bahisler, Oskar Perron, Algebra, 1946.

[7] Cebir Cilt II: Cebirsel Denklemler Teorisi, Oskar Perron, Algebra, 1948.

[8] Modern Cebir, Bartel Leendert van der Waerden, Moderne Algebra, 1955.

[9] Modern Cebir II, Bartel Leendert van der Waerden, Moderne Algebra, 1957.

[10] Cisimlerin Cebirsel Teorisi, Reinhold Baer; Helmut Hasse, Algebraische Theorie der Körper, 1961.

[11] Gruplar Teorisine Giriş, Pavlus Sergeyevich Alexandroff, Introduction a La Théorie Des Groupes, Türk Matematik Derneği Yayınları, Sayı 9,1962.

Kaynaklar:

1) S. Betül Bayam Takıcak (2019). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Matematikçilerinden Ord. Prof. Ali Yar’ın Matematik Kitapları. Erdem, (77), 217-238. doi:10.32704/erdem.656940
2) MathSciNet
3) http://www.oktayaras.com/ali-yar/tr/28726

Ali Yar'ın Matematik Kitapları hakkında bir makale (S. Betül Bayam Takıcak)

İÜ Matematik Bölümünde Diploma Töreni Sonrası çekilen bir fotoğraf

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Fotoğraf, 8 Temmuz 1966 tarihinde yapılan diploma töreni sonrası İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü 4. katta çekilmiştir.

Ayaktakiler: Asist.Dr. Talat Tuncer, İsmail Hakkı Erdoğan, Hayri Aydoğan, Neriman Öncel, Doç.Dr. Altıntaş Büke, Doç.Dr. Suzan Kahramaner, Nermin Akbay, Doç.Dr. Süeda Moralı, Kıymet Akbelen, Doç.Dr. Orhan İçen, Prof.Dr. Ferruh Şemin.

Oturanlar: Ayfer Ergezer, İrini Kehayopulo, Fatma Ayar

Mustafa İnan Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D: 24.8.1911 - Ö: 5.8.1967)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Mustafa İnan, 24 Ağustos 1911 tarihinde Adana'da dünyaya geldi. Kurtuluş Savaşı'nın başlamasıyla Fransız saldırısı sonucu iki buçuk yıl kalacakları Konya'ya ailesi ile birlikte göç etti. Mustafa İnan orada Şehit Muhtar Bey mektebine gönderildi. Kurtuluş Savaşı bittikten sonra döndükleri Adana'da ilkokulu ve ortaokulu bitirdikten sonra son sınıfta leyli meccani (parasız yatılı) sınavını kazanarak liseyi Adana'da yatılı okudu. Yatılı okuldaki lakabı “Riyaziyeci (matematikçi) Mustafa” olan İnan 1931 yılında yatılı okulu birincilikle bitirdi.

Ailesinin maddi durumunun kötü olmasından dolayı hayata hemen atılmak için kaydolduğu Fen Fakültesinden, üniversite hocası olma niyetiyle kaydını geri alıp, Mühendis Mektebine (şimdiki İTÜ) birincilikle girdi. Mühendis Mektebini pekiyi derece ile birinci bitirdi ve doktora için devlet bursuyla İsviçre Zürih’teki (ETH) Eidgenössische Technische Hochschule’ye gönderildi. Orada “Brendel kirişleri” konusunda çalıştı ve “Brendel tipi beton köprülerin fotoelastisitesi”ni araştırdı. Fotoelastisite alanında araştırma yapan ilk Türk bilim insanı olarak kabul edilen İnan 1941 yılında doktor unvanını aldı. “Kayma Merkezi” başlıklı ilk makalesi 1943’te yayımlandı. 1944'te Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu Jale İnan'la evlendi ve bu evlilikten Hüseyin adında bir çocukları oldu.

İnan, 1944’te ismi İstanbul Teknik Üniversitesi olarak değiştirilen Yüksek Mühendis Mektebi'nde Teknik Mekanik ve Mukavemet Muallim Muavinliğine tayin edildi ve 1945’te profesör oldu. 1948 ylında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1950’li yıllarda İTÜ’de Fotoelastisite Laboratuvarını kurdu, aynı kurumda Teknik Mekanik ve Genel Mukavemet Kürsüsü Başkanı (1946-1954), İnşaat Fakültesi Dekanı (1954-1956) ve Rektör (1957-1959) olarak hizmet verdi. Zamanının en genç dekanı ve en genç rektörü oldu. Yöneticilikteki başarısı, 1957’de İtalyan hükûmetinin iyi yöneticilere verdiği “Grand Ufficale” unvanı ile ödüllendirildi.

Teknik Eğitim Müsteşarı ve daha sonra da Bayındırlık Bakanı olması için kendisine yapılan teklifleri hocalık yapmaktan vazgeçemediği için kabul etmedi. Prof. Dr. Mustafa İnan, 1963’te Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) kanunu çıkarıldıktan sonra oluşturulan bilim kurulunda, vefatına kadar görev aldı.

1959-1964 yılları arasında, ilk yapay uyduların yeni yeni fırlatıldığı sıralarda “Suni Peyklerin Yörünge Hesaplarına Dair Bazı Sonuçlar” isimli makalesiyle başlayarak, birçok makale yayınladı. 1961 yılında “Taşıma Matrisi” (Carry-over Matrix) kavramını “Elasto-Mekanikte İntikal Matrisi” isimli makalesiyle tanımlayarak dünyada taşıma matrisi probleminde çalışma yapan ilk bilim insanlarından oldu. Bu konuda İTÜ İnşaat Fakültesinde çeşitli dersler ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde konferanslar verdi.

Daha ilkokul sıralarından başlayarak edebiyatla yakından ilgilenen, küçük yaştan itibaren Divan Edebiyatı şairlerinin şiirlerini ezberleyen, başta Türkçe olmak üzere Farsça, Musevice, Yunanca, Arapça kelimeler ve anlamları üzerine çalışmalar yapan Mustafa İnan'ın “Dil ve Matematik” isimli bir makalesi mevcuttur.

1 Eylül 1967 tarihinde A.B.D, İsviçre ve Almanya'da bilimsel ve mesleki inceleme için 6 ay süreyle görevlendirilen Mustafa İnan, Türkiyede nükseden ve anlaşılamayan hastalığı için Almanya'nın Freiburg şehrinde hastaneye gittiğinde orada hastaneye yatırıldı ve tedavisi devam ederken 5 Ağustos 1967 yılında sabaha karşı 04.30'da vefat etti. Mustafa İnan'ın cenazesi, 10 Ağustos 1967 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Taşkışla binasında yapılan törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Vefatından 4 sene sonra TÜBİTAK Bilim Kurulu, 9 Ağustos gün ve 134 sayılı toplantısında Mustafa İnan'a 1971 TÜBİTAK Hizmet Ödülü vermeyi kararlaştırdı. Ayrıca İTÜ Merkez Kütüphanesine ve İstanbul-Ankara arasındaki otoyoldaki bir viyadüğe adı verildi.

Makaleleri

[1] Kayma Merkezi, İstanbul Mühendis Okulu Dergisi, 1943, sayı 2,3,4.

[2] Elastic Stability of a Cylindirical Strip Subjected to Simple Bending,  İTÜ Bülteni, 1952, Cilt:5.

[3] Shear center of semi elliptical cross section. Bull. Tech. Univ. Istanbul 4 (1951), no. 1, 25–28 (1952).

[4] Çok Şekil Değiştiren Cisimlerin Elastisite Teorisine dair, Fikri Santur'u anma kitabı, İTÜ İnşaat Fakültesi, 1952.

[5] Durchslagsstabilität eines Zylindrischen Flächenstreifens under der Wirkung der Biegemomentes, İstanbul’da toplanmış “Sekizinci Teorik ve Tatbiki Mekanik Kongresi”ne tebliğ, 1953.

[6] Suni Peyklerin Yörünge Hesaplarına Dair Bazı Sonuçlar, İTÜ, 1959, Cilt 17, Sayı:3.

[7] Termik Asıllı İlkel Gerilmelerin Doğuşu, İTÜ Dergisi, 1959, Cilt: 17 , Sayı: 4.

[8] İç Basınca Maruz Çok Kalın Küre Kabuklarının Plastik Durumu, İTÜ Dergisi, 1961, Cilt 19, Sayı: 1.

[9] On the hypotheses used in the theory of nonuniform torsion. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 13 (1960), 45–60.
[10] The carry-over matrix in elastomechanics. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 14 (1961), 61–81. 

[11] Dağlı Yüklere Maruz Kolonların Burkulmasına Dair, İTÜ Dergisi, 1962, Cilt 20 , Sayı 2.

[12] An approximate method in calculating the finite displacements of beams. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 15 (1962), 105–119.

[13] İki Ucu Mafsallı Dağılı Yüklere Maruz Kolonun Burkulmasına dair, İTÜ Dergisi, 1963, Cilt 21, Sayı 1.

[14] The Stability of Circular Arches and Carry-over Matrix, İTÜ Bülteni, 1963, Cilt: 16, Sayı: 2.

[15] İp Çokgeni Denklemi ve Nümerik İntegrasyon, İTÜ Dergisi, 1964, Cilt 22 , Sayı 1.

[16] Sıfır Kuvvet Sistemleri ve Saint-Venant Prensibi, İTÜ Dergisi, 1964, Cilt 22, Sayı 4.

Kitapları

[1] Elasto-Mekanikte Başlangıç Değerleri Metodu ve Taşıma Matrisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[2] Elastik Çubukların Genel Teorisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1966.
[3] Cisimlerin Mukavemeti, Arı Kitabevi Matbaası, İstanbul, 1967.
[4] Düzlemde Elastisite Teorisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1969.

Çevirileri

[1] Cisimlerin Mukavemeti, Kısım I, S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[2] Cisimlerin Mukavemeti, Kısım II, S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[3] Plak ve Kabuklar Teorisi,  S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1950.
[4] Elemanter Mukavemet,  Theodor Pöschl, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1952.

Kaynaklar:
1) Oğuz Atay, Bir Bilim Adamının Romanı - Mustafa İnan,  İletişim Yayınevi

2) http://kutuphane.itu.edu.tr/hakkimizda/mustafa-inan-kimdir

3) https://tr.wikipedia.org/wiki/Mustafa_%C4%B0nan
4) MathSciNet

Salih Murat Uzdilek Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D: 6.2.1891 - Ö: 4.12.1967)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Salih Murat Uzdilek 6 Şubat 1891’de İstanbul’da doğdu. 1908’de Deniz Harp Okulu’ndan teğmen olarak mezun oldu. 1911 yılında Posta ve Telgraf Nezareti tarafından “Elektrik ve Telsiz Telgraf Mühendisliği” okumak üzere Londra Üniversitesi'ne gönderildi. Bilim tarihine gençlik yıllarından itibaren büyük bir ilgi duyan Uzdilek’in 25 Temmuz 1914’te Royal Society of Edinburgh’da sunduğu “Logaritmanın Türkiye'ye Girişi” (Introduction of logarithms into Turkey) başlıklı bildiri, Türk Bilim Tarihi konusunda yurtdışında yapılan ilk sunum sayılabilir. Uzdilek, I. Dünya Savaşı nedeniyle eğitimini tamamlayamadan yurda döndü. 1914’te Heybeli Deniz Harp Okulu’nda fizik öğretmenliği yapmaya başladı. 1928'de öğretim üyesi olarak Yüksek Mühendis Okulu kadrosuna katıldı. 1944'te adı İstanbul Teknik Üniversitesi olarak değişen okulda Makine Fakültesi Fizik Kürsüsünde ordinaryüs profesör oldu. Robert Kolej’de matematik dersleri vermeye başladı.

Salih Murat Uzdilek'in aynı zamanda müzikoloji üzerine çalışmaları bulunmaktadır. Türk ve Batı müziğini (sistem, tarih vs.) çok iyi bilen Salih Murat Uztekin “İlim ve Musiki” adı ile İstanbul Belediye Konservatuvarı tarafından yayınlanan incelemesi, Türk Musiki Sisteminin fizik ve matematik yönlerden çok ilginç sonuçlarını barındırmaktadır. Türk Musikisinin bilimsel açıdan ele alınıp bir sistematik çerçeveye oturtulmasında öncülük yapan Hüseyin Sadettin Arel, Suphi Ezgi ve Salih Murat Uzdilek bir ekip olarak çalışmışlar ve bugün kullandığımız Türk Musiki Sisteminin kuramcıları olarak tarihe geçmişlerdir.

1948 yılında Türk Matematik Derneği'nin ve iki yıl sonra da Türk Fizik Derneği'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Uzdilek'in, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi’nin kuruluş ve gelişmesinde de önemli katkıları oldu. 1956'dan 1958 yılına kadar Maden Fakültesi dekanlığı görevinde bulundu. 

Ord.Prof.Dr. Salih Murat Uzdilek, 4 Aralık 1967 tarihinde tedavi gördüğü Gureba Hastanesinde vefat etti. Cenazesi 5 Aralık 1967 tarihinde İTÜ Taşkışla binasında yapılan törenin ardından Şişli Camiinde kılınan ikindi namazından sonra aile mezarlığında toprağa verildi.

Makaleleri

[1] İlim Felsefesinde Eddington'un Prensibi Denel Fiziğe Karşı Teorik Fizik, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (1) 1943, 8 - 15 ss.

[2] Boyut Analizi ve Dinamik Benzeşim, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (2) 1943, 94 - 100 ss.

[3] Boyut Analizinin Mekanik Problemlerine Tatbiki, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (3) 1943, 146 - 153 ss.

[4] Kulak Nedir ve Nasıl Çalışır ?, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (4) 1943, 1 - 6 ss.

[5] Boyut Analizi Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (4) 1943, 234 - 240 ss.

[6] Boyut Analizinin Elektrik Problemlerine Tatbiki, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (5) 1943, 297 - 304 ss.

[7] Atom ve Yıldızlar, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (1) 1943.

[8] Müspet İlimler Sanat Olunca Septisizma Devri ve Süreklilik, Uzdilek, Salih Murat,  Büyük Doğu (1) 1943.

[9] Süreklilik, Süreksizlik, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (5) 1943.

[10] Süreklilik, Süreksizlik, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (6) 1943.

[11] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (1) 1946, 17 - 18 ss.

[12] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (2) 1946, 23 - 25 ss.

[13] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (3) 1946, 24 - 26 ss

[14] İlim ve Musiki Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (4) 1946, 13 - 14 ss.

[15] İlim ve Musiki,  Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (8) 1946, 18 - 20 ss.

[16] İlimde İnanmak ve Görmek, Uzdilek, Salih Murat, Dünya 1 (57) 1952, 2 - ss.

[17] Musikinin İlmi Hakkında (Alaturka-Alafranga), Uzdilek, Salih Murat, Türk Sanatı (1) 1957, 5 - ss.

[18] Hidrodinamikle Akustik ve Optik Arasındaki Benzerlik, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 23 (1) 1965, 19 - 27 ss.

Kitapları

[1] Tecrübi ve ameli hendese /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : İbrahim Hilmi Basımevi, 1914.

[2] Hesab-i sınâ'î /Uzdilek, Salih Murat, 190?. 

[3] Son pedagöji ve tatbikat-ı hendesiye programlarına göre tecrübî ve amelî hendese / (Dersaadet [Istanbul] : İbrahim Hilmi Basımevi), 1917.

[4] Tecrübî ve amelî hendese : mekâtib-i ibtida'iye'nin ve sultanî sunuf-ı ibtida'iyesinin 5. senelerine mahsus : devere-yi aliye, 1. sene / (Dersaadet [Istanbul] : Kitabhane-yi İslâm ve Askeri Basımevi), 1918.

[5] Malûmât-ı fenniyye /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul, Matbaa-i Bahriyye, 1918.

[6] Sanayi-i hendese /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : Sanayi Mektebi Matbaası, 1926.

[7] Yeni fizik :mihanik ve havas-ı madde /Uzdilek, Salih Murat[Ankara] : Türkiye Cumhuriyeti Nafia Vekâleti Mühendis Mektebi Kütüphanesi, 1927 (İstanbul Sanayi Mektebi Matbaası)

[8] Resimli kolay hesap defteri, 1., 2., 3., 4., 5. sınıf /Uzdilek, Salih Murat, 1932.

[9] İki büyük Türk aliminin medeniyete hizmetleri /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Devlet Basımevi, 1937.

[10] Umumî fizik :Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası), 1933.

[11] Fen bilgisinin faydaları /Uzdilek, Salih Murat, Kanaat Kitabevi, 1938.

[12] İlim ve musiki ve Türk musikisi üzerinde etütler /Uzdilek, Salih Murat: İstanbul Belediye Konservatuarı, 1944.

[13] Riyaziye Tarihi /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Akşam Matbaası, 1940.

[14] Değişen dünyanın sırları /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Varoğlu Yayınevi, 1947.

[15] Geometrik optik /Uzdilek, Salih Murat İstanbul : İTÜ, 1958.

[16] Nükleer ilim ve teknoloji terimleri sözlüğü /Yeniçay, Fahir; Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : Amerikan Makine Mühendisleri Derneği, 1963.

Çevirileri

[1] Yüksek pratik fizik /Worsnop, Bernard Liste; Flint, H. T.  çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Şirketi Mürettibiye Basımevi) 1945. 

[2] Etrafımızdaki kâinat /Jeans, James, çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Milli Eğitim Basımevi),1950.

[3] Modern fiziğe giriş /Richtmyer, Floyd Karke; Kennard, Earle Hesse, çevirenler :Uzdilek, Salih Murat; Kürkçüoğlu, Nusret, [İstanbul], 1954.

[4] Fizik prensipleri /Sears, Francis Weston, çevirenler :  Uzdilek, Salih Murat; Kürkçüoğlu, Nusret, (İstanbul : Berksoy Matbaası), 1956.

[5] Gök mekaniği /Ryabov, Y., çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, Türk Matematik Derneği Yayınları, Sayı:32, (Fen Fakültesi Döner Sermaye Basımevi), 1967.

Kaynaklar: 

1) Aslıhan Cengiz Altunbaş, (Doktora Tezi, 2015), Türkiye’de Uygulamalı Matematik Araştırmalarının Başlangıcı ve Gelişimi (1923-1963).

2) https://kasif.mkutup.gov.tr

TÜBİTAK bünyesinde Tatbiki Matematik Ünitesi kuruldu

TÜBİTAK, doğa bilimlerinde temel ve uygulamalı araştırma faaliyetlerini desteklemek amacıyla 1968 yılında İTÜ İnşaat Fakültesi bünyesinde Tatbiki Matematik Ünitesi kurmuştur. Bu ünite 1972 yılında TÜBİTAK Gebze Yerleşkesine taşınarak TÜBİTAK Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü’nün Uygulamalı Matematik Ünitesi olarak faaliyetlerini devam ettirmiştir.

TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü web sitesi

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Araştırma Enstitüsü Kuruldu

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(06.08.1971 - 2000)

Matematik Araştırma Merkezi 1971 yılında Prof.Dr. Nazım Terzioğlu'nun teşebbüsü ve İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümünün öğretim üyelerinin desteği ile kurulmuştur. Merkezin ilk adı Matematik Araştırma Enstitüsü'dür. Enstitünün yönetmeliği, İstanbul Üniversitesi Senatosunun 6.8.1971 tarihli 89. toplantısında kabul edilmiştir. Enstitünün iki çalışma yeri vardı. Birisi Merkez, diğeri Silivri tesisleri. Matematik Araştırma Merkezi ,1971 yılında kurulmasına karşın faaliyetlerine 1973 yılında başlayabilmiştir.

Merkez: Şehzadebaşı, Dedeefendi Cad. No 8 de "İMARET" diye tanınan yerdir. Bu yer, Vakıflar İdaresi tarafından Enstitüye tahsis edilmiş olup, İstanbul Üniversitesince restore edilmiştir. Burada, bilhassa matematik tarihi araştırmaları için bir müracaat kütüphanesi, okuma ve konferans salonu, mikrofilm ve mikroarşiv tesisleri, baskı atölyeleri ve büro bulunmaktaydı. İmaret 1995 yılında Vakıflar İdaresi tarafından geri alınmıştır. Buradaki kütüphane Fen Fakültesi Matematik Bölümü kütüphanesine taşınmıştır. Merkezin burada halen 5446 adet kitap ve dergisi bulunmaktadır. Baskı atölyesi ve diğer tesisler 1995 yılında önce Fen Fakültesine taşınmıştır, sonradan 1998 yılında kapatılmıştır. Nazım Terzioğlu Baskı Atölyesi 1975-1998 yılları arasında, toplamı 1000'den fazla ders kitabı ve bilimsel dergi basmıştır.

Silivri Tesisleri: Silivrideki çalışma yeri Silivri Belediyesi tarafından İstanbul Üniversitesine hibe edilmiş ve 19.9.1972 tarihinde 33.916 m^2 lik tapusunun ifrazı yapılarak Matematik Araştırma Enstitüsüne tahsis edilmiştir. Denize nazır olan bu saha üzerinde Enstitü idaresi bir araştırma kampusu inşa etmiştir. Bu kampuste 18 çalışma odası, 3 büyük konferans salonu, 3 kısımdan oluşan bir kütüphane, yemekhane, 3 blok ve her blokta 2 yataklı 4 odanın olduğu lojmanlar mevcuttu. Bu tesislerde Enstitü tarafından birçok bilimsel seminer ve sempozyum düzenlenmiştir. 1980 yılında bu tesisler İ.Ü. Rektörlüğü tarafından Matematik Araştırma Enstitüsünün elinden alınmıştır.

Prof.Dr. Nazım Terzioğlu, Silivri Tesislerinde bir sempozyum sırasında 20.9.1976 tarihinde vefat etmiştir. Bundan sonra Enstitüye "Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü" adı verilmiş ve daha sonra 1.4.1982 tarihinde Enstitünün adı "Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi" olarak değiştirilmiştir. Rektörlüğün aldığı karar ile 2000 yılında “Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi” kapatılmış, “Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi Kütüphanesi”nin kitap ve süreli yayınları da İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü Kütüphanesi’ne devredilmiştir.

Merkez Müdürleri:
Prof.Dr. Nazım Terzioğlu (1971 - 1976)
Prof.Dr. Orhan Ş. İçen (1976 - 1982)
Prof.Dr. Ahmet Y. Özemre (1982 - 1984)
Prof.Dr. Hülya Şenkon (1984 - 1998)
Prof.Dr. Mehmet H. Oryan (1998 - 2000)

Derleyen: Özkan Değer

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Sonlu Grupların Gösteriliş Teorisi konulu sempozyum gerçekleştirildi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Silivri'deki tesislerinde Sonlu Grupların Gösteriliş Teorisi konulu bir sempozyum düzenlendi.

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Fonksiyonel Analiz konulu sempozyum gerçekleştirildi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Silivri'deki tesislerinde 20 Ağustos- 9 Eylül 1973 tarihleri arasında Fonksiyonel Analiz konulu bir sempozyum düzenlendi. Prof. Gottfried Köthe'nin ilmi idaresi altında yapılan sempozyuma 60 kadar Türk ve yabancı bilim insanı aktif olarak katılmıştır.

Proceedings of the Symposium on Functional Analysis (Istanbul, 1973)

Publications of the Mathematical Research Institute, University of Istanbul, No. 1. University of Istanbul, Mathematical Research Institute, Istanbul, 1974. v+116 pp.

Table of Contents:

Gottfried Köthe, On the closed-graph theorem (pp. 1–8);

Reinhold Meise, Inductive limits of weighted function spaces (pp. 9–18);

Hans Jarchow, Null sequences in the theory of locally convex spaces (pp. 19–30);

Tosun Terzioğlu, Smooth sequence spaces (pp. 31–41);

K. Gültekin Büyükyenerel, Normal operators of higher degree in Hilbert space (pp. 43–50);

N. Adasch, Uber lokaltopologische Vektorraume (pp. 51–56);

H. G. Garnir, Solovay’s axiom and functional analysis (pp. 57–68);

Mahmoud Haifawi, On non-archimedean β-Banach spaces (pp. 69–74);

J. B. Cooper, Extended $C^*$ -algebras and $W^*$ -algebras (pp. 75–84);

Manuel Valdivia, Some new results on bor- nological barrelled spaces (pp. 85–90);

P. Wojtaszczyk, Linear topological properties of $C^*$-algebras (pp. 91–99);

Hayri Körezlioğlu, On some locally convex topologies on tensor products of locally convex spaces (pp. 101–109);

Ahmet Abdik, Les points ex- tremaux fonctionnels d’un compact (pp. 111–114);

P. Perez Carreras and A. Marquina, Other results in AB-barrelled spaces (pp. 115–116).

İstanbul Teknik Üniversitesi Matematik Mühendisliği Bölümü eğitime başladı

İTÜ Temel Bilimler Fakültesi 1971 tarihinde İTÜ Fakültelerinde Temel ve Genel Bilim Dalları ile ilgili dersleri veren kürsülerin ve Meteoroloji Bölümü kürsülerinin biraraya gelmesiyle oluşmuştur. 1973-1974 yılından itibaren Matematik Mühendisliği programına öğrenci alarak, bu bölümden 1977 yılında ilk mezunlarını vermiştir.

İTÜ Matematik Mühendisliği Bölümü Binası

Dicle Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Dicle Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü, 30 Kasım 1973 tarih ve 14728 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 21 Kasım 1973 tarih ve 1785 nolu Diyarbakır Üniversitesi Kuruluş Kanunu' nun 1. 2. ve 7. Maddeleri çerçevesinde Fen Fakültesi bünyesinde kurulmuştur. Daha sonra 20 Temmuz 1982 tarih ve 17760 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 41 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 32. Maddesi çerçevesinde Fen-Edebiyat Fakültesi bünyesinde faaliyetlerine devam etmiştir. Son olarak, 02 Eylül 2009 tarih ve 27337 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 15345 nolu Bakanlar Kurulu Kararı ile FenEdebiyat Fakültesi kapatılarak Fen Fakültesi kurulmuş ve anılan tarihten itibaren Matematik Bölümü Fen Fakültesi bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. 

Dicle Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

Matematik Bölümü, 1974 yılında Fen-Edebiyat Fakültesinin kuruluşuyla aynı tarihte kurulmuş olup 1988 yılında öğretime başlamıştır. Bölümde Uygulamalı Matematik, Analiz ve Fonksiyonlar Teorisi, Topoloji, Cebir ve Sayılar Teorisi, Geometri ve Matematiğin Temelleri ve Lojik olmak üzere altı anabilim dalı vardır.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Cahit Arf'e TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel yardımıyla çözülebilirliği, cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılmasında ortaya çıkan değişmezlere ilişkin Arf değişmezi ve Arf halkalar, Hasse-Arf Teoremi gibi teoremlerin kurulumu ve gelişimi konularında yaptığı çalışmalar nedeniyle Cahit Arf 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görülmüştür.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Orhan Şerafettin İçen'e TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

P-adik sayılar teorisine yapmış olduğu köklü katkılardan dolayı Orhan Şerafettin İçen 1974 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Gottfried Köthe'nin Nazım Terzioğlu'na yazmış olduğu bir mektup

Goethe Üniveritesinden Gottfried Köthe'nin İÜ Matematik Araştırma Enstitüsü Müdürü Nazım Terzioğlu'na yazmış olduğu mektubun içeriği özetle aşapıdaki gibidir:
 

Köthe, Nazim Beyin Köthe'ye gönderdiği "Lectute notes in the representation theory of finite groups" için teşekkür ediyor. Köthe, ders notlarının hoşuna gittiğini söylüyor. (Bu notlar, büyük olasılıkla Silivri'de yapılan ilk bilimsel toplantı olan Sonlu Grupların Gösteriliş Teorisi adlı sempozyumun bildiri kitabıdır.) Köthe, bahsi geçen yazıda Schwarzwald'e (Karaormanlara) gittiklerini onun dışında Frankfurt'ta kaldıklarını söylüyor. Silivri'nin nasıl gittiğini soruyor? O yılki politik gelişmelerin Silivri'de yapılan toplantılar için endişe verici olduğunu belirtiyor. Gelecek yıl olayların durulacağı temennisinde bulunuyor. İçten selamları ile mektubu bitiriyor.
 

Çeviri için Tosun Terzioğlu ve Türker Bıyıkoğlu'na teşekkürler.

Fırat Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Fırat Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü 1975 yılında kurulmuştur.

İlk Yurtiçi Matematikçiler Toplantısı Düzenlendi

Sırfi ve Tatbiki Matematik Derneği (şimdiki Türk Matematik Derneği) ile İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün ortaklaşa düzenlediği Yurtiçi Matematikçiler Toplantısı Enstitünün Silivri'deki tesislerinde gerçekleştirildi.

Sempozyum Hazırlıkları hakkında Nazım Terzioğlu'ndan Cahit Arf'e yazılmış iki mektup

Cebri Sayılar Teorisi Sempozyumu hazırlık aşamasında İÜ Matematik Araştırma Merkezi Müdürü Nazım Terzioğlu'nun Cahit Arf'e yazmış olduğu iki mektubun içeriği aşağıdaki gibidir:

-----------------

24 Mart 1975
Cahit'im Efendim.

Cebri Sayılar Teorisi Simpozyumu için girişimlerini Tosun ve İkeda'dan öğrendim. Lütfen bu zevata yazdığın mektupların birer fotokopisini gönderirsen " tüzel kişiliği haiz olan Enstitünün " kararını alıp karar defterine yazmamız lazımdır. Enstitü olarak bizim de bu daveti teyid etmemiz gerekiyorsa , onu da yaparız.

Enstitü hakkında resimli bir broşür çıkardım. Bu kitap sergisi münasebeti ile neşredilen broşürün yarısı almancadır. Davet ettiğin zevata ve başkalarına gönderebilirsin.

Almanların hediye etmiş olduğu kitapların kataloğu bu hafta sonunda ikmal edilmiş olacaktır. Onu da meslekdaşlara dağıtacağım.

Dün şakır şakır yağmura rağmen Silivri'ye gittim. Yeni lojmanlar yer döşemesi hariç tamamen bitmiştir. Gözlerinden öperim. 

Nazım Terzioğlu

---------------------
İkinci mektup

Kardeşim Cahit 

Tosun'dan ve Fikret Kortel'den Cebri Sayılar Teorisi hakkında tertip edeceğin simpozyum için bazı haberler aldım. Davet edeceğin zevatın isim ve adreslerini bana bildirirsen kendilerine Enstitünün bir davetini gönderirim ve şartları da bildiririm. Şartlar şu olacaktır: 

1) Gidiş-Geliş uçak bileti
2) Istanbul'da bulunduğu müddetçe geçimi 

Bu mektubu şimdiden yazmamız ve onların da bize bağlanması gerekir. Ayrıca Türkiye'den iştirak edeceklere de programı ve diğer hususları şimdiden bildirmemiz icap eder. Sen kendine Ankara'da bir organizasyon komitesi teşkil et ki, yardımcıların olsun. Benden isteyeceğin her şeyi anında yerine getiririm. Tecrübeme dayanarak söylüyorum ki, bir simpozyumun organizasyonu için 4 ay kadar zamana ihtiyaç vardır. 

Maliye Bakanı ile konuşman beni memnun etti, ancak müddeti bitmek üzere olan bir Maliye Bakanının maiyeti olumlu bir fetva vererek Maliye Vekilini memnun edeceğini sanmam. Ama biz elimizden geleni yapmış olduk. Sana bir müjdem var. Derneğin 28 Şubat tarihindeki Genel Kurul toplantısında sen Yönetim Kurulu üyeliğine alkışlar arasında ve oy birliği ile seçilmiş bulunuyorsun. Seni candan kutlar başarılar dilerim. Ben başkalarına da tercüman olarak diyorum ki, artık Orta Doğuyu bırak, İstanbul'a gel. Böylece Silivri ve İmaret kısa bir zamanda beynelmilel bir şöhrete ulaşır, Meliha senin iki sevimli fotografını Ankara'ya getirmişti. Onları çerçevelet birini eşine diğerini Fatoş'a hediye et.

Simpozyum hakkında sık sık haber beklerim. Gözlerinden öperim. 

Nazım Terzioğlu

İkinci mektubun orijinali

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Cebirsel Sayılar Teorisi adlı bir sempozyum gerçekleştirildi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Silivri'deki tesislerinde Cebirsel Sayılar Teorisi adlı bir sempozyum düzenlendi.

Hüsnü Hamid Sayman Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Hüsnü Hamid 1890 yılında doğmuştur. Ziraatçi Hüseyin Bey'in oğludur. Yüksek öğrenimini İsviçre'de Lozan'da, Lozan Üniversitesi'nde yapmıştır. Bir matematikçi olarak yurda döndüğünde ilk görevi Diyarbakır'da bir lisede matematik öğretmenliği olmuştur. Bir zaman sonra İstanbul'a gelecek ve bir süre de buradaki bazı liselerde matematik öğretmenliği görevinde bulunacaktır.

1916 yılında Darülfünun Fen Fakültesi'ne riyaziye-i umumiye (genel matematik) dersleri vermek üzere girmiş ve bu görevi, Üniversite reformunun yapıldığı 1933 yılına kadar devam etmiştir. Bu arada, profesör karşılığı bir ünvan olan müderris düzeyine kadar yükselmiştir. Darülfünunda ve liselerde görev yaptığı yıllarda çeşitli ders kitapları, bilimsel makaleler ve kitaplar yazmış; çeşitli dergilere yazılar göndermiştir. Makalelerinin bir kısmı Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası'nda bulunmaktadır. Bu makaleleri arasında, "Yüzyılımızın Matematik Tarihine Bir Bakış" adlı makalesi bu derginin 1924 yılı Mart ayında çıkan 19.sayısında yayımlanmıştır. Makale Arap harfleriyle yazılmış ve basılmıştır. Diğer bir örnek ise, Fen Fakültesi dergisinin, 1929 yılı Eylül, Birinci Teşrin (Ekim), İkinci Teşrin (Kasım) aylarında yayımlanan altıncı yılın 1. sayısında görülen makalesidir. Derginin kapağında görülen yazarlardan üçüncüsü olarak Hüsny Hamid Bey'in (henüz latin harflerinin doğru kullanılamadığı anlaşılmaktadır)  adı görülmektedir. Makalesinin orijinal adı: Sur l'histoire des mathématiques en Turquie'dir. Türkçe karşılığı ise: Türk matematik tarihi hakkında'dır.

Hüsnü Hamid Bey çeşitli idari görevlerde bulunmuştur. 1924-1933 yılları arasında Fen Fakülkültesi Reisi (Dekanı) olarak görev yapmıştır.

O'nun bu yoğun mesaisi sırasında bazı uluslararası kongrelere bildiri sunduğu da görülmektedir. Bunlardan biri 1928 yılında, Fransa'da düzenlenen bir bilimsel kongredir. Düzenleyen, L'association Française pour L'Avancement des Sciences (Fransız Bilimlerin Gelişimi Derneği)'dir. H.Hamid'in bu kongreye sunduğu tebliğ 'regle yüzeyler' hakkında olup, adı şudur: "Sur la caractéristique et la sous caractéristique du paraboloide des normales aux surfaces réglés."Hüsnü Hamid Bey aynı yıl bir de İtalya'da Bologna kentinde yapılan bir bilimsel toplantıya bildiri göndermiştır ki burada konu Türkiye Matematik Tarihi Hakkında'dır. Bu bildiri kongre tutanaklarında yer almış ve yayımlanmıştır [Bologne, 8-10 Eylül 1928, Tome VI, s. 507-509]. Bu makalesi, bir yıl sonra Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası'nda da yayımlanmıştır.

Hüsnü Hamid, Salih Zeki ile hem çağdaş hem de mesai arkadaşı olmaları ne deniyle O'na büyük ilgi göstermiş, bazı işlerinde ve çalışmalarında katkılarda bulunmuştur. O öldükten sonra da eserlerine sahip çıkan bir kaç kişiden biri de O olmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra, ülkenin yeniden imarı ve kuruluşların düzene konulması politikaları çerçevesinde, üniversitelerin de çağdaş anlayışa uygun olarak yeniden ele alınması süreci, Atatürk'ün direktifleriyle başlatılmıştır. Bu çalışmalar 1933 yılında tamamlanacak ve uygulamaya geçilecektir.

Üniversiteler için reform planını tamamlayan Prof. Malche, bu konuda hazırlamış olduğu raporunu, 1 Haziran 1932 günü, o günün Milli Eğitim Bakanı'na sunmuştur. Bu raporda Darülfünun hakkında çarpıcı değerlendirmeler bulunmaktadır. "Bu kurumun, Türk inkılabına yaraşır bir dinamizmden mahrum olduğundan ; kendisini şuurlu bir şekilde belli bir noktaya sevkedecek ilmi ve fikri hıza sahip olmadığından" söz edilmektedir. Rapor bunlara benzer ifadelerle devam etmektedir.

Bu raporun yürürlüğe girdiği günlerde, Darülfünun Fen Fakültesindeki öğretim kadrosu 17 müderris, 2 muallim, 9 müderris muavini ve 8 asistan'dan oluşmaktadır.  Raporun yürürlüğe girmesiyle birlikte, Darülfünun'un bütün Fakülte ve Şubelerinde (Bölümlerinde) büyük tasfiyeler yaşanmıştır. Örneğin Fen Fakültesi'nde, bu tasfiyeden sonra sadece üç kişi kalacaktır. Bunlar arasında Hüsnü Hamid Bey bulunmamaktadır. Yani bu şekilde, 1933 yılı itibariyle Üniversite ile ilgisi kesilmiş olmaktadır. Böylece Darülfünundaki görevinden ayrılarak emekli olan Hüsnü Hamid çalışmalarını özel olarak sürdürmüştür. 1951 yılında kurulan Türkiye Aktüerler Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer almıştır. 28 Ağustos 1975 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.

Makaleleri:

1) Müsellesat, Dar. Fen Fak.Mec. Sayı 1, 1916 Nisan, s.98-105 (Şükrü Bey ile)

2) Mihanik-i Adi, Darülfünun Fen Fak. Mec. Sayı 1, 1916 Nisan, 110-114

3) Mihanik-i Riyazi, Dar.Fen Fak. Mec. Riyaziyat Şb.,sene 1,sayı 1,1996, s.194

4) Mikabiye-yi Müsteviyenin Suret-i Tevellüd ve Tersimi, Dar.Fen Fak. Mec. Riyaziyat Şb.si, sene 1,sayı 3, 1916, s. 296

5) Adad-ı Muhtelite Nazariyesinin Hareket Mesailine Tatbiki, Dar.Fen Fak. Mec. Riyaziyat Şb.si, sene 1, sayı 4, 1916, s. 392

6) Hendese (Bir Müsellesin Haricine Mersun Dairenin Bazı Havsı), Dar.Fen Fak.Mec. Riyaziyat Şb.si, sene 1, sayı 4, 1916, s. 438

7) Surver-i Hendesiye I, Dar. Fen Fak.Mec.Riyaziyat Şb.si, sene 2,sayı 5,1917

8) İsneyniyyet Kanunu, Dar. Fen Fak. Mec. Riy. Şb.si, sene 2, sayı 6, 1917

9) Paskal Müseddesi Üzerine, Dar.Fen Fak.Mec.Riy.Şb.si, sene 2, sayı 6,1917

10) Einstein Nazariyelerinin İlmi Kıymeti, Dar.Fen Fak. Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 2, sayı 4, 1925, s. 195

11) Einstein Nazariyelerinin İlmi Kıymeti, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 3, sayı 3, 1926, s. 91

12) Hoone Wronski'nin Tevabi-i Elfiyesi, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı,sene 3, sayı 3, 1926, s. 151

13) Hoone Wronski'nin Tevabi-i Elfiyesi, Dar.Fen Fak. Mec.Tabiiyat Kısmı, sayı 4, 1926, s. 173

14) İki Daire-i Mütehavlenin Mümas-ı Müşterekelerinin Tarifi, Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 3, sayı 4, 1926, s.199

15) Son Asrın Riyaziyat Tarihine Bir Nazar, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 5, sayı 2, 1928 s.473

16) Wronski'nin Riyaziyat Felsefesi, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 5, sayı 3, 1928, s.562

17) Sur l'Histoire des Mathématiques en Turquie, Kısmı, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat sene 6, sayı 1, 1929, s.764

18) Sur la Caractéristique et la sous caractéristique du paraboloide des normales aux surfaces réglées, Dar.Fen Fak.Mec. Tabiiyat Kısmı, sene 6, sayı 3, 1929, s. 909

19) İhtimalat ve Sigorta, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 8, sayı 2, 1931, s.1375

20) Regle Satıhların Minima Noktaları Hakkında Not, Dar.Fen Fak.Mec. Tabiiyat Kısmı, sene 9, sayı 1, 1932, s. 1399

21) Kürevi Mevceler Muadelesinin İtmamı, Dar.Fen Fak.Mec.Tabiiyat Kısmı, sene 9, sayı 1, 1932, s. 1418

22) Hendese, Dar.Fak.Mec. Tabiiyat Kısmı, sene 9, sayı 2, 1932, s.1479

Kitapları:

1) Mihanik, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1916.

2) Tahvil usulleri ve mebadî-i hendese-i irtisamiyye, İstanbul, 19??.

3) Yeni usûl-i hendese: hendese-i mücesseme, 1924.

4) Einstein'ın nazariyelerinin ilmî kıymeti, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1925.

5) Riyâziyyât-ı â'liyye mebâdisi, T.C. İktisad Vekâleti İstanbul Ticâret Mekteb-i Alisi, 1928.

6) İslâm riyaziyatında Türklerin mevkii, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1934.

7) Türklerin riyaziyatın terakkisine hizmetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1934.

8) Umumi ve tatbiki riyaziye dersleri, İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Neşriyat ve Yardım Bürosu, 1940. İçindekiler: 4. kitap: Mali riyaziyat ve sigorta riyaziyatı.

9) Tatbiki Yüksek Matematik, Üçler Basımevi, 1947.

Kaynakça:

1) Yavuz Aksoy, Osmanlı’ da ve Türkler’ de Matematik Eğitimi ve İlk Matematikçiler, YTÜ Yayınları, 2015.

2) Aktüerler Derneği Tarihçesi,  https://www.aktuerlerdernegi.org/PDF/tarihcemiz-aktuerler.pdf

3) Milli Kütüphane https://kasif.mkutup.gov.tr/

Vefat ilanı

Selçuk Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Selçuk Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

1976–1977 öğretim yılında Fen Fakültesinin 6 bölümünden biri olarak kuruldu. Ankara Üniversitesi, ODTÜ gibi üniversitelerden öğretim üyesi desteği aldı. Bölümden yetişen birçok öğretim üyesi çeşitli üniversitelerde görev yapmaktadır.

Selçuk Üniversitesi Matematik Bölümü web sitesi

Yurtiçi Matematikçiler Toplantısının İkincisi Düzenlendi

Sırfi ve Tatbiki Matematik Derneği (şimdiki Türk Matematik Derneği) ile İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün ortaklaşa düzenlediği Yurtiçi Matematikçiler Toplantısının ikincisi Enstitünün Silivri'deki tesislerinde gerçekleştirildi.

Erdoğan Şuhubi'ye TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Erdoğan Şuhubi

Erdoğan Şuhubi, mikroelastik cisimlerin nonliner teorisi üzerinde sürekli ortamlar mekaniği ve dalga yayılma teorisi üzerinde genellemeye yol açan çalışmaları ile bilime uluslararası düzeyde önemli bir katkıda bulunması nedeniyle uygulamalı matematik alanında 1976 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Fonksiyonel Analiz konulu sempozyum gerçekleştirildi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Silivri'deki tesislerinde birincisi 5-11 Eylül 1976 tarihleri arasında gerçekleştirilen Fonksiyonel Analiz konulu ikinci bir sempozyum düzenlendi.

Nazım Terzioğlu Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:1912 - Ö: 20 Eylül 1976)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Nazım Terzioğlu 1912 yılında Kayseri’de doğdu. İlk öğrenimini, doğum yeri olan Kayseri'de, İstanbul'da başladığı orta öğrenimine de İzmir'de devam ederek 1930'da İzmir Lisesi'nden mezun oldu. Ord.Prof.Dr. Cahit Arf ve Prof.Dr. Tevfik Oktay Kabakçıoğlu gibi değerli matematikçilerin de mezun olduğu İzmir Lisesi, o sıralarda Türkiye'nin en iyi matematik öğretmenlerine sahipti. O yıllarda Atatürk'ün isteği ile başarılı gençler yüksek öğrenim için devlet tarafından yurtdışına gönderiliyordu. Terzioğlu da bu amaçla düzenlenen sınavı kazanarak, Milli Eğitim Bakanlığı adına matematik öğrenimini görmek üzere Almanya'ya gitti. Göttingen ve Münih Üniversitelerinde yüksek öğrenimini bitirdi. “Über Finslersche Raeume” (Finsler Uzayları Hakkında) başlıklı doktora tezini dönemin ünlü matematikçisi Prof.Dr. Constantin Caratheodory ve Rolf Herman Nevanlinna’nın danışmanlığında 1936 yılında Münih Ludwig-Maximilians Üniversitesinde tamamladı. 

Almanya'daki öğrenimini bitirdikten sonra yurda dönen Terzioğlu, 1937 yılında İÜ Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü'nde Riyazi Mihanik ve Yüksek Hendese asistanı olarak göreve başladı. 1942'de doçent oldu ve ertesi sene naklen, yeni kurulan Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü Profesörlüğüne atandı. Bu fakültede iki yıl çalıştıktan sonra, 1944 yılında profesör olarak İstanbul Üniversitesindeki görevine geri döndü. 1950-1952 yıllarında Fen Fakültesi Dekanlığı yaptı. Terzioğlu, bu yıllarda ülkemizin büyük eksikliğini duyduğu bazı bilimsel kurumların kuruluşunu gerçekleştirdi. Bunlar, İÜ Jeofizik Enstitüsü, İstanbul Baltalimanı'nda Hidrobiyoloji Enstitüsü ve Uludağ'da Prof.Dr. Adnan Sokullu ve Prof. Dr. Sait Akpınar ile birlikte kurduğu Kozmik Şua Enstitüsüdür. İ.Ü. Fen Fakültesi Dekanlığı'nın ardından 1953 yılında aynı fakültede Matematik Enstitüsü Analiz Kürsüsü Başkanlığı'na getirildi.

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ)'nin kuruluşunda büyük emeği geçen Terzioğlu, 1965-1967 yıllarında, İÜ'deki görevini korumakla birlikte, önce vekaleten, sonra da asaleten bu üniversitenin kurucu rektörlüğünü yaptı. KTÜ'nde, Türkiye'nin ilk Temel Bilimler Fakültesi'ni kurma şerefi onundur. 1967'de İÜ Fen Fakültesindeki görevine dönen Terzioğlu, 1969 ve 1971 yıllarında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü'ne seçilmiş ve bu görevini iki dönem sürdürdü (28 Ekim 1969 - 28 Ekim 1971 ve 28 Ekim 1971 - 31 Mayıs 1974). Rektörlüğünün ilk yıllarında, Şehzade Camii manzumesine ait tarihi imaret binasını Vakıflar'dan tahsisen alarak restore ettirdi ve buraya son sistem bir matbaa yerleştirerek, 6 Ağustos 1971'de Fen Fakültesi Matematik Araştırma Enstitüsü adıyla hizmete soktu. Bu enstitüde yabancı ülkelerden bağış ve satın alma yoluyla sağladığı 2000 ciltlik bir matematik kütüphanesi kurdu. Ölümünden sonra, İ.Ü. Fen Fakültesi'nin teklifi üzerine, "Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü" adını alan enstitü, 2000 yılında İ.Ü. Rektörlüğünce kapatıldı.

İstanbul’daki Silivri Belediyesi ile yaptığı görüşmeler sonucunda, Silivri'de 35 dönümlük bir arazinin İstanbul Üniversitesi'ne bağışlanmasını temin eden Terzioğlu, bu arazinin bir bölümünde Fen Fakültesi Matematik Araştırma Enstitüsü'ne bağlı 18 çalışma odası, 3 büyük konferans salonu, kütüphane ile yurtdışından gelecek bilim insanlarını ağırlamak üzere bir de misafirhane yaptırdı. Terzioğlu, lisansüstü öğretime çok önem veriyori ve yetenekli gençlerin özel olarak yetiştirilmesi gerektiğine inanıyordu. Bu ortamı sağlamak için, 3 Eylül 1973 tarihinde hizmete giren Silivri tesislerinde; kongre, seminer, kollokyum, yaz kursları, geliştirme kursları düzenleyerek yabancı bilim insanlarını davet etti ve bu suretle genç kuşakların yetişmesine önemli katkılarda bulundu.
 

1970'li yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı, ortaöğretimde modern matematik okutulmasını kararlaştırdı. Fakat mevcut öğretmenler, modern matematik bilgilerine sahip değildi. Terzioğlu, Silivri tesislerinde Milli Eğitim Bakanlığı ile ortak kurslar düzenleyerek matematik öğretmenlerinin modern matematiği öğrenmesini sağlamış ve bu sayede okullarda modern matematik öğretime geçilebilmiştir.

Nazım Terzioğlu'nun rektörlüğü dönemindeki hizmetlerinden biri de Enez'de Dragonya adı verilen yörede, İstanbul Üniversitesi için, 100 dönümlük bir arazi temin etmesi oldu. Burada su ve güneşin insan sağlığı üzerindeki etkilerini incelemek üzere, İstanbul Üniversitesi Mediko-Sosyal Hidro-Helyo Terapi Araştırma Merkezi'nin kurulmasına önayak oldu ve bugün kullanılmakta olan, İstanbul Üniversitesi Enez Sosyal Tesisleri'nin büyük bir kısmının yapımını gerçekleştirdi.

1924'de Atatürk'ün emriyle kurulan İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, eski Medresetü'l-Kuzât binasına yerleştirildi. Buraya Yıldız Sarayı'ndan, çok değerli el yazma ve basma eserler, fotoğraf albümleri ile belgeler getirildi. Zamanla biriken yeni yayınlar da eklenince bu bina kitapları taşıyamaz bir duruma gelmiş ve çökme tehlikesi baş gösterdi. Bunun üzerine yeni bir kütüphane binası yapmak için teşebbüse geçildi ve 1961-1962 yıllarında, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'nin arsası temin edildi. İstanbul Belediyesi ile çıkan bir uyuşmazlık nedeniyle inşaatına bir türlü başlanamadı. Terzioğlu'nun bürokratik engelleri aşması sonucunda, 14 Ekim 1970'te temeli atılan İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'ne, yeni kitap ve dergiler taşındı, el yazma eserler ile belgeler ise müze haline getirilen eski binada bırakıldı.

İstanbul Üniversitesi'nin (şimdiki İÜ Cerrahpaşa Üniversitesi’nin) Avcılar Kampüsü'nün inşaatı da Terzioğlu'nun rektörlüğü sırasında başladı. 25.8.1972'de zamanın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından temeli atılan kampüste, bugün, kuruluşunda Terzioğlu'nun büyük emeği bulunan Veteriner Fakültesi ile İşletme ve Mühendislik Fakülteleri, Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu öğretimlerini sürdürmektedir.

Matematik biliminin yurdumuzda gelişmesi yolunda büyük çabalar sarf eden Terzioğlu, matematiği, hevesli ve yetenekli öğrenci kitlelerine yaymak gerektiğini düşünüyordu. Bu amaçla 1961 yılında ilk kez, Türkiye çapında, lise öğrencilerine yönelik bir matematik yarışması organize etti. Kurucu üyelerinden olduğu ve 20 yıl başkanlığını yaptığı (1956-1976) Türk Sırfî ve Tatbikî Matematik Derneği'nde, meslektaşları ile birlikte lise öğrencileri için, 1963-1969 yılları arasında, 34 matematik kitabının yayınlanmasını sağladı. Daha sonra, Türk Matematik Derneği adını alan dernek Terzioğlu'nun gayretleriyle, matematiğin gençlere sevdirilmesinde önemli bir rol oynadı. Terzioğlu ayrıca, 1972 yılında Fen Fakültesi Matematik Bölümü'nde, bir Nümerik ve Hesap Makineleri Kürsüsü kurdu. Başkanlığını yürüttüğü bu kürsü vefatından sonra lağvedildi.

Nazım Terzioğlu, 1 Mart 1942 tarihinde Zeynep Hanım Konağı ile birlikte yanmış olan İstanbul Darülfünunu Fen Şubesi Matematik Kütüphanesi'ni kurmak için büyük çabalar harcadı, NATO ve çeşitli ülkelerden sağladığı bağışlarla Fen Fakültesi Matematik Kütüphanesi'ni zenginleştirdi.

Matematik kültürümüze ve bilim tarihine yaptığı katkılardan biri de direktörlüğünü yaptığı Matematik Araştırmaları Enstitüsü'nde bir program dahilinde matematiğe ait İslâm literatürünü taratmak ve antik matematikte kalan koniklere ait bilgileri değerlendirerek bilim dünyasına sunmak oldu. Bu çalışmalar sonunda, Arapça iki eski matematik metninin tıpkı basımını yayınladı. İlki, Pergeli Apollonios'un (MÖ 262-190) koniklere dair, Conica adlı eserinin, Benî Mûsâ b. Şâkir tarafından Mecmuâtü'r-risâil adı ile yapılan Arapça çevirisinin önsözüdür. Das Vorwort des Astronomen Banî Mûsâ b. Şâkir adı ile basılan bu önsöz, Pergeli Apollonios'un Conica adlı eserinin İslam dünyasına geçişini canlı bir şekilde anlatmaktadır. Bundan sonra, Îbnü'l-Heysem'in (965-1039) Apollonios'un Conica adlı eserinin konikler hakkındaki kayıp 8. kitabının başka kaynaklardan yararlanarak yeniden yazmış olduğu nüshasının tıpkı basımını yayınladı.  

Terzioğlu'nun Türk bilim tarihine yaptığı en önemli hizmetlerden biri de Türk Matematik Derneği Başkanı olduğu yıllarda Salih Zeki Bey'in Asâr-ı Bakiye (Cilt I-II, İstanbul, 1913) adlı eserinin basılı ilk iki cildi ile elyazması 3. cildini Latin harflerine çevirterek genç kuşakların istifadesine sunmayı düşünmüş olmasıdır. Fen Fakültesi'nde dekanlık yapmış olan Prof. Dr. Hüsnü Hamit Sayman tarafından çevrilen ve matematik tarihimize ışık tutacak olan Asâr-ı Bâkiye'nin yayın hakkı Türk Matematik Derneği'ne aittir.

II. Dünya Savaşı öncesi kurulmuş olan Balkan Matematikçiler Unionu'nun (Union Balkanique des Mathematiciens) canlanmasında önemli payı olan Terzioğlu, iki dönem bu kuruluşun başkanlığını yaptı (1966-1971). Ayrıca bu birliğin, 29 Ağustos 1972 tarihinde İstanbul'da düzenlediği, IV. Balkan Matematikçileri Kongresi'nin de başkanlığına getirildi. Diğer uluslararası faaliyetleri arasında Türkiye'yi uluslararası Matematik Birliği'ne (International Mathematical Union) üye yapması da unutulmayacak bir hizmettir.

1976 yılında Terzioğlu'nun hocası olan Finlandiyalı Prof.Dr. Rolf Nevanlinna onuruna Silivri tesislerinde düzenlenen sempozyumun açılış günü 20 Eylül 1976 sabahı Nazım Terzioğlu kalp krizi geçirerek vefat etti, buna rağmen programda bazı değişiklikler yapılarak sempozyum tamamlandı. Terzioğlu'nun 22 Eylül 1976 Çarşamba günü saat 11’de İstanbul Üniversitesi Merkez Binasında yapılan cenaze törenine konuk matematikçiler de katıldı. Nazım Terzioğlu, Beyazıt Camiinde kılınan cenaze namazını müteakip Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

1973 yılında Hahnemann Medical Society of America üyeliğine seçilen Terzioğlu, 1974'te Türk-Alman ilişkilerinin gelişmesindeki gayret ve çalışmaları nedeniyle Alman Cumhurbaşkanı tarafından Federal Alman Cumhuriyeti'nin Liyakat Madalyası ile ödüllendirildi. Ayrıca, Prag Üniversitesi ile Finlandiya- Jyväskylä Üniversitesi'nce verilmiş iki madalyası vardır. Prof. Dr. Nazım Terzioğlu'nun anısına düzenlenen, III. Yurtiçi Matematikçiler Toplantısı'nda, 26 Mayıs 1977 günü yapılan bir törenle, Silivri'deki tesislerin bahçesine bir büstü dikildi. Nazım Terzioğlu, yurdumuzda matematiğin gelişmesine yaptığı katkılar nedeniyle, 2 Aralık 1982 tarihinde TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne layık görüldü. Ailesi, hayatı boyunca Türkiye'de matematiğin gelişmesi, araştırma ortam ve potansiyelinin yaratılması için çaba göstermiş olan Nazım Terzioğlu'nun adına bir Matematik Araştırma Ödülü ihdas etti. Ayrıca Türk Matematik Derneği de 2008’den beri Nazım Terzioğlu adına bir burs vermektedir.

Nazım Terzioğlu'nun Silivri tesislerinde düzenlediği bilimsel toplantılar

10-14 Şubat 1973: "I. Yurtiçi Matematikçiler Toplantısı,

9-14 Temmuz 1973: "Uluslararası Sonlu Grupların Gösteriliş Teorisi Yaz Semineri" ile ilgili hazırlık kursu,

15-28 Temmuz 1973: "Uluslararası Sonlu Grupların Gösteriliş Teorisi Yaz Semineri",

20 Ağustos - 9 Eylül 1973: "Uluslararası Fonksiyonel Analiz Sempozyumu",

8-21 Eylül 1975: "Uluslararası Cebrik Sayılar Teorisi Sempozyumu" ile ilgili hazırlık kursu,

22-27 Eylül 1975: "Uluslararası Cebrik Sayılar Teorisi Sempozyumu",

23-26 Nisan 1976: "II. Yurtiçi Matematikçiler Toplantısı",

Ağustos 1976: "Ultrases Kongresi" (Fizikçilerle ortak),

5-11 Eylül 1976: "Uluslararası Fonksiyonel Analiz Kongresi",

20-25 Eylül 1976: "Uluslararası Rolf Nevanlinna Sempozyumu".

Makaleleri

[1] Über den Satz von Gauss-Bonnet im Finslerschen Raum. (German) Recueil de mémoires commémorant la pose de la première pierre des Nouveaux Instituts de la Faculté des Sciences, pp. 26–32, Université d'Istanbul, Faculté des Sciences, Istanbul, 1948. 

[2] Über den Koebeschen Verzerrungssatz. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 15 (1950), 113–118. 

[3] Über das Phragmén-Lindelöfsche Prinzip. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 19 (1954), 55–60.

[4] Ein Verzerrungssatz des Argumentes der schlichten Funktionen. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 20 (1955), 81–90.

[5] Über das Argument der analytischen Funktionen. (German) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 21 (1956), 145–153 (1957). (Reviewer: A. W. Goodman) 30.0X

Kitapları

[1] Analiz Problemleri (İstanbul, 1973).

[2] Lise Fen Kolu İçin Modern Geometri: Konikler (Ahmet Nazmi İlker ile, İstanbul 1960).

Editörlükleri

[1] Kitâb al-Mahrûtât. Das Buch der Kegelschnitte des Apollonios von Perge (İstanbul, 1981).

[2] Das Achte Buch zu den “Conica” Apollanics von Perge / rekonstruiert von: Ibn al-Hayşam (Matematik Araştırma Enstitüsü, 1974).

[3] Das Vorwort des Astronomen Banî Musa b. Şâkir zu den Conica des Apollonios von Perge (İstanbul Güzel Sanatlar Matbaası, 1974).

Çevirileri

[1] Lise Fen Kolu İçin Modern Geometri: Fasikül I- II- III (Georges Papelier'den çeviri; İstanbul, 1968).

[2] Diferansiyel ve integral Hesap (Edmund Landau'dan çeviri; İstanbul 1961).

[3] Liseler İçin Cebir Temrinleri (Paul Aubert ve Georges Papelier'den çeviri; İstanbul 1960).

[4] Fonksiyonlar Teorisine Başlangıç / Fonksiyonlar Teorisi. 2 Cilt. (Konrad Knopp'dan çeviri, İstanbul 1938-1939).

Nazım Terzioğlu’nun Danışmanlığını Yaptığı Doktora Öğrencileri

Haldun Şahinci, İstanbul Üniversitesi, 1964

Talat Tuncer,  İstanbul Üniversitesi, 1965

Kaynaklar: 

1) Nuran Yıldırım, "Nazım Terzioğlu," Bilim Tarihi (Aylık Dergi), Şubat 1993, Sayı 16, s. 11-19.
2) Ahmet Yüksel Özemre, (1982), Doğumunun 100. Yılında Atatürk'e Armağan: İstanbul üniversitesi Fen Fakültesi'nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı, Yayınlayan: İst. Üniv. Fen Fakültesi, 173 sayfa, İstanbul 1982.
3) MathSciNet

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Rolf Nevanlinna adına Kompleks Analiz konulu bir sempozyumu gerçekleştirildi

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

İstanbul Üniversitesi tarafından Profesör Rolf Nevanlinna'ya Doctor Honoris Causa (fahri doktora) ünvanının verilmesi münasebetiyle Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Silivri'deki tesislerde 20-25 Eylül 1976 tarihleri arasında Rolf Nevanlinna adlı uluslararası bir sempozyum gerçekleştirilmiştir. 

Sempozyumun açılış günü Matematik Araştırma Enstitüsü kurucusu ve sempozyumun düzenleyicisi Nazım Terzioğlu vefat etmiştir. Buna rağmen, sempozyum gecikmeli de olsa gerçekleştirilmiştir. Kısa bir süre sonra enstitünün adı Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü olarak değiştirilmiştir.

Proceedings of the Rolf Nevanlinna Symposium on Complex Analysis
Held at the Mathematical Research Institute of the University of Istanbul in Silivri,
September 20–25, 1976.
Publication of the Mathematical Research Institute, Istanbul, 7.
University of Istanbul, Mathematical Research Institute, Istanbul, 1978. iv+142 pp.

Table of Contents:
Nazim Terzioğlu, “Preface (Turkish)”, p. ii.
Olli Lehto, “Preface”, p. iii.
C. L. Childress and G. L. Csordas, “The theory of cluster sets in the unit polydisc”,
pp. 1–17.
F. W. Gehring, “Univalent functions and the Schwarzian derivative”, pp. 19–24.
Zerrin Gökt ̈urk, “On p-valent quasimeromorphic functions”, pp. 25–35.
Olli Lehto, “Value distribution of meromorphic functions”, pp. 37–45.
Ilppo Simo Louhivaara and Christian G. Simader, “Fredholmsche verallgemeinerte
Dirichletprobleme f ̈ur koerzitive lineare partielle Differentialoperatoren”, pp. 47–57.
Bela Sz.-Nagy, “Nevanlinna class functions of operators”, pp. 59–70.
Christian Pommerenke, “On Fuchsian groups of convergence type”, pp. 71–78.
Seppo Richman, “On the theory of quasiregular mappings”, pp. 79–87.
Kurt Strebel, “On the density of quadratic differentials with closed trajectories”,
pp. 89–101.
Olli Tammi, “On generalizing the power inequality for the first coefficient region in the
class of bounded univalent functions”, pp. 103–129.
Paul Turan, “On a problem of E. Landau”, pp. 131–142. (26 Eylül 1976'da vefat etmiş, tebliğ metni eşi tarafından enstitüye ulaştırılmıştır.)

Hamit Dilgan Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:18.03.1901 - Ö: 13.11.1976)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Ahmet Hamit Dilgan, 18 Mart 1901’de İstanbul’da doğdu. 1921’de Vefa Lisesi’nden mezun oldu. Aynı yıl kayıt olduğu İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde matematik ve genel fizik lisansı öğrenimi görerek 1924’te tamamladı. Eğitimini bir yıl daha sürdürerek bu fakülteden astronomi sertifikası da aldı. 1925’te Kandilli Rasathânesi astronomi bölümünde yaptığı bir yıllık stajdan sonra rasathânenin astrofizik ve jeofizik şubelerinin muavinliğine getirildi. 1932’ye kadar devam eden bu görevi sırasında Fatin Gökmen’le çalışan üç kişiden biriydi, özellikle jeomanyetik ve sismoloji alanında çalışmalar yürüttü. 1926-1934 yıllarında Boğaziçi Lisesi’nde matematik, 1930’da Fen Fakültesi’nde astronomi ve gök mekaniği dersleri verdi.

1932’de Yüksek Mühendis Mektebi’ne matematik muallim muavini (doçent) olarak tayin edildi. 1934’te genel matematik-1 grup muallimi, analiz II ve rasyonel mekanik tatbikat muallimi oldu. 1944’te İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde matematik ve tatbikî matematik profesörlüğüne getirildi. 1936-1946 arasında İstanbul Teknik Okulu’nda (Yıldız Teknik Üniversitesi) genel matematik muallimliği yaptı. 1946’da kürsü başkanı oldu ve 1960 yılına kadar bu görevde kaldı. 1948’de Türk Matematik Derneği’nin kurucu on üç üyesi arasında yer aldı. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde, 1939’da Erzincan’da gerçekleşen şiddetli depremin ardından başlatılan deprem çalışmaları neticesinde UNESCO’nun da teknik yardımıyla 1952’de Sismoloji Enstitüsü’nü kurdu, 1956’ya kadar müdürlüğünü yürüttü. Bu görevi sırasında biri İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki merkez olmak üzere Kastamonu ve Çine’de üç deprem istasyonu kurup burada yabancı uzmanlarla birlikte çalıştı. 1954’te on bir kişiyle birlikte Türk Astronomi Derneği’nin kuruluşunda yer aldı.

1959 yılında katıldığı IX. Uluslararası Bilim Tarihi Kongresi’nde, “Büyük Matematikçi Ömer Hayyam” adlı eseri ve “İbnü’l-Heysem’in izoperimetre problemi” hakkındaki bir yazısı sebebiyle ünlü Alman matematikçi Leonhard Euler adına verilen Euler madalyasıyla ödüllendirildi. 1963’te İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki otuzuncu meslek yılı kutlandı. 1966-1967 ve 1968-1969 yıllarında rektörlüğe bağlı Elektronik Hesap Merkezi’nde müdürlük yaptı. Müzik ve şiire de ilgi duyan, Fransızca, Almanca, İtalyanca ve Arapça biliyordu.

Hamit Dilgan’ın bilim hayatı fen bilimleri ve Yüksek Mühendis Mektebi’nde çalışmaya başladıktan sonra eğilmeye başladığı bilim tarihi alanlarındaki çalışmalarıyla devam etmiştir. Hamit Dilgan, Fen Fakültesi’nde öğrencisi olduğu, Ortaçağ İslâm matematikçilerinin eski Yunan matematik bilgisini ne ölçüde geliştirdiklerini ortaya koymayı amaçlayan Sâlih Zeki’nin etkisinde Ortaçağ İslâm matematik tarihi alanında çalışmalar yapmış, araştırmalarını Sâlih Zeki’nin ele aldığı isimler üzerinden sürdürmüştür. Ancak Dilgan bu çalışmalarında çağdaşı olan bilim tarihçisi Aydın Sayılı gibi, Türkiye Cumhuriyeti’nin o dönem milliyetçi politikasına uygun biçimde özellikle Türk bilim insanlarının katkıları üzerinde yoğunlaşmıştır.

Dilgan bilim tarihi alanındaki ilk yayınını 1940’ta yazdığı “Türk ve Arap Riyâziyesi” başlıklı makale ile gerçekleştirmiştir. Ardından on beş yıl kadar konuyla ilgili birkaç kısa makale yayımlamış, 1955’te, yaklaşık yirmi yıldır üzerinde çalıştığı “Matematiğin Tarih ve Tekâmülüne Bir Bakış” adlı eserinden sonra araştırmalarında bilim tarihine ağırlık vermiştir.

1947 yılından itibaren İstanbul, İskenderiye, Kahire, Paris ve Roma kütüphanelerinde yaptığı bilim tarihi araştırmaları yanında 1958’de Münih’te bulunduğu esnada matematik tarihçisi Kurt Vogel ile kurduğu temas onu yeni çalışmalara sevketmiştir. 1956 ve 1959 yıllarında VIII ve IX. Uluslararası Bilim Tarihi kongrelerine tebliğleriyle katılmış, 1960’ta tekrar Paris ve Münih’te bilim tarihi araştırmaları yapmıştır.

Prof.Dr. Hamit Dilgan 13 Kasım 1976 tarihinde İstanbul’da vefat etti. 16 Kasım 1976 Salı günü İTÜ Taşkışla binasında yapılan törenden sonra Şişli Camiinde kılınan cenaze namazını müteakip Feriköy Mezarlığında toprağa verildi. 

Makaleleri

Yabancı Dildeki Makaleleri 

[1] La Struttura interna della Terra, avec P. Caloi, Annali di Geofisica, vol. 4, No. 4, (Recensioni) AJS, 1951.

[2] Sur la vitesse moyenne des planètes, İTÜ Bülteni 4 (1951), no. 1, 21–24.

[3] L’Institut Seismologique de l’İTÜ et le development des Recherches Seismologiques en Turquie, avec G. Grenet et F. Roesli, Reunion de Stuttgart, 23-28 Sept. 1952, UGGI, 2 Annee, 1953, vol. 2.

[4] Le Tremblement de Terre de Yenidje, avec Hagiwara Takahiro, Travaux Scientifiques, UGGI, Assemblee de Rome, 1954, vol. A-19, pp 287-295, Association de Seismologie et de Physique de l’Interior de Terre.

[5] Sur quelques cas particuliers du problème des deux corps de masses variables,  İTÜ Bülteni 8 (1955), 42–49.

[6] Hassan Ben Haithem et les manuscrits existants dans les bibliothèques d’Istanbul,  İTÜ Bülteni 8 (1955), 36–41.

[7] Nassireddin Toussi grande scienziato matematico, (Italian) Atti dell’VIII Congresso Internazionale di Storia delle Scienze, Firenze, 3–9 Settembre 1956, pp. 183–191. Tipografia Giuseppe Bruschi, Firenze, 1958.

[8] Sur un problème indéterminé d’Ibni Hamza.”  İTÜ Bülteni 10 (1957), sayfa 31–35.

[9] Sur un Probleme Isoperimetrique d’Ibn-i-Haitam, Actes du IX. Congres International d’Histoire des Sciences, Barcelona-Madrid, 1959, pp 453-461.

[10] Démonstration du Ve Postulat d’Euclide par Schams-ed-din Samarkandi: Traduction de l’ouvrage Aschkâl-üt-teessis de Samarkandi, Revue d’histoire des sciences et de leurs applications, Vol. 13, No. 5 (Juillet-Septembre 1960), pp. 196-197.

Türkçe Makaleleri

[1] Maden aramanın yeni usulleri, YMM Mecmuası, No. 87-92, Mayıs 1935, sayfa 1160-1172.

[2] Türk ve Arap Riyaziyesi, Matematik Kültür, sayı 2, İstanbul, 1940, s. 2-6. 

[3] Kozmogoni Meselesi ve Hayatın Kâinata Yayılışı, Matematik Kültür, Sayı 6, 1940.

[4] Harmonik Analizde Zipperer metodu, Selim Palavan ile birlikte, İTÜ Dergisi, Cilt I, Sayı 4, 1943.

[5] Küresel Dalga Denkleminin Laplace Metodu ile İntegrasyonu, İTÜ Dergisi Cilt 1, Sayı 3, 1943.

[6] Seismoğraf Teorisi ve İstanbul Rasathanesinin Seismoğrafları, İTÜ Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Sayfa 1-12, 1944.

[7] Küresel Sarkaç Teorisine Dair Bir Kritik, Selim Palavan ile birlikte, İTÜ Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, 1944.

[8] Tayyarecilikte Hava Previzyonu, İTÜ Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, 1944.

[9] Bir aritmetik problemi, Matematik-Fizik-Kimya, Ocak 1946, Cilt II, Sayı 9-10, sayfa 135-136.

[10] Cauchy Eşitsizliği, Matematik-Fizik-Kimya, Cilt II, Sayı 13-14, sayfa 200-201, Mart 1946.

[11] Matematiğin tekniğe tatbikinin rolü, Selim Palavan ile birlikte, İTÜ Dergisi, Cilt 5, Sayı 2,3, 1947.

[12] Matematiğin teknikteki rolüne dair birkaç problem, Selim Palavan ile birlikte, İTÜ Dergisi, Cilt 6, Sayı 1,2, 1948.

[13] Yerkürenin İç Yapısı, İTÜ Dergisi, Cilt 8, Sayı 4, 1950.

[14] Türkiye’de sismolojik işler hakkında izahlı not, İTÜ Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 1951.

[15] Takvimler ve Tarihî Vakaların Yıldönümü, İTÜ Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, sayfa 11-14, 1951.

[16] Deprem foküslerinin tayini ve bazı derinlik münasebetleri, sayfa 103-114, Fikri Santur (1878-1951) Hatırasına, Kutulmuş Basımevi, İstanbul, 1952,

[17] Antalyalı Apollonius,  İTÜ Dergisi, Cilt 9, Sayı 1-2, sayfa 1-4, 1953.

[26] Galileo Galilei, İTÜ Dergisi, Cilt 22, Sayı 5, sayfa 1-4, 1964.

[27] Paralel Olmayan Kenarlarından Birine Göre Yamuğun Eylemsizlik Momenti, Fen Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 1968.

[28] x^3+y^3=z^3+t^3 denkleminin tam sayı çözümleri, 8 sayfa, Prof. Dr. Mustafa İnan (1911-1967) Anısına, Arı Kitabevi Matbaası, İstanbul, 1971. 

[29] Leonardo da Vinci ve matematiksel bilimler, 6-10 sayfa, Bülten İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Yapı Araştırma Kurumu, Sayı 1, Ocak 1977. 

Kitapları

[1] Kürevi müsellesat (Küresel Trigonometri), 188 sy, Yüksek Mühendis Mektebi 1. sınıf Riyaziye erslerinden, 1933.

[2] Kürevi Hey’et ve Geofizik (Küresel Astronomi ve Jeofizik) – Birinci cilt, 188 sy, birinci baskı, İstanbul, YMM Matbaası, Nafia Vekâleti YMM Kütüphanesi, Sayı 18, 1935. 

[3] Riyaziye I: Cebir, Fasikül: 1, YMM Basımevi, İstanbul, 218 sy, Nafia Vekâleti YMM Kütüphanesi, Sayı 39, 1937. 

[4] Riyaziye I: Cebir, Fasikül: 2, YMM Basımevi, İstanbul, 184 sy, Nafia Vekâleti YMM Kütüphanesi, Sayı 42, 1938. 

[5] Riyaziye I: Cebir, 2. Baskı, İstanbul, Nafia Vekâleti, 251 sy, Nafia Vekâleti YMM Kütüphanesi, Sayı 42, 1938.

[6] Analiz II, YMM Basımevi, İstanbul, 344 sy, Maarif Vekâleti YMM Kütüphanesi,  Sayı. 77, 1942. 

[7] Yüksek matematik I: Cebirsel Hesap, İTÜ Kütüphanesi, Sayı 164, 269 sy, İstanbul,  Teknik Üniversitesi Matbaası, 1949. 

[8] Yüksek matematik II: Vektörel cebir, İTÜ Matbaası, 81 sy, İTÜ Kütüphanesi, Sayı 181, 1949.

[9] Matematiğin tarih ve tekamülüne bir bakış /Dilgan, Hamit, 1955 (İstanbul : İTÜ Matbaası).

[10] Büyük Türk âlimi Nasîreddîn Tûsî /Dilgan, Hamit, 1956 (İstanbul : Teknik Üniversite Matbaası).

[11] Muhammed İbni Mûsâ el Harzemî /Dilgan, Hamit, 1957 (İstanbul : Berksoy Matbaası).

[12] Keops piramidine dair bazı matematik hassalar /Dilgan, Hamit, 1957 (İstanbul : Berksoy Matbaası).

[13] Büyük matematikçi Ömer Hayyâm /Dilgan, Hamit, 1959 (Şirketi Mürettibiye Basımevi).

[14] Sun'i peykler ve gök mekaniği /Dilgan, Hamit, 1961 (İstanbul : Kutulmuş Matbaası).

[15] Bizans'ın matematik kültürü /Dilgan, Hamit, 1963 (İstanbul : Kutulmuş Matbaası).

[16] Şair matematikçi Ömer Hayyâm /Dilgan, Hamit, 1964 (İstanbul : Şirketi Mürettibiye Basımevi).

[17] İhtimaller hesabının temelleri stokastik zincirler ve bekleme olayları, İTÜ Kütüphanesi, Sayı 603, 71 sayfa, Şirketi Mürettibiye Basımevi, İstanbul, 1964.

[18] İhtimaller hesabı ve stasyoner markof zincirleri, 1965 Yaz Semineri Konferans ve Uygulamaları, Sayfa 1-29, Elektronik Hesap Merkezi Yayınları, Sayı 5, Teknik Üniversite Matbaası, İstanbul, 1967.

[19] Oyunlar teorisi, İstanbul, İTÜ, 23 sayfa, 1969.

[20] Sezgisel topoloji: Graflar ve Boole Cebrine Giriş, Arı Kitabevi Matbaası, İstanbul, 143 sayfa, 1971.

[21] Genel matematik 1: cebir, İstanbul, İTÜ, 181 sayfa, 1972.

Çevirileri

[1] Wittenbauer, Ferdinand ve Theodor Pöschl, Teknik Mekanik Problemleri, Fasikül I, II, III, Teknik Üniversitesi Basımevi, İstanbul, 1946-1947,  213-132-202 sayfa, (Selim Palavan ile birlikte).

[2] V. Vladimirov, Eski Mısır Mimarisindeki Nispetler (Selim Palavan ile birlikte) 76 sayfa, İstanbul, 1947.

Ansiklopedi Maddeleri

[1] Qādī Zāda al-Rūmī, Dictionary of Scientific Biography, Vol. XI, sayfa 227-229, 1970. 

[2] Al-Samarqandī, Shams Al-Dīn Muhammad Ibn Ashraf Al-Husaynī, Dictionary of Scientific Biography, Vol. XII, sayfa 91, 1970.

Kaynaklar: 

1) https://islamansiklopedisi.org.tr/dilgan-ahmet-hamit

2) Alp Eden, Toplumun Eylem Matematiği: Ahmet Hamit Dilgan, Matematik Dünyası 28, 110 (2021): 79–90.

3) https://kasif.mkutup.gov.tr

4) MathSciNet

TÜBİTAK Doğa Bilim Dergisi Yayımlanmaya Başladı

Doğa Bilim Dergisi Aralık 1976 Cilt 1 Sayı 1 Kapak

TÜBİTAK Bilimsel Dergileri "Doğa Dergisi" adıyla tek bir dergi olarak yayın hayatına 1976 yılında başladı.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Temel Bilimler Fakültesi Dergisi Yayımlanmaya Başladı

Karadeniz Teknik Üniversitesi Temel Bilimler Fakültesi Dergisi Yayımlanmaya Başladı

Ord.Prof.Dr. Kerim Erim TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü

Kerim Erim

Vefatından 25 sene sonra 1977 yılında Kerim Erim TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü.

Çukurova Üniversitesi Matematik Bölümü Kuruldu

Çukurova Üniversitesi Matematik Bölümü Binası

Matematik bölümünün başlangıcı Temel Bilimler Fakültesi içinde 1978 yılında bir öğretim elemanı alınmasına kadar uzanır. 1982 yılında Fen Edebiyat Fakültesinin kurulması ile ona bağlı bir bölüm olmuş ve 1983–84 akademik yıllında ilk defa lisans öğrencisi alarak eğitimine başlamıştır.

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü tarafından Geometrinin Temelleri konulu sempozyum gerçekleştirildi

İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Silivri'deki tesislerinde Geometrinin Temelleri konulu bir sempozyum düzenlendi.

Masatoşi Gündüz İkeda'ya TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Masatoşi Gündüz İkeda, çalışmaları ile cebir ve sayılar kuramına yaptığı katkılarından dolayı 1979'da TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

William Prager Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

23 Mayıs 1903 tarihinde Almanya'nın Karlsruhe şehrinde doğdu. İlk tahsilini Mannheim'de yaptıktan sonra orta tahsilini Darmstadt'ta Mayıs 1921'de tamamladı. Yüksek tahsilini yaptığı Darmstadt Technische Hochschule'dan Nisan 1925'te mezun oldu. Yine aynı müessesede doktora tezini hazırladı. 1930'ların başında Prager, titreşimler, plastisite ve yapı teorisi alanlarında tanınmış bir uzmandı. Güttingen Üniversitesi Uygulamalı Matematik Enstitüsü'nün müdür vekili olarak görev yaptı, ancak 1933'te Nazi karşıtı görüşleri nedeniyle görevden alındı. Alman Hitler hükümetine dava açtı, bir yıllık ödenmemiş maaşını ve işine geri dönme hakkını kazandı. Bu arad Almanya'dan Türkiye'ye gitmenin en iyisi olduğunu düşündü ve istifa etti. 15 Ekim 1933'te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'ne Mihanik ve Yüksek Hendese Ordinaryüsü Profesörü olarak geldi. İstanbul Üniversitesi, ders verebilmesi için ona Türkçe öğrenmesi için dört yıl izin verdi. İki yılda öğrendi ve 1936'dan itibaren derslerini Türkçe olarak vermeye başladı.

Prager 12-18 Eylül 1937'de toplanan Riyaziyeciler Kongresine bir konferans vererek iştirak etti. 1940-41 ders senesi içinde Matematik Enstitüsü direktörlüğü görevinde bulundur. 1941'de, Brown Üniversitesi "Mekanikte İleri Öğretim ve Araştırma" programına başlamıştı ve bir yöneticiye ihtiyaç duymaktaydı, kendisi de bir matematikçi olan Lisansüstü Okulu'ndan Dekan Roland G. D. Richardson Prager'ı istedi. 1941 yılında izin alarak memeleketine giden ve bir daha dönmeyen Mihanik ve Yüksek Hendese Ordinaryüs Profesörü Prager 1 Ekim 1941 itibariyle İstanbul Üniversitesindeki görevinden ayrıldı. Daha sonra Brown Üniversitesinde  “Advanced Instruction and Research in Mechanics” programında direktör olarak görev yaptı. Prager, Avrupa'dan önemli bilim insanlarını getirerek bir kadro kurdu ve Brown'da Uygulamalı Matematik Bölümünü kurdu. 1965'te California Üniversitesi'nin San Diego kampüsünde uygulamalı mekanik profesörü olmak için Brown'dan ayrıldı. 1974'te, Fransız vatandaşı olmayan bir bilim insanı için Fransa'daki en yüksek onur olan Paris'teki Bilimler Akademisi Sorumlu Üyesi seçildi. 17 Mart 1980 de İsviçre Savognin’de vefat etti.

Kaynakça:

1) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946), İstanbul. 1998.

Encyclopedia Brunoniana'daki William Prager maddesi

TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) kuruldu

Turan Onat, Cahit Arf, Erdoğan Şuhubi, Metin Demiralp, Mithat İdemen Marmara Araştırma Merkezinde bir seminerde

TÜBİTAK, doğa bilimlerinde temel ve uygulamalı araştırma faaliyetlerini desteklemek amacıyla 1968 yılında İTÜ İnşaat Fakültesi bünyesinde Tatbiki Matematik Ünitesi kurmuştur. Bu ünite 1972 yılında TÜBİTAK Gebze Yerleşkesine taşınarak TÜBİTAK Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü’nün Uygulamalı Matematik Ünitesi olarak faaliyetlerini devam ettirmiştir. Bu araştırma faaliyetlerinin daha üst düzeyde ve genişlikte yapılmasını sağlamak amacıyla 1981 yılında TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü (TBAE) kurulmuştur. Burada fizik, matematik, kimya,  biyoloji ve yer bilimleri alanlarında önemli araştırmalar yapılmış, ülkemizde araştırma geleneğinin yerleşmesi için çaba gösterilmiştir.

Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü 1990 yılından itibaren faaliyetlerini TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) bünyesinde sürdürmüştür. Bu süreçte aynı zamanda yeniden yapılandırılmaya gidilmiştir; 1992 yılında Biyoloji Bölümü enstitüden çıkartılarak Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü’ne dönüştürülmüş, 1996 yılında enstitü TÜBİTAK Başkanlığına doğrudan bağlanmış ve Boğaziçi Üniversitesi Kandili yerleşkesine taşınarak fizik ve matematik alanlarında faaliyetlerini devam ettirmiştir.

TÜBİTAK Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü web sitesi

Prof.Dr. Nazım Terzioğlu TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Vefatından 6 sene sonra 1982 yılında Nazım Terzioğlu TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü.

Çukurova Üniversitesi Matematik Bölümü ev sahipliğinde Genel Matematik Sempozyumu düzenlendi

Ülke çapında matematiğin tüm alanlarını kapsayan, deneyimli ve genç matematikçileri bir araya getirerek matematikte etkin bir bilgi alışverişini sağlama ve bu etkinliği ileriye taşıma amacıyla 1983 yılında Adana'da Çukurova Üniversitesi Matematik Bölümü tarafından “Genel Matematik Sempozyumu” düzenlendi. Bu sempozyuma çeşitli üniversitelerden matematiğin farklı dallarında çalışan bilim insanları katılmış ve çalışmalarını paylaşmışlardır. Sempozyumda sunulan bildiriler “Genel Matematik Sempozyumu Bildirileri” adıyla basılmıştır.

Kaynakça:

Naime Ekici, Ulusal Matematik Sempozyumları, TMD 75. yıl Kitapçığı, 2023.

Hilmi Demiray'a TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Hilmi Demiray

Hilmi Demiray, sürekli ortamlar mekaniği alanında yaptığı uluslararası düzeydeki nitelikli çalışmaları nedeniyle 1984 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

ODTÜ'de Nümerik Analiz ve Uygulamaları adlı bir sempozyum düzenlendi

International Mathematical News 1986

11-15 Şubat 1985 tarihleri ​​arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde Nümerik Analiz ve Uygulamaları adlı bir sempozyum düzenlendi.

Kaynaklar:
1) Faruk Aykan (İTÜ), International Mathematical News 1986.

Ferruh Şemin Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:11.05.1908 - Ö: 23.03.1985)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Hüseyin Ferruh Şemin 11 Mayıs 1908 yılında İstanbul’da doğdu. Nişantaşı Sultanisi’nden sonra devam ettiği İstanbul Erkek Lisesi’ni 1927 yılında bitirdi. Bir yıl Grenoble Lisesi’nde matematik hazırlık dersleri okuduktan sonra lisans öğrenimini Grenoble Üniversitesi’nde 1933 yılında tamamladı. 

9 Aralık 1933 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Yüksek Cebir ve Umumi Riyaziye kürsüsünde doçent olarak işe başladı. 1935 yılından itibaren Yüksek Mühendis Mektebinde tasarı geometri doçenti olarak çalıştı ve 1939 yılında da geometri profesörlüğüne yükseldi. Yüksek Mühendis Mektebi’nde ve sonra İTÜ’de verdiği dersler arasında Hendesi Tersimiye, Adedi ve Tersimi Hesap, Hendese, Tasarı Geometri ve Teknik Resim dersleri vardır. 1944 yılında Kerim Erim ve  Patrick Du Val’in eş danışmanlığında “Regle Yüzeylerin Diferansiyel Geometrisi Hakkında” isimli doktora tezini pekiyi derecesi ile tamamladı. Aynı yıl Maarif Vekilliği tarafından İstanbul Üniversitesindeki profesörlüğü onaylanan Ferruh Şemin 1946 yılında eşzamanlı olarak İTÜ’de de görev yapmakta olan Kerim Erim, Lütfi Biran ile birlikte esas görev yeri olarak İstanbul Üniversitesini tercih etti. 

1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Mayıs 1950 ile Şubat 1951 arasında Stanford Üniversitesine araştırma yapmak üzere görevlendirildi ve 30 Ağustos - 6 Eylül 1950 tarihlerinde Harvard Üniversitesinde gerçekleşen (ICM) Uluslararası Matematikçiler Kongresine dinleyici olarak katıldı. 1952 yılında İstanbul’da toplanan 8. Teorik ve Uygulamalı Mekanik Kongresinin bildiri kitapçığının oluşturulmasında büyük katkısı oldu.

1954 yılından sonra Mathematical Reviews için çoğu klasik diferansiyel geometri bir kısmı da genel geometri alanında olan Almanca, Fransızca ve İngilizce dillerinde makale değerlendirmeleri yapmaya başladı ve 1978 yılına kadar toplamda 111 makalenin değerlendirmesini yaptı. Yine 1954 yılında, editörler grubunda İstanbul Üniversitesinde misafir profesör olarak bulunan Wilhelm Blaschke’nin de yer aldığı İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası: A Serisi, Sirfî ve Tatbiki Matematik Dergisinin yazı kurulu üyeliğine başladı. 

1954 yılında Amsterdam’da yapılan (ICM) Uluslararası Matematikçiler Kongresine Cahit Arf, Nazım Terzioğlu ile birlikte katıldı. 1958 yılında Edinburgh’ta ve 1962 yılında Stockholm’de toplanan ICM kongresine bir kısa konuşma ile katıldı. 1963 yılında Genova’da toplanan İtalyan Matematik Birliğinin toplantısına katıldı.

Prof.Dr. Ferruh Şemin, 23 Mart 1985 günü İstanbul’da vefat etti, 25 Mart’ta İstanbul Üniversitesi merkez binasında bir cenaze töreni düzenlenmiş ve ardından Beyazıt Camiindeki kılınan cenaze namazını müteakip Zincirlikuyu Kabristanına defnedilmiştir.

Ferruh Şemin’in Danışmanlığını Yaptığı Doktora Öğrencileri
Selma Öztürk, İstanbul Üniversitesi, 1946
Abdülkadir Akif Özdeğer, İstanbul Üniversitesi, 1968
Nili Ural, İstanbul Üniversitesi, 1980

Makaleleri

[1] Géométrie infinitésimale des systémes variables à un paramètre. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 6 (1941), 62–82.
[2] Géométrie infinitésimale des systèmes variables à un paramètre. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 7 (1942), 20–40.
[3] Quelques remarques sur deux théorèmes classiques. (French) Recueil de mémoires commémorant la pose de la première pierre des Nouveaux Instituts de la Faculté des Sciences, pp. 45–46, Université d'Istanbul, Faculté des Sciences, Istanbul, 1948.
[4] On Darboux lines. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 17 (1952), 351–383.
[5] Sur une propriété caractéristique des cyclides de Dupin et des surfaces de révolution. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 18 (1953), 288–297.
[6] Sur les sections d'une surface surosculées par leurs cercles de courbure. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 19 (1954), 34–44.
[7] Sur une propriété caractéristique des surfaces à courbure moyenne constante. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 19 (1954), 140–147.
[8] Note sur les dérivées invariantes. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 19 (1954), 175–179 (1955).
[9] On an extension of Liouville's formula. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 20 (1955), 91–94.
[10] Généralisation de quelques formules relatives à la théorie des surfaces. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 20 (1955), 173–180 (1956).
[11] Sur les surfaces à lignes de Darboux isogonales. (French) Istanbul Üniv. Fen Fak. Mec. Ser. A 23 1958 105–112.
[12] Sur les lignes géodésiques et sur celles de Darboux. (French) İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 35 (1970), 167–179 (1972).
[13] Sur les champs de vecteurs tangentiels. (French) İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 39 (1974), 69–106 (1975).
[14] Champs de vecteurs tangentiels. (French) İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 40 (1975), 176–215 (1978).
[15] Note sur les réseaux de Tissot. (French) İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 41 (1976), 53–56 (1981).
[16] Sur la fonction de direction de Laguerre. (French) [On the Laguerre direction function] İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 46 (1981/82), 67–71 (1989).

Çevirileri

[1] Edouard Goursat (1858-1936) Matematiksel analiz dersleri cilt 1, 245 sayfa, 1940.
[2] Raoul Bricard, Perspektif, Kenan Basımevi, İstanbul, 92 sayfa, 1942.
[3] Edouard Goursat, Matematiksel Analiz dersleri, I. cilt, 3 fasikül, Pulhan Basımevi, İstanbul, 40 + 40 + 44 sayfa, 1946-1947.
[4]  Georges Bruhat, Fizik mekanik dersleri. Cilt I, İstanbul Üniversitesi, 1949, 316 sayfa. İstanbul Üniversitesi yayınları; no. 355, Türk Matematik Derneği yayınları; sayı 17 (Fahir Yeniçay ve Nüzhet Gökdoğan ile birlikte), 1949.
[5] Georges Bruhat, Fizik mekanik dersleri. Cilt III, İstanbul Üniversitesi, 391 sayfa. İstanbul Üniversitesi yayınları; no. 355. (Fahir Yeniçay ve Nüzhet Gökdoğan ile birlikte), 1949.
[6] Lucien Godeaux, Çeşitli Geometriler, Türk Matematik Derneği Yayınları No. 17, 224 sayfa, İstanbul, 1965.

Ders Kitapları

[1] Diferansiyel Geometri I. Eğriler, 332 sayfa, İstanbul Üniversitesi yayınları; sayı 3093. Fen Fakültesi; sayı 182, 1983.
[2] Diferansiyel Geometri II, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, 591 sayfa, Marmara Üniversitesi yayın; No. 441. Fen - Edebiyat Fakültesi yayınları; No. 6, 1987.

Kaynaklar: 

1) Feza Günergun ve Aslı Tolun tarafından yürütülmekte olan "Cumhuriyet Türkiye’sini Bilimle Kurmak: Devlet Bursuyla Yurtdışında Öğrenim Gören Genç Beyinler (1925-1950)" başlıklı proje çerçevesinde yazılmış, ancak henüz yayınlanmamış biyografiler.

2) Alp Eden, (2021), Üç Matematikçi Portresi: M. Nuri (Kutulmuş) Karahöyüklü (1902-1981); Hüseyin Ferruh Şemin (1908-1985); Feyyaz Gürsan (1909-1951).
3) Ahmet Yüksel Özemre, (1982), Doğumunun 100. Yılında Atatürk'e Armağan: İstanbul üniversitesi Fen Fakültesi'nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı, Yayınlayan: İst. Üniv. Fen Fakültesi, 173 sayfa, İstanbul 1982.
4) MathSciNet

TÜBİTAK Analiz Araştırma Birimi Silivri'de Fonksiyonel Analiz Konferansı düzenledi

TÜBİTAK Doğa Türk Matematik Dergisinin Cilt 10 (1986) No:1 Özel Sayısı Kapağı

4-11 Ağustos 1985 tarihleri arasında TÜBİTAK Analiz Araştırma Birimi tarafından İstanbul Üniversitesi Matematik Araştırma Enstitüsünün Silivri'deki tesislerinde Fonksiyonel Analiz Konferansı gerçekleştirildi. Konferansta sunulan yirmi iki konuşmadan yirmi biri Aydın Aytuna, Tosun Terzioğlu ve Dietmar Vogt'un editörlüğünde TÜBİTAK Doğa Türk Matematik Dergisinin Cilt 10 (1986) No:1, Özel Sayısında yayınlandı.  D.W. Hadwin'in S.C. Ong ile birlikte ortak yazdığı konuşma Operator Teorisi Dergisi'nde yayınlanmıştır.

Katılımcı Listesi:

ALPAY, ŞAFAK
ATACIK, ŞERMİN
AVCI, HAMİT
AYTUNA, AYDIN
BAŞKAYA, TUNCAY
BIERSTEDT, KLAUS DIETER
ÇELEBi, OKAY
ÇOMEZ, DOĞAN
ERKIP, ALBERT
FAESKORN, HEIDE
HADWIN, DON
JOHN, KAMiL
KILIÇ, SEYİT AHMET
KOCATEPE (ALPSEYMEN) MEFHARET
KOREZLİOĞLU, HAYRİ
KRONE, JÖRG
LANGENBRUCH, MICHAEL
MEISE, REINHOLD
NURLU, ZAFER
NYBERG, KAISA
ORHON, MEHMET
ÖNDER, HURIYE
PRADA, JULIETA
SAĞSEN, ONUR
SCHMETS, JEAN
TERZiOĞLU, TOSUN
TOPUZOĞLU, ALEV
ÜLGER, ALİ
VOGT, DIETMAR
YURDAKUL, MURAT 

Atatürk Üniversitesi’nin ev sahipliğinde Matematik Sempozyumu düzenlendi

10–14 Eylül 1985 tarihleri arasında Erzurum Atatürk Üniversitesi'nin ev sahipliğinde Matematik Sempozyumu düzenlendi. Çeşitli üniversitelerden katılımcıların olduğu bu sempozyumda 3 çağrılı konuşma yapılmış ve çeşitli anabilim dallarında toplam 78 civarında bildiri sunulmuş olup bunların 56 tanesi bildiri özetleri kitabında basılmıştır. Bu toplantının bildirilerinin ve konuşmacılarının isimleri sempozyum Bildiri Özetleri Kitabı’nda bulunmaktadır.

Kaynakça:

Naime Ekici, Ulusal Matematik Sempozyumları, TMD 75. yıl Kitapçığı, 2023.

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ev Sahipliğinde Ulusal Matematik Sempozyumu düzenlendi

Adana ve Erzurum’daki sempozyumların ardından 7-10 Temmuz 1986 tarihleri arası Samsun'da Ondokuz Mayıs Üniversitesi tarafından matematiğin birçok alanını içeren “Ulusal Matematik Sempozyumu” düzenlenmiştir. Bu sempozyumda sunulan bildiriler "Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi"nin özel sayısında basılmıştır.

Kaynakça:

Naime Ekici, Ulusal Matematik Sempozyumları, TMD 75. yıl Kitapçığı, 2023.

Stochastic Analysis and Related Topics adlı çalıştayların birincisi düzenlendi

İlk Çalıştayın Bildiri Kitabının Kapağı

Hayri Körezlioğlu ve Ali Süleyman Üstünel tarafından başlatılan, iki yılda bir ve toplamda sekiz kez düzenlenen "Stochastic Analysis and Related Topics" adlı çalıştayların ilki, İstanbul Üniversitesi Nazım terzioğlu Araştırma Enstitüsünün Silivri'deki tesislerinde 7-19 Temmuz 1986 tarihleri arasında düzenlendi. İlk beş çalıştay Silivri'deki tesislerde gerçekleştirildi.

İlk iki çalıştayda sunulan çalışmalardan seçilen makaleler Lecture Notes in Mathematics, (Springer-Verlag, Berlin), diğer çalıştaydakiler ise Progress in Probability (Birkhauser Boston, Inc., Boston) dergilerinde yayımlandı.

Çalıştayların ve ilgili makalelerin listesi

Tosun Terzioğlu'na TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Tosun Terzioğlu, fotoğraf © Sabancı Üniversitesi

Tosun Terzioğlu, fonksiyonel analiz alanında yapmış olduğu uluslararası düzeydeki nitelikli çalışmaları nedeniyle 1986 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Doğa Turkish Journal of Mathematics Yayımlanmaya Başladı

Doğa Turkish Journal of Mathematics Vol:10 Sayı 1 Kapak

TÜBİTAK tarafından Doğa Seri A_1: Matematik, Fizik, Kimya, Astronomi ve Yerbilimleri adı ile yayımlanan bilim dergisinin yalnızca matematik makaleleri kabul ettiği Doğa Turkish Journal of Mathematics adlı dergisi yayımlanmaya başladı.

Patrick du Val Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Patric du Val, 26 Mart 1903 tarihinde İngiltere'de doğmuştur. Orta öğrenimini özel olarak yapmıştır. 1926 yılında Londra Üniversitesinden (1st class Honorus) derecesiyle matematik dalından diplomasını almış ve 1927-1930 yılları arasında Cambridge Üniversitesi'nde araştırıcı öğrenci olmuştur. 1930'da aynı üniversitede Prof. Baker'in yanında doktorasını tamamladıktan sonra 1930-1934 yılları arasında yine Cambridge Üniversitesi'ne bağlı Trinity College'in yüksek öğrenim bursunu kazanmıştır. Bu arada 1931-1932 tarihlerinde zamanın Cebirsel Geometri dalında en ileri merkezlerinden biri olan Roma'da Cebirsel Geometri'nin en ünlü profesörlerinden Enriques'in yanında çalışmıştır. 1934-1935'de Instute for Advanced Study, Princeton'da araştırmalarına devam eden Du Val 1936'dan 1941'e kadar Manchaster Üniversitesi'nde "Assistan Lecturer"lik yapmış ve 2. Dünya Savaşı içinde 1941 yılında Ord.Prof. unvanı ile İ.Ü. Fen Fakültesi Geometri kürsüsüne getirtilmiştir. (Ord. Prof. Von Mises'den boşalan yere) Fen Fakültesi'nde kaldığı 8 yıl zarfında bütün derslerini Türkçe okutmuştur.

Patrick Du Val 1949'da ailevi sebeplerden dolayı sözleşmesinin feshini istemiştir. Durumu senatoda görüşülmüş, istifasının kabulü ile sözleşmesinin hükümsüz sayılması kararlaştırılmıştır.

İstanbul Üniversitesi'nden ayrıldıktan sonra üç yıl süre ile yani 1952 yılına kadar Amerika Birleşik Devletleri'nin Georgia Üniversitesi'nde Matematik profesörlüğü yapmış, tekrar İngiltere'ye dönerek Bristol Üniversitesi'nde "Senior Lecturer" unvanıyla 1954'e kadar çalışmış ve terfi ederek Londra Üniversitesi'nin University College'ine geçmiş ve 1954-1970 yılları arasında "Reader in Geometri" unvanı ile görev yapmıştır. Ayrıca 1958-1966 arasında Londra Matematik Derneği'nin hem konsey üyesi hem de kütüphanecisi olmuştur.

14 Şubat 1970'de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Profesörler Kurulu, Geometri Kürsüsü'ne getirtilmesi teklif olunan Ord.Prof.Dr.Patrick du Val hakkında bir rapor hazırlamak üzere Prof. Dr. Lütfi Biran, Prof. Dr. Ferruh Şemin, Prof. Dr. Macit Büke, Prof.Dr. Suzan Kahramaner, Prof. Dr. Nazım Terzioğlu'dan meydana gelen bir komisyon kurmuştur. Komisyonun raporu Profesörler kurulunun 25 Şubat 1970 tarihli toplantısında, okunmuş ve Patrick Du Val'ın Geometri Kürsüsü'ne getirtilmesi kabul edilmiştir. 19 Ekim 1970 de görevine başlamış ve 1 Ağustos 1974, de kendi isteğiyle emekliye ayrılmıştır. 1979'da da 10 gün süre ile sözleşmeli olarak Fen Fakültesi'nde çalışmıştır. 

Prof. Du Val'in çeşitli matematik dergilerinde yayınlanmış olan 44 orjinal araştırmasından başka, biri Türkiye'de, biri İngiltere'de diğeri de Kanada'da basılmış üç kitabı vardır.

Fen Fakültesi'nde göreve başlayışından 6 ay gibi kısa bir süre sonra derslerini Türkçe olarak vermeye başlayan Du Val, fakültede sürekli olarak kaldığı 8 yıl zarfında Cebirsel Geometri'nin çeşitli konularını kapsayan ders ve seminerler vermiş ve doktora çalışmaları yaptırmıştır. Bu çalışmaları ile de klasik İngiliz ve İtalyan Cebirsel Geometri Okulu'nun Türkiye'deki öncüsü olmuştur.

Çalışmalarında başlıca ağırlık noktasını Cebirsel Yüzeylere ve özellikle çok güç bir problem olan yüzeylerin Singüler Noktaları ve Singüler Eğrileri'ne vermiştir. Bunlara ait önemli çalışmalar Fen Fakültesi Mecmuası A serisinin 1942,1944 ve 1948 yıllarına ait sayılarında yayınlanmıştır.

Du Val Türkiye'den ayrıldıktan sonra özellikle Regüler Yüzeylerin tasnifine ait yayınlar yapmıştır. Basılmış olan 3 kitabından Türkçe yazılmış olanı Türkiye'de cebirsel dille kaleme alınan ilk geometri kitabıdır.

Türkiye'deki Doktora Öğrencileri:

Ferruh Şemin, Regle yüzeylerin diferansiyel geometrisi hakkında, 1944 (1. Danışman Kerim Erim).

Kaynakça

1) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946), İstanbul, 1998.

2) https://www.mathgenealogy.org/

J. A. TYRRELL'ın anma yazısı ve yayın listesi

Karadeniz Teknik Üniversitesi Ev Sahipliğinde Ulusal Matematik Sempozyumu düzenlendi

20-24 Eylül 1986 tarihleri arasında Matematiğin geniş çaplı ulusal sempozyumlardan biri Trabzon'da Karadeniz Teknik Üniversitesinde gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda 36 bildiri sunulmuş ve bildiriler Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisinde basılmıştır.

Kaynakça:

Naime Ekici, Ulusal Matematik Sempozyumları, TMD 75. yıl Kitapçığı, 2023.

Türk Matematik Derneği Ulusal Matematik Sempozyumu Düzenleme Kararı Aldı

Ulusal Matematik Sempozyumu (UMS), 1988'den beri her yıl Türk Matematik Derneği'nin himayesinde, çeşitli üniversitelerde gerçekleştirilmektedir. Her yıl, yılda bir kere yapılmaktadır. Sempozyumun amacı, ülkemizde matematik alanında çalışan ve katkıda bulunan bilim insanlarını bir araya getirerek araştırma sonuçlarını tartışmalarını ve benzer konularda çalışanların fikirlerini paylaşmalarını sağlamanın yanı sıra genç araştırmacıların deneyimli matematikçilerle tanışarak onların deneyimlerinden yararlanmalarını ve matematiğin çeşitli dallarındaki gelişmelerden haberdar olmalarını sağlamaktır.

Her sempozyumda tüm katılımcılara hitap eden genel bir konuşma, belirli bir alanda aşama yapmış bir matematikçinin sunduğu bir veya en çok üç çağrılı konuşma, yine alanında yetkin bir matematikçinin sunduğu ve en az iki oturumdan oluşan dizi konuşma ve doktorasını yeni tamamlamış genç araştırmacıların tez çalışmalarında elde ettikleri neticeleri sundukları konuşmalar ile katılımcıların sunduğu kısa konuşmalar ve poster sunumları yapılmaktadır. Konuşmaların Türkçe yapılması sempozyumun genel ilkelerinden biridir.

Sempozyum, tüm konuşmaları ve katılımcıların isimlerini içeren bir “sempozyum bildiri özetleri kitapçığı” ve sempozyum ile ilgili tüm bilgileri içeren web sayfası ile kayıt altına alınmaktadır. Genel ve çağrılı konuşmalar dışında gönderilen bildiriler istenildiği takdirde hakemler tarafından değerlendirilerek uygun görülenler sempozyumun yapıldığı üniversitenin fen ve mühendislik bilimleri dergisinde veya daha önce belirlenen diğer dergilerde basılabilmektedir.

Kaynakça:

Naime Ekici, Ulusal Matematik Sempozyumları, TMD 75. yıl Kitapçığı, 2023.

Ulusal Matematik Sempozyumlarının tam listesi

Fahir Yeniçay Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:1902 - Ö: 20.09.1988)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Fahir Yeniçay, 1902 yılında İstanbul Kadıköy’de doğdu. Hariciye Vekâleti Müsteşarı Emin Bey’in oğlu, anne tarafından ise Abdülhak Hamid Tarhan’ın torunudur. ilk ve orta öğrenimini Kadıköy'ün Moda semtindeki Saint-Joseph Fransız Lisesi'nde tamamladı. Bu okulda tahsil gördüğü 1916 yılında, okulun diğer öğrencileri gibi dönemin Fenerbahçe kulübü yöneticisi Elkatipzade Mustafa Bey tarafından, Fenerbahçe Futbol Kulübünün genç takımına seçildi ve 1921'de henüz 19 yaşındayken Fenerbahçe'nin A takımına yükselip, defans hattının vazgeçilmez ismi oldu. Spor hayatına, Fenerbahçe'nin altyapısından başlayarak; 1916'dan 1924'e kadar 8 yıl boyunca Sarı-Lacivertli formaya defans hattında hizmet verdi. General Harrington Kupası zaferini elde eden ve hiç gol yemeden 1922-23 Sezonunu Şampiyon olarak bitiren kadronun vazgeçilmez isimlerinden oldu. Yeniçay 1921-1924 arası 24 resmi maçta Fenerbahçe ve Türk Milli Futbol takımının formasını taşıdı.

1922 yılında İstanbul Darülfünunu Fen Medresesi'nde Fizik ve Kimya öğrenimine başladı. Yüksek öğrenimini 1925 yılında tamamladı. 1927 yılında doktora tezini hazırlamak ve ilmi bilgisini geliştirmek üzere Fransa'ya gitmiş ve Sorbonne Üniversitesi'nde her ikisi de Nobel ödülü sahibi olan Prof. Jean Baptiste Perrin ve Marie Curie'nin Fizikokimya ve Radyoaktivite laboratuvarına kabul edildi. Dört seneye yakın bir süre burada “satıh malulleri tetkikatı” üzerinde çalıştı. Bu çalışmaların sonucu olan "Films monomoleculaires sur l'eau et le mercure" (Su ve Civa Üzerinde Tek Moleküllü Filmler) adlı tezini Prof. Perrin, Prof. Cotton, Prof. Urbain’den müteşekkil bir jüri heyeti huzurunda başarıyla müdafaa etti ve "Docteur d'Etat" (doktora) ünvanını kazandı. Ayrıca Radyoaktivite ve Fizikokimya sertifikası aldı.

1930 yılının Kasım ayında doktor asistan olarak Fen Fakültesinde göreve başladı ve Prof. Cau tarafından Fizik-Kimya-Biyoloji (FKB) laboratuvarının yönetimiyle görevlendirildi. Aynı zamanda Prof. Cau’nun lisans öğrencilerine verdiği Elektrik derslerinin uygulamasını da yaptıran Yeniçay, 1931 yılında girdiği sınavı başararak "Müderris Muavini" oldu ve ilk kez Atom Fiziği dersini vermeye başladı. 1933 Üniversite Reformu ile kurulan İstanbul Üniversitesi'nin öğretim kadrosunda doçent olarak yer aldı. Böylece İstanbul Dârülfünunu'nun öğretim kadrosundan, yeni üniversitenin Fen Fakültesinde; ünlü matematikçi Ali Yar ve jeolog Hamit Nafiz Pamir ile birlikte görevde kalan üç kişiden biri oldu. 

21 Ekim 1938'de Fahir Yeniçay'a profesör ünvanı verildi. 18 Nisan 1939'da Fen Fakültesi Dekanlığına tayin edildi ve bu görevini 1948 yılına kadar sürdürdü. 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 4 Temmuz 1949'da Hollanda'nın Delft şehrinde toplanan "Elektronik-Optik" kongresine katıldı. Ayrıca Avrupa Atom Fiziği Derneği kurulması ile ilgili olarak 17-21 Aralık 1951 tarihleri arasinda Paris'te toplanan konferansa memleketimizi temsilen katılmıştır. 1952’de bilimsel araştırmalarda bulunmak üzere İsviçre'ye gitti.

1953-1955 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. II. Dünya Savaşı sırasında yapılan bilimsel araştırma sonuçlarının yayınlanmasıyla Atom ve Çekirdek Fiziği alanındaki araştırmaların önemi anlaşılınca, İstanbul Üniversitesine bağlı olarak bu iki alanda faaliyet gösterecek yeni bağımsız bir kürsünün kurulması düşünülmüştü. 1953 yılında başlayan kuruluş çalışmaları 15 Aralık 1955 tarihinde sonuçlandı ve Prof. Yeniçay "Atom ve Çekirdek Fiziği” adını taşıyan bu yeni kürsünün başkanlığına getirildi. Fahir Yeniçay bu görevini emekli olduğu 7 Temmuz 1973 tarihine kadar sürdürdü. Emekliye ayrıldıktan sonra 3 Eylül 1973-30 Nisan 1976 tarihleri arasında Atom Enerjisi Komisyonu Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi Müdürü olarak görev yaptı.

Türkiye'de fizik biliminin gelişmesine, yaptığı ve yönettiği araştırmalarla, kendi yazdığı ve çevirdiği kitaplarla ya da kurulmasına öncülük ettiği laboratuvarlarla büyük katkılarda bulunmuş olan Fahir Yeniçay 1972 TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görüldü. 

Prof. Dr. Fahir Yeniçay, 11 Mayıs 1988 Çarşamba günü İstanbul'da vefat etti. Cenazesi 13 Mayıs 1988 Cuma günü Teşvikiye Camiinde kılınan cenaze namazını müteakip Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi. 

Makaleleri

[1] Nouvelle Détermination de l'épaisseur d'un Film d'Acide Oléique à l'Etat de saturation sur l'Eau et la Pression de Saturation de ce Film, R.AC.Sc.de Paris T.199, p. 1284 (1929).
[2] Venis Superficiels et Solutions Superficielles, C.R.AC.Sc. de Paris C.188, sayı 1667, 1929.
[3] Etude de Quelques Corps et Détermination de la Longueur de Leurs Molécules, C.R.AC.Sc. de Paris CLXXXIX:239, 1929.
[4] Films sur le Mercure", C.R.AC.Sc. de Paris T.190, p.176 (1930).
[5] Au Sujet des Couches Minces sur Mercure, Bulletin de la Société Française de Physique 7 Février 1930.
[6] Films Monomoléculaires sur l'Eau et sur le Mercure (These), Paris 1930.
[7] Fizik Manipülasyonları, İstanbul 1934, 250 s.
[7] İki ve Üç Buutlu Kesif Seyyallerin Sinetik Müteleaları Hakkında, İ.Ü. Fen Fak. Mec., I(2):8-13, 1936.
[8] Kesif Seyyallerin Yapılar ve Sinetikleri , İ.Ü. Fen Fak. Mec , II(2):119-125, 1937. 

Kitapları
[1] Fizik Hülasası ve Mesele Halleri, Istanbul 1937, 250 s.

[2] Tazyik Emsali ve Mayilerin Sinetikleri, İstanbul 1938, 8 s.
[3] Çekirdek Fiziği, C.I-II, İstanbul 1951, 1960, 304, 290 s.
[4] İlim Tarihinde Madde Yapısı, İstanbul 1957, 10 s.
[5] Atom Fiziği, B:2, C.1, İstanbul 1968, 341 s.
[6] Plazma Fiziği, İstanbul 1970, 188 s.

Çevirileri

[1] Astronomi, İstanbul 1937, 480 s., (Freundlich, Gleissberg'den tercüme).
 

Kaynaklar:
1) Sevtap, İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900-1946). İstanbul Üniversitesi Yay. 4106, İstanbul 1998.
2) https://tr.wikipedia.org/wiki/Fahir_Yeni%C3%A7ay

Cengiz Uluçay Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Cengiz Uluçay, 1915 yılında İstanbul Beşiktaş'ta doğdu. Babası İstanbul Üniversitesi Eczacılık fakültesi kimya profesörü ve eski Niğde milletvekillerinden Ürgüplü Ahmet Vefik Uluçay, annesi Mediha Uluçay'dır. Üniversiteye kadar olan tüm eğitimini İstanbul'da yaptı ve İstanbul Saint Joseph Lisesi'ni bitirdi. Üniversiteye Fransa'da L'Ecole National Politecnic'te başladı, II. Dünya Savaşı çıkınca ABD'ye gitti Columbia Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği okudu. Yüksek lisansını aynı üniversitede “darbe” konulu tezi ile 1943 yılında tamamladı. Bu tezde ele aldığı problemin çözümü İkinci Dünya Savaşı'nda ABD tarafından top atışlarında kullanıldı. Babasının isteği ile mühendis olmasına rağmen küçüklüğünden beri matematiğe duyduğu ilgiyi hiç kaybetmedi. 

“Şunu anladım ki, matematik bilmeden hukuk ve sosyoloji dâhil hiçbir ilim dalını yeterince ve gereğince anlamak mümkün değildir. Hatta açıkça ifade edeyim, her fikir matematik formülasyon içinde ifade edilebildiği kadar fikirdir. Matematik formülasyon içine girmeyen düşünceler, fikir değildir, uğraşılmaya değmez şeylerdir. Her fikrin bazı aksiyomlara oturtulması gerekir. Bu oturtmadan sonra matematik formülasyona geçilir. Bu düşünceyi ilk ortaya atan da Descart olmuştur. Mühendislik müşahhas bir şey. Matematiğin meyvesi bir yerde. Yalnız, sadece müşahhas kalınırsa kütleşme ve kabalaşma mukadderdir.” 

1946 yılında Columbia Üniversitesi'nde “On Schwarz transformation and its applications to the theory of elliptic functions” (Schwarz dönüşümleri ve eliptik fonksiyonlar teorisine uygulamaları) adlı tezi ile doktora derecesini aldı. 1946-1948 yılları arasında Princeton'da Einstein Enstitüsü'nde görev yapan ilk Türk oldu. 

Türkiye'ye dönünce Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne doçent olarak tayin edildi. Profesörlüğe bu fakültede yükseltildi. 1958 yılında Tuğrul Taner, İsmet Olcaylar, Bedri Süer ve Ülkü Kuran ile ODTÜ'nün kurucuları arasında yer aldı ve Fen Edebiyat Fakültesinin kuruculuğunu üstlendi. 1958-1964 yılları arasında ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığını yaptı ve Dekanlar Konseyi Başkanlığını yürüttü. ODTÜ matematik Bölümünün ilk bölüm başkanı oldu. 1961 yılında ODTÜ Rektör vekilliği görevini yaptı ve aynı yıllarda TÜBİTAK kurucuları arasında yer aldı. Daha sonra kurulacak olan Hacettepe üniversitesinin çekirdeği olarak tesis edilen Hacettepe Tıp Fakültesinde çalışmak üzere İhsan Doğramacı'nın davetini kabul ederek bu fakültede çalışmaya başladı. Daha sonra Ankara Üniversitesi Fen Fakültesine döndü. Ölümüne kadar bu Fakülte'de Matematik Bölümü Fonksiyonlar Teorisi Kürsüsü Başkanı olarak görev yaptı. YÖK Kanunu çıkınca bir süre AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü yaptı. Ankara, Trabzon, Malatya. Konya, Erzurum Üniversitelerinde görev yapan birçok asistanın doktora yöneticiliğini yaptı. 24 Temmuz 1963 tarihinde genç bilim insanlarını destekleme amacıyla, dönemin önde gelen bilim insanları Prof. Dr. Bahattin Baysal, Prof. Dr. Erdal İnönü, ve Sami Küçük ile birlikte TÜBİTAK'ı kuranlar arasındadır.

Matematik literatüründe modern kavramlarını ilk kullananlardandı. Konform Tasvir eseri Türkçe'de ilktir. Cengiz Uluçay, Bieberbach Konjonktürü adıyla ABD'de yaptığı araştırmada o zamana kadar halledilmemiş önemli bir meseleyi çözerek matematik dünyasında yerini aldı. Daha sonra Riemann yüzeylerinin topolojisi hakkında çeşitli araştırmalar yaptı. Yazdığı kitapların tümü alanında çok önemli olmuştur. Bu kitaplardan biri olan Fonksiyonlar Teorisi ve Riemann Yüzeyleri isimli kitap ABD Parlamento Kütüphanesi tarafından istenmiş ilk Türkçe eserdir.

Makaleleri:

Cengiz Uluçay,  ON SCHWARZ'S TRANSFORMATION AND ITS APPLICATION TO THE THEORY OF ELLIPTIC FUNCTIONS. Thesis (Ph.D.)–Columbia University. ProQuest LLC, Ann Arbor, MI,  1953. (no paging).

Cengiz Uluçay,  Sur les fonctions de Bloch de la troisième espèce. (French)  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  6  (1954), 5--10.

Cengiz Uluçay,  Sur les fonctions de Bloch de la première et de la seconde espèce. (French)  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  6  (1954), 11--16.

Cengiz Uluçay,   On the constant E.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  6  (1954), 77--88.

Cengiz Uluçay,  On the Bloch-Landau constants.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  7  (1955), 233--252.

Cengiz Uluçay,  Note on Schiffer's variation formula.  Arch. Math.  7  (1956), 291--294.

Cengiz Uluçay,  Note on a generalization of Schwartz' lemma.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  8  (1956), 1--5.

Cengiz Uluçay,   Bloch functions of the third kind and the constant U.  Proc. Amer. Math. Soc.  8  (1957), 923--925.

Cengiz Uluçay,  The exact values of the Bloch-Landau constants B,L.  J. Reine Angew. Math.  199  (1958), 188--191.

Cengiz Uluçay,  On the coefficients of schlicht functions.  J. Reine Angew. Math.  202  (1959), 1--5.

Cengiz Uluçay,  On inequalities in the theory of schlicht functions.  J. Reine Angew. Math.  202  (1959), 6--8.

Cengiz Uluçay,   A general formulation of an extremalization problem and its application to analytic functions with positive real part.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  19  (1970), 11--22 (1971).

Cengiz Uluçay,   On the constant a.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  21  (1972), 77--87.

Cengiz Uluçay,   Proof of Bieberbach's conjecture.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  22  (1973), 1--20.

Cengiz Uluçay,   On an extremalization method in the theory of analytic functions.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A  23  (1974),  no. 9, 85--93.

Cengiz Uluçay,   Converse of the maximum modulus theorem and rings of continuous complex functions.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  24  (1975),  no. 1, 1--8.

Cengiz Uluçay,  Characterizations of Riemann surfaces.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  1  (1977), 1--5.

Cengiz Uluçay,  Characterization of n-dimensional complex manifolds.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  2  (1979), 1--15.

Cengiz Uluçay,  Maximal ideals in the ring of continuous complex-valued functions of  several complex variables.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  2  (1979), 17--26.

Cengiz Uluçay,  Algebraic characterization of separable topological spaces and of  separable n-dimensional complex analytic manifolds.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  2  (1979), 27--30.

Cengiz Uluçay,  Global formulation of Weierstrass preparation theorem.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  3  (1980), 27--37.

Cengiz Uluçay,  Restricted sheaf theory.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  3  (1980), 59--68.

Cengiz Uluçay,  On coherence theorems and the related cohomology groups.  J. Fac. Sci. Karadeniz Tech. Univ.  3  (1980), 69--81.

Cengiz Uluçay,  On the homology group of the complex analytic manifold.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  30  (1981),  no. 5, 39--44.

Cengiz Uluçay,  The Cousin and Poincaré problems.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  30  (1981),  no. 4, 27--36 (1982).

Cengiz Uluçay,  On the restricted ideal sheaves.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  31  (1982),  no. 1, 5 pp.

Cengiz Uluçay,  Homology group and generalized Riemann-Roch theorem.  Karadeniz Univ. Math. J.  6  (1983), 5--9.

Cengiz Uluçay,  Algebraic structure of the restricted analytic sheaves and restricted ideal sheaves.  Karadeniz Univ. Math. J.  6  (1983), 10--14.

Cengiz Uluçay,  Homology group and generalized Riemann-Roch theorem.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  32  (1983),  no. 7, 49--53 (1984).

Cengiz Uluçay,  Algebraic structure of the restricted analytic sheaves and restricted ideal sheaves.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  32  (1983),  no. 13, 99--104 (1984).

Cengiz Uluçay,  A criterion for restricted ideal sheaves and on regular covering spaces.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  33  (1984),  no. 3, 15--20.

Cengiz Uluçay,  On homology covering space and sheaf associated to the homology group.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  33  (1984),  no. 4, 21--28.

Cengiz Uluçay,  On the decomposition of the fundamental group and the Riemann-Roch theorem.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Sér. A1 Math.  33  (1984),  no. 6, 37--43.

Cengiz Uluçay,  On a lemma of Shaeffer-Spencer.  J. Karadeniz Univ. Fac. Arts Sci. Ser. Math.-Phys.  8  (1985), 55--64.

Cengiz Uluçay,  Proof of Bieberbach's conjecture: a survey.  Comm. Fac. Sci. Univ. Ankara Ser. A1 Math. Statist.  36  (1987),  no. 1, 1--6 (1988).

Cengiz Uluçay,  On holomorphically separable n-dimensional complex manifolds. National Mathematics Symposium (Trabzon, 1987).  J. Karadeniz Tech. Univ. Fac. Arts Sci. Ser. Math.-Phys.  11  (1988), 1--6 (1989).

Kaynakça:
1) Cezmi Bayram, Türk Yurdu Dergisi, Haziran 2008, Cilt:28, Sayı:250,
2) ODTÜ Matematik Bölümü web sayfası
3) Ali Doğanaksoy, Matematik Havuzu, Usta Kaptanlar: Cengiz Uluçay, TÜBİTAK Bilim ve Teknik, Mayıs 2013, sy:72.
4) mathscinet

Orhan Hamdi Alisbah Vefat Etti

Orhan Hamdi Alisbah

Orhan Hamdi Alisbah, 1910 yılında İstanbul'da doğdu. 1929 yılında İstanbul Erkek Lisesi'nden mezun oldu. Devlet bursunu kazanıp üniversite eğitimi için Almanya'ya gönderildi. Berlin Friedrich-Wilhelms Üniversitesinde (sonradan Humboldt Üniversitesi) matematik öğrenimi gördü. Doktora tez çalışmasını 1935 yılında tamamladı. Danışmanı, 1933 yılında Nazi davasını benimseyen Ludwig Bieberbach’dır (1886-1982). Das Koeffizientenproblem der Analytischen Funktionen mit Beschränkter Schwankung (Sınırlı Salınımlı Analitik Fonksiyonların Katsayı Problemi) başlıklı tezi 1936’da Berlin’de yayımlandı.

1936 ve 1943 arasında İstanbul Üniversitesi'nde yardımcı doçent olarak çalıştı. Bu süreçte ayrıca İstanbul Teknik Üniversitesi'nde hocalık yaptı. 1943 yılından 1955'e kadar Matematik Bölümü başkanlığını yürüttüğü Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne profesör olarak geçti. 1955 yılında ünü ve çalışmaları sayesinde, o zamanda Einstein’ın araştırma yaptığı Princeton, New jersey'deki İleri Çalışmalar Enstitüsü'ne davet edildi. Pensilvanya Üniversitesi'nde 1959-1960 arasında ziyaretçi profesör olarak görev yaptı. Bu sürede aynı zamanda Swarthmore College'da ve Rutgers Üniversitesi'nde görev aldı.

Kariyerini 1959 yılından 1977'deki emekliliğine kadar kaldığı New Jersey'deki Rutgers Üniversitesi'nde tamamladı. Buradaki son yedi yılında Camden Kampüsü’ndeki Pür ve Uygulamalı Matematik Bölümü’nün başkanlığını yaptı. Rutgers'daki yıllarında, misafir öğretim üyesi olarak Türkiye'ye iki kere geldi, 1966-1967'de ODTÜ ve 1970-1971'de ODTÜ ve Hacettepe Üniversitesi. Türkiye'de İnsan Hakları Komisyonu ve Unesco komitesinde aktif olarak görev aldı. 

Prof.Dr. Cemil Bilsel’in kızı Nimet (Alisbah) ile evlenmiş olan Orhan Alisbah, 18 Mayıs 1989’da vefat etti. 19 Mayıs 1989 Cuma günü Teşvikiye Camii'ndeki cenaze töreninin ardından Zincirlikuyu'daki aile mezarlığına defnedildi. Bilkent Üniversitesi Matematik Bölümü, her yıl Orhan Alisbah adına matematik ödülleri vermektedir.

Kaynaklar:
1) http://www.fen.bilkent.edu.tr/~cvmath/Alisbah/orhanalisbah-tr.html
2) Feza Günergun ve Aslı Tolun tarafından yürütülmekte olan "Cumhuriyet Türkiye’sini Bilimle Kurmak: Devlet Bursuyla Yurtdışında Öğrenim Gören Genç Beyinler (1925-1950)" başlıklı proje çerçevesinde yazılmış, ancak henüz yayınlanmamış biyografiler.

 

Cahit Arf onuruna Uluslararası Cebir ve Sayılar Teorisi Sempozyumu düzenlendi

Cahit Arf onuruna Siliviri'deki İstanbul Üniversitesi Nazum Terzioğlu Araştırma Enstitüsü tesislerinde Uluslararası Cebir ve Sayılar Teorisi Sempozyumu düzenlendi.

Proceedings of the International Symposium on Algebra and Number Theory
The symposium held in honor of Ord. Prof. Dr. Cahit Arf in Silivri, September 3–7, 1990.
İstanbul Univ. Fen Fak. Mat. Derg.  49 (1990).
University of Istanbul, Faculty of Science, Istanbul, 1993. pp. i–iv and 1–84.
Contents:
H. Altındiş, “Generalization of the set {1, 2, 5}”, 1–5.
M. Bilhan, “A note on the characterization of ET-sets in global fields”, 7–9.
M. E. Bozhüyük, “Presentations of knot groups and their subgroups (abstract)”, 11.
M. H. Develi and F. Callıalp, “Some criterions for the class number of a real quadratic field of
R-D type to be one”, 13–20.
N. Ekici, “Lie algebras with solvable word problem”, 21–23.
M. S. Eroğlu, “Algebraic characterization of some fuzzy topological spaces”, 25–26.
M. Ikeda [Masatoshi Ikeda], “Some remarks on Jacobian problem”, 27.
M. Kirezci, “The Jacobian conjecture. II”, 29–30.
M. Kuzucuoğlu, “A note on barely transitive permutation groups satisfying min-2”, 31–36.
M. H. Oryan, “Uber gewisse Potenzreihen, deren Funktionswerte f ̈ur Argumente aus der Menge der Liouvilleschen Zahlen transzendent sind [On certain power series whose function values for arguments from the set of Liouville numbers are transcendental]”, 37–38.
H. Ozden, “A note on the use of generalized inverse of matrices in statistics”, 39–43.  
G. Shimura, “Some old and recent arithmetical results concerning modular forms and related zeta functions”, 45–56.
M. Waldschmidt, “Transcendence problems connected with Drinfel'd modules”, 57–75.
A. Yılmaz, “A note on the unit group of ZS4”, 77–84.

Türk Matematik Derneği Matematik Dünyası Dergisinin İlk Sayısını Yayınladı

Matematik Dünyası dergisinin ilk sayısının kapağı

1990’da Türk Matematik Derneği ve ODTÜ Matematik Bölümü’nün ortak çağrısı ile Ankara’daki matematikçiler popüler bir matematik dergisi çıkarma konusunu görüşmek üzere toplanırlar. Timur Karaçay, Cemal Koç, Bahattin Cengiz böyle bir derginin yayımlanması düşüncesinde olan ilk matematikçilerdir. Derginin hedef okur kitlesi, lise ve üniversite öğrencileri olarak belirlenir. Derginin adı potansiyel okurlar arasında yapılan bir anketle belirlenir. 1991’de çıkan ilk sayının yayın kurulu Cemal Koç’un editörlüğünde Okay Çelebi, Hüseyin Demir, Ali Doğanaksoy, Halil Erdem, Yaşar Ersoy, İsmail Gümüşel, Timur Karaçay'dan oluşmaktaydı.

O dönem Türk Matematik Derneği başkanı olan Tosun Terzioğlu ilk sayının ilk sayfasında aşağıdaki yazıyı kaleme almıştır:

"Üç yıl kadar önce popüler bir İngilizce matematik dergisini karıştırıyordum. İlgimi çeken yazı önemli matematik problemlerinden birinin öyküsüydü. 1916 yılında Alman matematikçisi Bieberbach tarafından ortaya atılan bu problem birçok matematikçiyi uğraştırmış ve sonunda Fransız asıllı Amerikalı matematikçi De Branges tarafından 1984 yılında çözülmüştü. Öyküde De Branges’in ispatının nasıl bazı Amerikalı ve Sovyet matematikçilerince kontrol edildiği ve sonra da Alman ve İsveçli iki matematikçi tarafından nasıl daha basitleştirildiği anlatılıyordu. Bu ilginç makaleyi bitirince bir sonraki gözüme ilişti. "Pisagor Teoreminin bir genelleştirilmesi" başlıklı bu yazıda ise Hintli ve Kanadalı iki matematikçi dik açılı üçgenlere ait bildiğimiz Pisagor Teoreminin yeni bir genelleştirmesini vermekteydiler. Esin kaynakları ise M.Ö. III. yüzyılda bu teoremin Öklid tarafından yapılmış olan ispatıydı. Bu iki yazı dergiye bilinçli olarak mı ardarda gelecek şekilde alınmıştı bilmiyorum. Ancak bu rastlantı bana bir kez daha hatırlattı matematiğin eskiliğini, çağdaşlığını, zamanla kaybolmayan geçerliliğini, evrenselliğini ve canlılığını…

Matematikte olduğu gibi soyut kavramlarla uğraşmak ilk başta çok kişiye sıkıcı gelebilir. Çağımızın aceleciliği, bazı günlük değer yargıları ve hatta aldığınız eğitim bizi matematiğe karşı önyargılı davranmaya itebilir. Ancak, salt uygulamaları açısından ele alsak bile, matematiğin ne kadar gerekli olduğunu kavramamız hiç de zor olmaz. Gerçekten de bugün matematiğin doğrudan veya dolaylı olarak uygulanmadığı bir konu bulmak pek kolay değil. Teorik fizik ve kimya ile bazı bilgisayar konuları artık matematikle iç içe gelişiyor. Bir Amerikan mühendislik araştırma şirketinin müdürü, yüksek teknolojiyi temeli matematik olan teknoloji olarak tanımlıyor. Dolayısıyla, ilk bakışta kavrayamasak bile, matematik günümüzde çok önemli bir yere sahip. İnsan aklının yüzyıllar boyunca yarattığı matematik bugün her zamankinden daha canlı. İşte bu Matematik Dünyası’nda olup bitenleri sizlerle paylaşmak için Türk Matematik Derneği olarak bu dergiyi çıkarmaya karar verdik. Derneğimize bu amaç için UNESCO tarafından mali destek verildi. Birçok üyemizin uğraşı sonunda Matematik Dünyası’nın ilk sayısı işte elinizde. Doğal olarak dergimizin yaşaması ve giderek gelişmesi siz okuyucularının desteğine bağlı. Matematik Dünyası’nı çevrenize tanıtarak yardımcı olmanızın yanısıra bizlere dergi hakkındaki görüş, istek ve eleştirilerinizi ulaştırmanızı diliyoruz. İstiyoruz ki, matematik eğitimiyle uğraşan değerli öğretmenlerimiz, matematiği daha yakından tanımak isteyen öğrencilerimiz ve tüm okurlarımızla Matematik Dünyası'nda birlikte olalım."

Kaynaklar

Ali Törün, "Matematik Dünyası'nın Kısa Öyküsü", Matematik Dünyası, 2008-IV, 54-62.

Matematik Dünyası dergisi

Ali Törün'ün Matematik Dünyası'nın Kısa Öyküsü adlı yazısı

Matematik Dünyası dergisinin web sitesi

Cahit Arf'in 1991 yılında ODTÜ Matematik Bölümünde yaptığı bir konuşma

Cahit Arf, 1991 yılında OTDÜ Matematik Bölümünde düzenlenen "Zeta Fonksiyonu Günleri" kapsamında bir konuşma yaptı.

Konuşmanın video kayıtlarının olduğu web sayfası

Konuşmanın 1. bölümü © ODTÜ Matematik Bölümü

Gökova Geometri-Topoloji Konferansları başladı

I. Gökova Geometri-Topoloji Konferansı katılımcıları

Genellikle son gelişemeler başta olmak üzere Geometri ve Topoloji'den ilginç konuları tema olarak alan Gökova Geometri-Topoloji Konferansları 1992'den beri TÜBİTAK ve 2005'ten beri NSF tarafından desteklenmektedir. GGT Konferanslarının Proceedings of GGT Conference ve Journal of GGT adlı iki süreli yayını bulunmaktadır.

I. Gökova Geometri-Topoloji Konferansı 25-30 Mayıs 1992 tarihleri arasında Gökova'da gerçekleştirildi. 

Çağrılı Konuşmacılar
A. Casson
R. Kirby
R. Fintushel
J. Morgan
R. Gompf
R. Stern

Organizasyon Komitesi: S. Akbulut, T. Önder, H. Vural
 

Konuşmacı Listesi

John W. Morgan, Current state of affairs (mini course) 
Andrew Casson, Convergence groups and Seifert fibered spaces (3 talks)
Robion Kirby, Quantum invariants of 3-manifolds (2 talks)
Ronald Fintushel, Using Floer's exact triangle to compute Donaldson's invariants
Robert Gompf, Irreducible 4-manifolds need not be complex                        
                        Some new symplectic manifolds
Ronald Stern, The geography of smooth irreducible 4-manifolds
                       The Mayer-Vietoris principle and the computation of some Donaldson invariants
Grigory Mikhalkin, Every 4-manifold is topologically rational
Selman Akbulut, On universal relations between Donaldson's invariants
Tekin Dereli, Gauge theory of gravitation

 

Gökova Geometri-Topoloji Konferanslarının web sitesi

Selman Akbulut'a TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Selman Akbulut

Selman Akbulut, topoloji alanında çok katlılar ve reel cebirsel kümelerin topolojisi üzerine yaptığı uluslararası düzeyde nitelikteki çalışmaları nedeniyle 1992 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Attila Aşkar'a TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Attila Aşkar

Attila Aşkar, kuvantum dalgaları, wavelet analizi ve moleküler dinamik konularında yaptığı uluslararası düzeyde nitelikli çalışmaları nedeniyle 1993 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Turkish Journal of Mathematics Yayımlanmaya Başladı

Turkish Journal of Mathematics Kapak

TÜBİTAK'ın yayımladığı Doğa Turkish Journal of Mathematics dergisi Turkish Journal of Mathematics adı ile yayımlanmaya başladı.

Turkish Journal of Mathematics web sitesi

ODTÜ Matematik Bölümünde Linear Topological Spaces and Complex Analysis seminerleri başladı

1. Cildin Kapağı

1994-1997 yılları arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü'nde "Linear Topological Spaces and Complex Analysis" adlı seminerler dizisi düzenlendi. Bu seminerler TÜBİTAK'ın DOPROG (Doğu Programı) çerçevesinde Aydın Aytuna'nın yürüttüğü bir proje kapsamında sağlanan maddi destek ile Sofya Üniversitesi, Rostov Devlet Üniversitesi, Moskova Devlet Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden araştırmacıların işbirliğiyle gerçekleşti.

Seminerlerde sunulan çalışmalar, ilk cildi A. Aytuna, M. Kocatepe, P.B. Djakov ve V.P. Zahariuta editörlüğünde sonraki iki cilt A. Aytuna editörlüğünde üç cilt olarak TÜBİTAK yayını olarak yayımlandı.

Matematik Vakfı kuruldu

Vakfın amacı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) öncelikle olmak üzere, ülkemiz üniversitelerindeki lisans ve yüksek lisans öğretiminin düzeyini yükseltmek, araştırma etkinliklerinin canlandırılmasına yardımcı olmak ve böylece ülkemizin bilimde, özellikle matematik dalında, evrensel nitelikli etkinliklerde yer almasını ve bu yeri korumasını sağlamaya olanaklar ölçüsünde katkıda bulunmaktır.

2002 yılından beri Masatoshi Gündüz İkeda Araştırma Ödülü ve 2012 yılından beri Hayri Körezlioğlu Araştırma Ödülü vermektedir.

Kurucular:
Prof.Dr. Ersan Akyıldız (ODTÜ Matematik Bölümü),
Prof.Dr. Şafak Alpay (ODTÜ Matematik Bölümü),
Prof.Dr. Okay Çelebi (ODTÜ Matematik Bölümü),
Prof.Dr. İsmail Güloğlu (ODTÜ Matematik Bölümü),
Prof.Dr. Cemal Koç (ODTÜ Matematik Bölümü)

Matematik Vakfı web sitesi

Matematikçiler Derneği kuruldu

Matematikçiler Derneği Logosu

1995 yılında kurulmuştur. Derneğin merkezi Ankara’dadır. Dernek, Üniversitelerin Matematik Bölümleri, Matematik Lisans, Matematik Mühendisliği Lisansı, Matematik Eğitimi mezunları ile Matematik veya Matematik Eğitimi Bölümlerinde Öğretim Üyesi, Araştırmacı, Yüksek Lisans veya Doktora yapanları üye olarak kabul eder.

Matematiğin çekiciliğini, etkinliğini arttırıcı çalışmalarda bulunmak, Matematikçiler arasında birlik ve dayanışmayı sağlamak, mezunların meslek sorunlarının çözümlenmesi, mesleki gelişmenin sağlanması için meslektaşlarımızın, toplumumuzun, eğitim kurumlarımızın ihtiyaç ve beklentilerini kaliteli hizmet anlayışı ile gidermeye çalışmayı temel hedef edinmiştir.

Matematikçiler Derneği web sitesi

Hüseyin Demir Vefat Etti

Hüseyin Demir

1916 yılında Bolu'nun Mengen ilçesinin Pazarköy'ünde doğdu. Babası Demircioğlu Mustafa bey 1917'de ikinci kez askere gittikten sonra bir daha kendisinden haber alınamadı. Annesi Şerife hanım 1925 yılında babasının kardeşi ile evlendirildi. İlkokulu bitirdikten sonra İstanbul'a gönderilldi ve Darüşşafaka'ya giriş sınavını kazandı. 1 yıl hazırlık okudu. Ortaokul ikinci sınıfta Salih Zeki'nin Kamus-i Riyaziyat adlı matematik ansiklopedisinin birinci cildini okudu ve orada gördüğü pisagor teoreminin yeni bir ispatını yaptı. O zamandan sonra geometri hayatının merkezinde oldu.

1935 yılında Darüşşafaka'dan mezun oldu ve giriş sınavında büyük başarı göstererek Yüksek Mühendis Mektebi’ne kabul edildi. Birkaç ay sonra Almanya’da gemi mühendisliği ve Fransa’da maden mühendisliği eğitimi için devlet bursluluk sınavlarını kazandı. Sonrasında Fransa’ya gitmeye karar verdi. Bu arada çıkan Soyadı Kanunu ile Demir soyadını aldı.

31 Mart 1936'da Fransa'ya gitti. St. Etienne'e  yerleşti. Fransızca iyi okuyup yazmakla beraber konuşamamakta idi. Fransızcasını geliştirmek için dönemin sonuna kadar liseye devam etti. Fransa'da mühendislik eğitimi için olağan bir hazırlık olan ''mathematiques speciales'' derslerine katıldı. 1938’de giriş sınavlarını kazanarak St. Etienne’deki Ecole Superieure de Mine’e kaydoldu. İkinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle, Fransa’daki eğitimini Amerika’da tamamlamak zorunda kaldı. 1940 Eylül ayında New York’'da Columbia Üniversitesi’nde derslere başladı. 1944 yılında şeref kütüğüne girerek maden mühendisliği ve matematik dallarından birer ''Master’s Degree''yle mezun oldu. J.F.Ritt, E. Kasner, E.R. Lorch ve P.A.Smith gibi hocaları tarafından öğrenimine matematik alanında devam etmesi ve doktora yapması konusunda teşvik edildi. American Mathematical Monthly’de problemleri basılmaya başladı. Ünlü matematikçi P. Erdös’le tanışıp ondan sonraları ''Erdös-Mordell Eşitsizliği'' olarak şöhret kazanan teoremi öğrendi.

1945 yılında bursunun uzatılması için müracaat ettiği öğrenci müfettişliğinden ''mecburi hizme''ini yapmak üzere memlekete dönme talimatını aldı.1945 yazında bir savaş gemisiyle Türkiye’ye döndü. Zonguldak'ın Gelik ilçesi kömür ocaklarına ocak mühendisi olarak tayin edildi. Altı ay sonra da Kandillide’ki ocaklara alındı. Matematik çalışmalarına devam etti. İççokgenler Üzerine Bir Etüd adlı çalışması Fizik-Kimya-Matematik dergisinde basıldı.1946 yılında askere gitti. Ankara Yedeksubay Okulu’nda altı aylık temel eğitimden sonra, kıtada sadece altı ay geçirerek terhis edildi. Annesini yanına alarak Kandilli’ye döndü. Emniyet mühendisliğine terfi etti. 1950 yılında annesini kaybetti. 1951'de Münevver Çakır’la evlendi ve çocukları Nafiz (1952), Nefise (1953) ve Nazmi (1955) dünyaya geldiler. 1954 yılında Alman sınırı yakınlarındaki maden ocaklarında kullanılan yöntemleri incelemek üzere teknik bir heyetle bir aylığına Fransa’ya gönderildi.

Orta DoğuTeknik Üniversitesi’nde Fen-Edebiyat Fakültesi dekanı olan Cengiz Uluçay, 1961 yılında Hüseyin Demir’e Matematik Bölümü’nde yardımcı profesörlük teklif etti. Akademik bir ilerleme ümidi bulunmamasına ve büyük maddi fedakarlıklar gerektirmesine rağmen, en nihayet sadece matematikle uğraşmasına fırsat veren bu teklifi Hüseyin Demir seve seve kabul etti. Ankara’ya taşındı. Bahçelievler’de bir ev satın alarak yerleşti. Hüseyin Demir ODTÜ'de temel analiz ve geometri dersleri verdi, ders notları ve ders kitapları yazdı, problem ve makale üretimine devam etti. 1968 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü mensuplarından Prof. Dr.Esat Egesoy’un danışmanlığında ''Simplekslere Dair'' adlı bir tez yazarak matematik doktoru oldu. ODTÜ Matematik Bölümüne sonradan katılan büyük matematikçimiz Cahit Arf, onun geometrici olarak vasıflarına hayranlık duymuş, hiç olmazsa doçent ünvanı alması için büyük gayret göstermiş, ancak bir netice alamamıştır. Hüseyin Demir çeyrek asırlık hizmetten sonra 1985 yılında yardımcı doçent ünvanıyla emekli oldu.

Türk Matematik Derneğinin çıkardığı Matematik Dünyası dergisinin okuyucularının yazı ve problemlerini zevkle takip ettiği büyük geometri ustası Hüseyin Demir, birkaç yıldır devam eden kalp ve damar rahatsızlıkları sonucunda 4 Nisan 1995 Salı günü saat 15:00 civarında vefat etti.

Kaynaklar:
1) Cem Tezer, Hüseyin Demir: Eserleri ve Hayatı, Matematik Dünyası Dergisi, 1995.

Hüseyin Demir'in yayımladığı problemler ve çözümleri. Ali Sinan Sertöz, Aralık, 2021.

Orhan Şerafettin İçen Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

5 Ekim 1920 tarihinde Antalya'nın Kaş ilçesinde, Çocuk Hastalıkları Mütehassısı Dr. Ali Sami İçen ve eşi Emine Nesime Hanım'ın ilk çocukları olarak dünyaya gelen Orhan Ş. İçen, Kırkağaç (Manisa) da başladığı ilk öğrenimini 1931 de İzmir”de tamamlamış ve orta öğrenimine İzmir'de devam ederek, Haziran 1938 de (sonradan Atatürk Lisesi adını alan) İzmir Erkek Lisesi'nin Fen kolundan mezun olmuştur.

Yüksek öğrenimine 1938 yılında Paris'te Louis le Grand Lisesi'nin "Mathematiques Speciales" sınıflarında başlamış, İkinci Dünya Savaşının çıkması üzerine 1939 da yurda dönerek, İstanbul Üniversitesi'nde öğrenimini sürdürmüş ve 1942 yılında bu Üniversiteden Matematik-Astronomi Lisansı diploması almıştır. Aynı yıl Matematik Enstitüsüne Asistan olarak atanmış, 1943 te British Council tarafından verilen bir burstan yararlanarak İngiltere'ye Cambridge Üniversitesi'ne gitmiş ve yüksek öğrenimini orada sürdürmüş, ancak savaş koşullarına dayanamayarak hastalanmış ve 1946 yazında yurda dönmek zorunda kalmıştır.

Sağlığına kavuşup, 1947-48 yıllarında askerlik görevini yerine getirdikten sonra, Ekim 1950 de yüksek öğrenimine devam etmek üzere bu kez Almanya'ya Göttingen Üniversitesi'ne gitmiş ve Mayıs 1955 te Theodor Schneider'in yanında Transandant Sayılar Teorisi konusunda hazırladığı doktora tezini tamamlayarak “Doktor” unvanını almıştır. Aynı yıl yurda dönerek yeniden İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü'nde Asistan olarak göreve başlamış, 1956 da bilgi ve görgüsünü arttırmak üzere izinli olarak Hamburg Üniversitesi'ne Helmurth Hasse'nin yanına gitmiş, 1958 de Doçentlik tezini tamamlayarak yurda dönmüş ve “Üniversite Doçenti”olarak atanmış, 1962 yılında 6 ay süreyle Freiburgim Breisgaulda Albert Ludwigs Üniversitesinde Theodor Schneider'in yanında çalışmıştır; 1969 da aynı yere giderek gerçekleştirdiği 9 aylık bir çalışmanın ürünü olarak hazırladığı Profesörlük Takdim Tezini sunarak, 1970 te aynı kürsüde profesör kadrosuna atanmış ve bu görevini 1982 ye kadar sürdürmüştür.

Orhan Ş. İçen'in bilimsel araştırmaları,Fonksiyonlar Teorisi ile Sayılar Teorisinin birleştiği bir alan olan Transandantlık problemleri ile ilgilidir. pi ve e gibi sayıların transandantlık incelemeleri, matematiğin en zor problemleri arasında yer almaktadır. O.Ş. İçen'in bilimsel çalışmaları, bu alanda elde edilen kriterlerin uygulama alanlarını genişletmiş ve böylece birçok transandantlık kanıtını aynı bir prensibe bağlama olanağı sağlayarak, matematiğe katkıda bulunmuştur.

Doktora Öğrencileri
Kamil Alnıaçık, İstanbul Üniversitesi
Mehmet Halil Oryan, İstanbul Üniversitesi
Hülya Şenkon, İstanbul Üniversitesi
Bedriye Melek Zeren, İstanbul Üniversitesi
 

Yayın Listesi

1) İçen, Orhan Ş.; Anhang zu den Arbeiten ``Über die Funktionswerte der p-adisch elliptischen Funktionen. I, II'' (İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 36 (1971), 53–87 (1974); ibid. 35 (1970), 139–166 (1972)), İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 38 (1973), 25–35.
2) İçen, Orhan Ş.; Über die Funktionswerte der p-adisch elliptischen Funktionen. I, II, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 36 (1971), 53–87 (1974); ibid. 35 (1970), 139–166.
3) İçen, Orhan Ş.; Über die Grössenordnung der Koeffizienten einiger in der Theorie der elliptischen Funktionen vorkommender Polynome, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 35 (1970), 63–70.
4) İçen, Orhan Ş.; Über die Charakterisierung der im arithmetischen Sinne algebraischen Funktionen, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 33 (1968), 1–38.
5) İçen, Orhan Ş.; Über die Funktionswerte der p-adischen Rei ∑∞ν=0pa(ν2)zν, J. Reine Angew. Math. 202 (1959), 100–106.
6) İçen, Orhan Ş.; Eine Verallgemeinerung und Übertragung der Schneiderschen Algebraizitätskriterien ins p-adische mit Anwendung auf einen Transzendenzbeweis im p-adischen, J. Reine Angew. Math. 198 (1957), 28–55.
7) İçen, Orhan Ş.; Eine weitere Verallgemeinerung eines Schneiderschen Algebraizitätskriteriums, Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 21 (1956), 155–187 (1957); Fehlerverzeichnis zur Arbeit, 261.
8) Analiz Problemleri (N. Terzioğlu, G. Saban, H. Şahinci ile birlikte), İstanbul (1963).
9) Cebir Ders Notları (Teksir)(H. ŞENKON tarafından derlenmiştir), İstanbul (1967,1968, 1969, 1970).
10) Denklemlerin Tam Sayılarla Çözülmesi (Diofant Denklemleri) (A.O. Gelfond'dan Çeviri), istanbul (1962), Türk Matematik Derneği Yayınları
11) Saylıar Teorisine Giriş (H.W.E. Jung'dan çeviri), istanbul (1962), Türk Matematik Derneği Yayınları
12) Sayllar ve Şekiller (H. Rademacher O. Toeplitz'den çeviri), Istanbul (1964), Türk Matematik Derneği Yayınları
13) Matematikte Endiiksiyon ve Benzetme, I. Cilt, I. Kısım (G.POLYA'dan çeviri), istanbul (1966), Türk Matematik Derneği Yayınları
14) Matematikte Endiiksiyon ve Benzetme, I. Cilt, II. Kısım (G.POLYA'dan çeviri), istanbul (1966), Türk Matematik Derneği Yayınları
15) Bilimin Uyanışı (B.L. van der Waerden'den çeviri; Yılmaz ÖNER ile birlikte), istanbul (1994), Türk Matematik Derneği Yayınları

Kaynakça:
1) Hülya Şenkon, Matematik Dünyası Dergisi, Haziran 1996, Cilt 6 Saytı 3 sy.1-4.

Ali Ülger'e TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Ali Ülger

Ali Ülger, fonksiyonel analiz alanında yaptığı uluslararası düzeydeki nitelikli çalışmaları nedeniyle 1995 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Lütfi Biran Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:21.05.1908 - Ö: 1.10.1995)

TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Mehmet Lütfi Biran, 21 Mayıs 1908 tarihinde İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Kabataş Erkek Lisesi’nde tamamladıktan sonra Maarif Vekaletinin bursu ile 1928 yılında Fransa’ya gönderildi. 1931 yılında Montpellier Lisesi’ni 1936 yılında da Montpellier Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümünü bitirdi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde 1936’da asistan oldu. 1941 yılında William Prager’in danışmanlığında “Regle Yüzeylerin Yesari Eğrilerin Etüdüne Benzer Tarzda Tetkiki” başlıklı doktora tezini  tamamladı.

1941 yılı sonunda İstanbul Teknik Üniversitesi’ne matematik doçenti olarak atandı. 1944’te Matematik Doçentliği Sınavını kazanarak İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesine matematik doçenti olarak geri döndü. 1948’de İstanbul Üniversitesinde matematik profesörü oldu. 1948’de kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1961 yılında Tatbiki Matematik kürsüsü başkanlığı, 1952-1954, 1958-1960, 1966-1968, 1968-1970 1974-1976 ve 1976-1978 dönemlerinde 6 kez Fen Fakültesi Dekanlığı görevi yaptı.  İtalya Matematik Cemiyetinin 1959 yılında Napoli düzenlediği VI. Milletlerarası Kongresine ve 1962 yılında Stockholm’de düzenlenen Uluslararası Matematikçiler Kongresine katıldı.
 

27 Mayıs 1960 döneminde Kurucu Meclis Üniversite Temsilcisi (06.01.1961 – 25.10.1961) seçilerek TBMM’de yasama çalışmalarına katıldı. 13 Temmuz 1978 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı iken yaş haddinden emekli oldu. YÖK kanununun yürürlüğe girmesinden sonra Marmara Üniversitesinde tekrar çalışmaya başladı.  1977 yılında Sedat Simavi Vakfı Ödülü’ne layık görüldü ve 1993 yılında da İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından kendisine Fahri Fen Doktorluğu payesi  verildi. 

İstanbul Üniversitesi öğretim üyelerinden Ord. Prof. Sıddık Sami Onar’ın kız kardeşi Neriman Hanım ile evli ve bir çocuk babası olan Lütfi Biran, 1 Ekim 1995 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Prof.Dr. Lütfi Biran,  3 Ekim 1995 Salı günü İstanbul Üniversitesi Rektörlüğünde yapılan törenden sonra Şişli Camiinde kılınan cenaze namazını müteakip Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Makaleleri

[1] Les surfaces réglées étudiées en analogie avec les courbes gauches. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 6 (1941), 121–134.
[2] Sur certaines propriétés des surfaces réglées. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 8 (1943), 193–205. 

[3] Représentation géométrique des propriétés intrinsèques d'une courbe gauche. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 8 (1943), 339–344.

[4] Extension des notions de développée et de développante et leurs images sur la sphère dualistique. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 11 (1946), 41–46.
[5] Mouvement à un paramètre. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 12 (1947), 208–229.
[6] Généralisation de deux formules de J. Liouville. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 18 (1953), 109–115.
[7] Sur le roulement des surfaces reglées. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A) 19 (1954), 61–66.
[8] Un problème élémentaire de géométrie différentielle. (French) Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul. Sér. A 21 (1956), 239–243 (1957).

Kitapları

[1] Matematik Dersleri, İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Talebe Neşriyat Bürosu, 1968.
[2] Diferansiyel Geometri Dersleri, İstanbul Üniversitesi yayınları ; no. 1546. Fen Fakültesi yayınları, no. 98.

Çevirileri

[1] Rasyonel Mekanik, Jean Chazy, 1945.
[2] Kinematik, Gaston Julia, 1949.
[3] İhtimaller Hesabına Giriş, B.W. Gnedenko, A.J.Chıntschın, Türk Matematik Derneği Yayınları, Sayı:15, 1963.

[4] İhtimaliyet ve informasyon, A. M. Yaglom, I. M. Yaglom, Türk Matematik Derneği Yayınları, Sayı:28, 1966.

Kaynaklar: 

1) Feza Günergun ve Aslı Tolun tarafından yürütülmekte olan "Cumhuriyet Türkiye’sini Bilimle Kurmak: Devlet Bursuyla Yurtdışında Öğrenim Gören Genç Beyinler (1925-1950)" başlıklı proje çerçevesinde yazılmış, ancak henüz yayınlanmamış biyografiler.
2) Ahmet Yüksel Özemre, Portreler Hatıralar, Kubbealtı, 2. Baskı, 2007.
3) MathSciNet

4) TBMM Albümü 4. Cilt 1960-1983 (2010).

Ratip Berker Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

1909 yılında İstanbul’da doğan Ratip Berker, ilk ve orta öğrenimini 1926 yılında Kadıköy Saint-Joseph Lisesi’nde, lisans öğrenimini matematik dalında Fransa’da Nancy ve Lille Üniversitelerinde 1932 yılında tamamlamıştır. Nancy Elektromekanik ve Tatbiki Mihanik Enstitüsü’nden mühendis olarak mezun olmuştur. 1933 Üniversite Reformu’ndan sonra Riyâzî Mihanik Doçenti olarak İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne tayin edilmiş, daha sonra doktorasını yapmak üzere 29 Şubat 1936’dan itibaren Fransa’nın Lille Üniversitesi’nde çalışmalarına başlamıştır. Orijinal adı “Sur quelques cas d’intégration des équations du mouvement d’un fluide visqueux incompressible”olan doktora tezini tamamlayan Ratip Berker 1939 yılında doçent olmuş, Ali Yar, Kerim Erim, Marcel Fouché ve Patrick Du Val’den oluşan komisyonun 15 Ekim 1943 tarihli toplantısında Matematik Profesörlüğü’ne tayininin teklif edilmesi kararlaştırılmıştır. Maarif Vekilliği Ratip Berker’e profesörlük ünvanı verilmesini uygun görmüş ve kendisi 20 Kasım 1943 tarihli bir kararla Fen Fakültesi Matematik Enstitüsü Profesörlüğü’ne tayin edilmiştir. 1944-1948 yılları arasında Makine Fakültesi Dekanlığı yapmıştır. 1946 yılında çıkarılan bir kanunla profesörlerin ikinci bir üniversitede çalışmasının yasaklanmasının ardından hem İstanbul hem de İstanbul Teknik Üniversitesi’nde çalışmakta olan Ratip Berker, İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki görevini tercih ederek İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ndeki görevinden ayrılmıştır. 1949-1951 ve 1952-1954 yılları arasında “UNESCO Middle East Science Cooperation Office” in Başkanlığını yapmıştır.

1954 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’nde “Ordinaryüs Profesör” unvanını alan Berker, daha sonra sırasıyla Indiana University, Bloomington, Indiana, ABD; Lile University, Fransa (1962-1967); “Paris-VI University, Fransa (1967-1972) ve Boğaziçi Üniversitesinde (1972-1979) profesörlük yapmış, 1979 yılında emekli olmuştur. Ratip Berker 1979-1982 yılları arasında TÜBİTAK Bilim Kurulu Başkanı olarak görev yapmıştır.

Ratip Berker aynı zamanda “Bulletin of the Technical University of İstanbul”; “Archive for Rational Mechanics and Analysis”; “International Journal of Engineering Science” adlı bilimsel dergilerde Yazı Kurulu Üyeliği ve Başkanlığı yapmıştır.

1968 yılı TÜBİTAK Bilim Ödülüne ve 1991 yılı TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görülen Ratip Berker, 1975 yılı Hacettepe ve 1980 yılı İstanbul Teknik Üniversitesi Fahri Doktorlukları ve 1983 “Officier de la Légion d’honneur” sahibidir. Ord. Prof. Dr. Ratip Berker 28 Ekim 1997 tarihinde vefat etmiştir.

Kaynakça:

1) https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files//ozgecmis/RatipBerker.pdf

2) Sevtap İshakoğlu-Kadıoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tarihçesi (1900- 1946), İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 4106, İstanbul 1998, s. 201-204.

Cahit Arf Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:11.11.1910 - Ö: 26.11.1997)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Cahit Arf, 11 Ekim 1910 tarihinde o zamanlar Osmanlı İmparatorluğunun bir parçası olan Selanik’te doğdu. 1912 yılında başlayan Balkan Savaşları nedeniyle ailesi ile birlikte İstanbul’a taşındı. Eğitim hayatına İstanbul’da 1914 yılında önce Beşiktaş Sultanisinde, şimdiki Kabataş Erkek Lisesi, dört yaşındayken başladı ancak 1915 yılında çoğu ahşap binalardan oluşan Cihangir ve Tophane’de çıkan büyük yangından sonra Süleymaniye’ye taşınarak eğitimine İstanbul Sultanisinde (şimdiki İstanbul Erkek Lisesi) devam etti. 1919'da Arf'ın ailesi bu kez Ankara'ya tekrar taşındı, ancak kısa bir süre için İstanbul'a döndükten sonra nihayet İzmir'e yerleştiler. 

Cahit Arf'ın matematiğe olan ilgisi, İzmir'deki okul yıllarında beşinci sınıf öğrencisiyken onu Öklid geometrisi problemlerini çözmeye teşvik eden bir öğretmeni tarafından fark edildi ve cesaretlendirildi. Lisenin orta kısmına geldiğinde artık okul arkadaşlarının çözemediği matematik sorularını çözen Cahit Arf'ın bu yeteneği ailesi ve öğretmenlerinin ilgisini çekmişti ve Paris'teki St. Louis Lisesi'nde okumak üzere ailesi tarafından 1926’da Fransa'ya gönderildi. Üç yıllık lise öğrenimini iki yılda bitirip 1928’de Türkiye'ye geri dönen Cahit Arf o sıralarda Türk hükümeti tarafından yüksek öğrenim görmek üzere sınavla Avrupa'ya gönderilecek aday öğrenciler arasına alındı. Yüksek öğrenimini Fransa'da Ecole Normale Superieure'de 1932'de tamamladı. İstanbul’a geri döndüğünde bir yıl kadar Galatasaray Lisesi'nde matematik öğretmenliği yaptıktan sonra İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinde doçent adayı olarak çalıştı. 

Lise yıllarından beri hangi geometrik problemlerin cetvel ve pergel yardımıyla çözülüp hangilerinin çözülemeyeceğini kendi kendine soran Arf, o yıllarda çözülebilecek cebirsel denklemlerin veya Galois cebirsel denklemlerinin bir listesini yapmayı tasarlıyordu. Tasarladığı bu proje ile İstanbul'da baş edemeyeceğini düşündüğü için İstanbul Üniversitesinden izin alıp 1937'de Göttingen Üniversitesi'ne gitti. Doktora çalışmalarını Helmut Hasse'nin danışmanlığında 1938'de, diğer sonuçların yanı sıra, şimdi Hasse-Arf Teoremi olarak bilinen teoremi elde ederek tamamladı. Cahit Arf II. Dünya Savaşı'na giden çok zor bir dönemde Göttingen'de eğitim gördü, ancak Hasse ondan çalışmalarına devam etmesi için bir yıl daha orada kalmasını istedi ve bu süre zarfında Arf'ın çalışmaları, bugün matematik dünyasında Arf Değişmezleri olarak adlandırılan kavramları ortaya çıkarttı.

Arf, 1940 yılında Almanya'dan İstanbul Üniversitesi'ne döndü. 1943'te profesörlüğe, 1955'te ordinaryus profesörlüğe yükseldi. 1949 yılında Maryland Üniversitesi'nde misafir profesör olarak bir yıl geçirdi ve 1956’da Mainz Akademisi'ne muhabir üye seçilerek onurlandırıldı. 1962 yılında İstanbul Üniversitesinden ayrıldı. 1963'te Arf, İstanbul'da Robert Kolej'de öğretmenlik yaptı. Daha sonra, 1964 ve 1966 yılları arasında Arf, Amerika Birleşik Devletleri'nde Princeton'daki Institute for Advanced Study'de çalıştı. Amerika Birleşik Devletleri'nde bir yıl daha kalarak Berkeley'deki California Üniversitesi'ni ziyaret ettikten sonra 1967'de Türkiye'ye döndü ve Ankara'daki Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ne katıldı. Arf, 1980 yılında emekli oldu ve emekli olduğu dönemde, TÜBİTAK'a bağlı Gebze Araştırma Merkezinde çalışmalarını sürdürdü.

1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneğinin kurucu üyelerinden biri oldu ve  1976-1982 ve 1986-1989 yılları arasında Türk Matematik Derneğinin başkanlığını yaptı. 1963'te kurulan TÜBİTAK'ın kuruluş ve gelişmesinde büyük emeği olan Cahit Arf, yıllarca bu kurumun Bilim Kurulu Başkanlığında da bulundu.  

Cahit Arf, 1948’de İnönü Ödülü, 1974'te TÜBİTAK Bilim Ödülü, 1979’da İstanbul Teknik Üniversitesi'nden, 1980'de Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden, 1981'de Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden fahri doktora ünvanları, Aralık 1993'te Türkiye Bilimler Akademisi Onur Üyeliği ve 4 Şubat 1994'te Fransa'dan “Commandeur des Palmes Academiques” ödülü ile onurlandırılmıştır.

Cahit Arf, en önemli çalışmalarının çoğu cebirsel sayılar teorisi alanında yaptı. Cebirsel ve diferansiyel topolojide birçok uygulaması olan Arf değişmezlerini icat etti. İlk çalışmaları cisimler üzerindeki kuadratik formlar, özellikle de karakteristiği 2 olan bir cismin üzerindeki kuadratik formların üzerineydi. Cahit Arf adı matematik literatüründe yalnızca Arf Değişmezleri ile değil, aynı zamanda Class Field teorisinde ve Artin'in L-fonksiyonları teorisinde önemli bir rol oynayan Hasse-Arf Teoremi ile de anılmaktadır. Halka teorisinde, Arf Halkaları da onun adını taşımaktadır. Bunlara ek olarak Arf, serbest sınırlarla sınırlanmış elastik düzlem gövdeleri üzerine birkaç makale ve istatistiksel mekanikte küme genişlemesinin cebirsel yapısı üzerine bir makale yazarak uygulamalı matematik alanında çalıştı.

26 Aralık 1997 tarihinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu yaşamını yitiren Cahit Arf, İstanbul Üniversitesi'nde düzenlenen törenin ardından  Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verildi.

Darphane Genel Müdürlüğü tarafından Bin Yılın Türkleri Hatıra Para Serisi kapsamında 2001 yılında basılan  gümüş paraların bir yüzünde Cahit Arf’in portresi diğer yüzünde de Arf Değişmezi olarak bilinen formülden bir kesit yer almaktadır. Daha sonra, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren TC Merkez Bankası tarafından tedavüle sürülen 10 Türk Lirası banknotların arka yüzüne Cahit Arf’ın bir portresi ve Arf Değişmezi olarak bilinen formülden bir kesit basılmıştır. 

Cahit Arf’in Danışmanlığını Yaptığı Doktora Öğrencileri

Altıntaş Güleç Büke, İstanbul Üniversitesi, 1949

Selma Soysal, İstanbul Üniversitesi, 1949

Hilal Pamir, İstanbul Üniversitesi, 1953

Nakibe Topuz, İstanbul Üniversitesi, 1953

Kemal Özden, İstanbul Üniversitesi, 1954

Bediz Asral, İstanbul Üniversitesi, 1955

Şükufe Yamantürk, İstanbul Üniversitesi, 1955

Bahattin Şamlı, İstanbul Üniversitesi, 1957

Neşet Ayırtman, İstanbul Üniversitesi, 1961

Özdem Çelik, İstanbul Üniversitesi, 1961

Gültekin Büyükyenerel, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1972

Halil İbrahim Karakas,  Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1974

Mehmet Yenigül,  Ege Üniversitesi, 1977

Murat Kirezci, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1981

Azize Hayfavi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1983

Makaleleri ve Kitapları

[1] C. Arf. Untersuchungen uber reinverzweigte Erweiterungen diskret bewerteter perfekter Körper. J. Reine Angew. Math., 181:1-44, 1940.
[2] C. Arf. Untersuchungen uber quadratische Formen in Körpern der Charakteristik 2. I. J. Reine Angew. Math., 183:148-167, 1941.
[3] C. Arf. Untersuchungen uber quadratische Formen in Körper der Charakteristik 2. II. Über aritmetische Aequivalenz quadratischer Formen in Potenzreihenkörpern über einem vollkommenen Korper der Charakteristik 2. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 8:297-327, 1943.
[4] C. Arf. Un theoreme de geometrie elementaire. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 12:153-160, 1947.
[5] C. Arf. Sur les zones de Brillouin. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul, Ser. A, 12:161-163, 1947.
[6] C. Arf. Sur la determination des etats d'equilibre d’un milieu elastique plan admettant des frontieres libres a tensions constantes.  Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 12:309-344, 1947.
[7] C. Arf. Cebir Dersleri [Lectures on Algebra], Ankara University Faculty of Science Publications, No: 46 general, 9 mathematics, Ibrahim Horoz Publishing House, 442 pages, Istanbul, 1947.
[8] C. Arf. Sur la definition des determinants. In Universite d'Istanbul. Faculte des Sciences. Recueil de memoires comm emorant la pose de la premi ere pierre des Nouveaux Instituts de la Faculte des Sciences, pages 9-20. Istanbul, 1948.
[9] C. Arf. Une interpretation algebrique de la suite des ordres de multiplicite d’une  branche algebrique. Proc. London Math. Soc. (2), 50:256-287, 1948.
[10] C. Arf. Sur l’existence de la solution d’un probleme d’elasticite. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 14:75-85, 1949.
[11] C. Arf. Sur l’identite d’un probleme de frontiere libre enelasticite avec un probleme d’ecoulement.  Bull. Tech. Univ. Istanbul, 4(1):1-4 (1952), 1951.
[12] C. Arf. On the methods of Rayleigh-Ritz-Weinstein. Proc. Amer. Math. Soc., 3:223-232, 1952.
[13] C. Arf. On the determination of multiply connected domains of an elastic plane body, bounded by free boundaries with constant tangential stresses. Amer. J. Math., 74:797-820, 1952.
[14] C. Arf. Sur un probleme de frontiere libre d’elasticite bidimensionelle. Bull. Tech. Univ. Istanbul, 5:13-16 (1953), 1952.
[15] C. Arf. Remarques a propos d’un memoire de K. Erim. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 19:45-54, 1954.
[16] C. Arf. On a generalization of Green’s formula and its application to the Cauchy problem for a hyperbolic equation. In Studies in mathematics and mechanics presented to Richard von Mises, pages 69-78. Academic Press Inc., New York, 1954.
[17] C. Arf. Sur les frontieres libres a tensions constantes d’un milieu elastique plan en equilibre.  Rev. Fac Sci. Univ. Istanbul. Ser. A.  , 19:119-132, 1954.
[18] C. Arf. Sur le theoreme de Reiss. Rend. Mat. e Appl. (5), 14:181-191, 1954.
[19] C. Arf. Eine explizite Konstruktion der separablen Hulle eines Potenzreihenkörpers. Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg, 19:117-126, 1955.
[20] C. Arf. Uber den Satz von Dubourdieu. Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg, 20:112- 114, 1955.
[21] C. Arf. Uber ein Analogon des Riemann-Rochschen Satzes in Zahlkörpern. Akad. Wiss. Mainz. Abh. Math.-Nat. Kl., 1957:293-328, 1957.
[22] C. Arf, K. Imre, and E. Ozizmir. On the algebraic structure of the cluster expansion in statistical mechanics. J. Mathematical Phys., 6:1179-1188, 1965.
[23] C. Arf and G. Saban. Due dimostrazioni elementari del teorema di Cartan e Dieudonne. Riv. Mat. Univ. Parma (2), 6:169-223, 1965.
[24] C. Arf. Sur la structure du groupe de Galois de la fermeture algebrique d’un corps de series de puissances sur un corps fini et les conducteurs d’Artin. In Les Tendances Geom. en Algebre et Theorie des Nombres, pages 27-35. Editions du Centre National de la Recherche Scientifique, Paris, 1966.
[25] C. Arf. The advantage of geometric concepts in mathematics. In Rings and geometry (Istanbul, 1984), pages 553-556. Reidel, Dordrecht, 1985.

Erzurum Atatürk Üniversitesindeki Halk Konferansları

[1] C. Arf, Makine düşünebilir mi ve nasıl düşünebilir?,  Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 1959.

[2] C. Arf, Matematik tedrisatında yeni temayüller, Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 1959.

[3] C. Arf, Öğrenciler için genetikte bir seleksiyon problemi hakkında, Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 1960.

Kaynaklar:
1) https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Arf/
2) https://mam.tubitak.gov.tr/tr/content/cahit-arf-hakkinda
3) Sertoz, A. S. (2013). A scientific biography of Cahit Arf (1910-1997). arXiv preprint arXiv:1301.3699.
4) MathSciNet

5) https://www.ktu.edu.tr/tr/fahridoktoraunvaniverilenler

6) http://www.disiliskiler.itu.edu.tr/arsiv/itu-fahri-doktora-unvanlari

7) Tarık Tuna Gözütok, Cahit Arf ve Atatürk Üniversitesindeki Halk Konferansları (1958-1960), Atatürk Üniversitesi Yayın No : 1304, Erzurum, 2021.

Sinan Sertöz'ün Cahit Arf'in Bilimsel Biyografisi adlı makalesi

Zeynep Tozar'ın yazısı

turkmath.org sayfasındaki Cahit Arf belgeseli 1.Bölüm (1/2)

Antalya Cebir Günleri toplantıları başladı

1999'dan beri Türkiye'nin çeşitli üniversitelerinden yüksek lisans öğrencileri de dahil olmak üzere en az 100 matematikçinin katıldığı yılda bir kez Cebir alanında yapılan en önemli toplantıdır. Her yıl belirli bir temada yapılan toplantı, yurt dışından konukların da katılımıyla bilgi alışverişi yapmak ve çeşitli bağlantılar kurmak için uluslararası düzeyde önemli bir platform olmuştur.

Antalya Cebir Günleri toplantılarının web sitesi

İstanbul Üniversitesi Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi Kapatıldı

İstanbul Üniversitesi Rektörlüğün 2000 yılında aldığı bir karar ile 1971 yılında kurulan ve önceki adı İÜ Fen Fak. Matematik Araştırma Enstitüsü olan "Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi" kapatıldı. “Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi Kütüphanesi”nin kitap ve süreli yayınları İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü Kütüphanesi'ne devredildi.

Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics Dergisi Yayımlanmaya Başladı

Kapak

Hacettepe Bulletin of Natural Sciences and Engineering Series B / Mathematics and Statistics dergisinin devamı olarak Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics adlı dergi ayda bir olacak biçimde yayımlanmaya başladı.

VOLUME: 31 (2002)
EDITORIAL BOARD 
EDITOR : Gürol Okay
ASSOCIATE EDITOR : Lawrence M. Brown 

ÜYELER
G.C. L. Brümmer (Cape Town)
Brian Fisher (Leicester)
Varga Kalantarov (Koç, Istanbul)
Ralph D Kopperman (CUNY)
Patrick Smith (Glasgow)
Kemal Soltanov (Hacettepe) 

Hacettepe Journal of Mathematics and Statistics Dergisi web sitesi

ODTÜ Uygulamalı Matematik Enstitüsü (UME) kuruldu

ODTÜ UME Kriptoloji Laboratuvarı Binası İnşaatı

ODTÜ Uygulamalı Matematik Enstitüsü (UME) ülkemizin matematik alanındaki ilk ve tek disiplinlerarası lisansüstü eğitimi veren ve araştırma yapan enstitüdür. 2002-2003 akademik yılında eğitime başlayan enstütünün kurucu müdürü Prof.Dr. Aydın Aytuna'dır.

UME'nin temel amacı ODTÜ’nün araştırma potansiyeli ve ülkemizin ihtiyaçlarını göz önüne alarak matematik bazlı araştırma, uygulama alanları belirlemek, yeni uygulanabilir matematik konularında araştırmacıları bilgilendirmek ve bu amaca yönelik yayınlar yapmaktır. UME, kendi öğretim üyeleri dışında ekonomi, işletme, istatistik, mühendislik, yöneylem gibi geniş bir bağlantılı öğretim üyesi kadrosuna sahiptir. Bilimsel Hesaplama, Kriptografi, Aktüerya Bilimleri ve Finansal Matematik alanlarında lisansüstü eğitimi vermektedir.

Uygulamalı Matematik Enstitüsü'nün Hedefleri:
- ODTÜ'deki matematiksel temelli araştırmaları koordine etmek ve Matematik Bölümü ile ODTÜ içerisindeki diğer bölümler arasında disiplinler arası işbirliğini teşvik etmek.
- Farklı disiplinlerden üniversite mezunlarını matematik bilimlerinin teorik ve pratik yönlerinde eğitmek, böylece hem kamu hem de özel sektörün disiplinler arası ihtiyaçlarına cevap verebilmek.
- Sanayi ortaklarına yönelik kısa süreli kurslar düzenlemek ve yürütmek.
- Seçilmiş araştırma alanlarında uluslararası çalıştaylar ve yaz okulları düzenlemek ve yürütmek.

ODTÜ Uygulamalı Matematik Enstitüsü web sitesi

Masatoshi Gündüz İkeda Vefat Etti

Masatoşi Gündüz İkeda

Masatoshi İkeda, 25 Şubat 1926 tarihinde Tokyo’da doğdu.1948'de Osaka Üniversitesi Matematik Bölümü'nü bitirdi. 1953'te doktor, 1955'te de doçent unvanlarını aldı. 1957-59 arasında Almanya'da Hamburg Üniversitesi'nde Helmuth Hasse'nin yanında araştırmalar yaptı. Hasse'nin önerisi üzerine 1960'ta Türkiye'ye gelerek Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde İstatistik dersleri vermeye başladı. 1961'de aynı üniversitenin fen fakültesinde yabancı uzmanlığa atandı.

1964'te Türk uyruğuna geçerek, 1965'te doçent, 1966'da profesör oldu. 1968'de Ege Üniversitesi'nin izniyle bir yıl süreyle çalışmak üzere Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ne gitti. İzninin bitiminde Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin sürekli kadrosuna girdi. Çeşitli tarihlerde Hamburg, ABD'deki California ve Ürdün'deki Yermuk üniversitelerinde konuk öğretim üyesi,1976'da Princeton'daki Yüksek Araştırma Enstitüsü'nde araştırmacı olarak çalıştı. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) Temel Bilimler Araştırma Kurumunda yer aldı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Pür Matematik Araştırma Ünitesi başkanlığı yaptı. Cebir ve sayılar kuramına katkılarından dolayı 1979'da TÜBİTAK Bilim Ödülü'nü kazandı.

Japonya'da bulunduğu dönemde halkalar kuramı ve grupların matrisle gösterimi üzerine araştırmalar yapan İkeda, 1970'lerde cebirsel sayılar kuramına yönelerek, rasyonel sayılar cisminin salt Galois grubunun otomorfizimleri ve tümelliği konularında önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Ünlü matematik dergisi Crelle's Journal'da yayımlanan bir çalışmasında Galois grubunun çok özel bir yapıda olduğunu gösterdi. 9 Şubat 2003 tarihinde Ankara'da vefat etti.

Öğrencileri:

Timur Karaçay, University of Ege 1967
Cemal Koç, 
Birol Temelkuran,
Arif Kaya,
Nurettin Cengiz,
Gönül Uslu,
Bekir Kılıçoğlu,
Cesarettin Koç,
İbrahim İbrahimoğlu,
Mahmoud Haifawi, Middle East Technical University 1970
Rüstem Kaya, Ankara University 1971
Abdullah Harmancı, Hacettepe Üniversitesi 1974
Sadi Abou Saymeh, Middle East Technical University 1975
Fethi Çallıalp, Hacettepe Üniversitesi 1978
Ahmad Sharary, Middle East Technical University 1981
Mustafa Akgül, Hacettepe Üniversitesi 1982
Hasan İ. Tutalar, Hacettepe Üniversitesi 1983
James Conlon, Middle East Technical University 1986

Yayın Listesi

1) Nakayama, Tadasi; Ikeda, Masatosi; Supplementary remarks on Frobeniusean algebras. II, Osaka Math. J. 2 (1950), 7-12.
2) Ikeda, Masatoshi; Some generalizations of quasi-Frobenius rings, Osaka Math. J. 3 (1951), 227-239.
3) Ikeda, Masatoshi; On a theorem of Kaplansky, Osaka Math. J. 4 (1952), 235-240.
4) Ikeda, Masatoshi; A characterization of quasi-Frobenius rings, Osaka Math. J. 4 (1952), 203-209.
5) Ikeda, Masatoshi; On a theorem of Gaschütz, Osaka Math. J. 5 (1953), 53-58.
6) Ikeda, Masatoshi; On absolutely segregated algebras, Nagoya Math. J. 6 (1953), 63-75.
7) Ikeda, Masatosi; Nakayama, Tadasi; On some characteristic properties of quasi-Frobenius and regular rings, Proc. Amer. Math. Soc. 5 (1954), 15-19.
8) Ikeda, Masatoshi; Nagao, Hiroshi; Nakayama, Tadashi; Algebras with vanishing n-cohomology groups, Nagoya Math. J. 7 (1954), 115-131.
9) Yoshii, Tensho; Ikeda, Masatoshi; Note on generalized uniserial algebras. II, Proc. Japan Acad. 30 (1954), 550-552.
10) Eilenberg, Samuel; Ikeda, Masatoshi; Nakayama, Tadasi; On the dimension of modules and algebras. I, Nagoya Math. J. 8 (1955), 49-57.
11) Ikeda, Masatoshi; Nagao, Hiroshi; Nakayama, Tadasi; Cohomology theory for algebras. Science Council of Japan, Tokyo, 1956, pp. 235-238.
12) Ikeda, Masatoshi; Zur Existenz eigentlicher galoisscher Körper beim Einbettungsproblem für galoissche Algebren Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg 24 (1960), 126-131.
13) Ikeda, Masatoshi; Schiefkörper unendlichen Ranges über dem Zentrum, Osaka Math. J. 14 (1962), 135-144.
14) Ikeda, Masatoshi; On crossed products of a sfield, Nagoya Math. J. 22 (1963), 65-71.
15) Ikeda, Masatoshi; Zum Existenzsatz von Grunwald, J. Reine Angew. Math. 216 (1964), 12-24.
16) Ikeda, Masatoshi; Some inequalities for Bernoulli's polynomials and related functions, Monatsh. Math. 68 (1964), 224-234.
17) Ikeda, Masatoshi; Über die einstufig nichtkommutativen Ringe, Nagoya Math. J. 27 (1966), 371-379.
18) Ikeda, Masatoshi; Über die maximalen Ideale einer freien assoziativen Algebra, Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg 33 (1969), 59-66.
19) Ikeda, Masatoshi; Haifawi, Mahmoud; On the best approximation property in non-archimedean normed spaces. Nederl. Akad. Wetensch. Proc. Ser. A 74 = Indag. Math. 33 (1971), 49-52.
20) Ikeda, Masatoshi; Division rings with anti-automorphism, J. Algebra 19 (1971), 517-519.
21) Ikeda, Masatoshi; A generalization of the Hasse-Arf theorem, J. Reine Angew. Math. 252 (1972), 183-186.
22) Ikeda, Masatoshi; Koç, Cemal; On generalized Clifford algebras, J. Algebra 23 (1972), 133-136.
23) Ikeda, Masatoshi; Chain condition of Witt rings and orderings of fields, METU J. Pure Appl. Sci. 5 (1972), no. 3, 361-364.
24) Ikeda, Masatoshi; Koç, Cemal; On the commutator ideal of certain rings, Arch. Math. (Basel) 25 (1974), 348-353.
25) Ikeda, Masatoshi; On the group automorphisms of the absolute Galois group of the rational number field, Arch. Math. (Basel) 26 (1975), 250-252.
26) Ikeda, Masatoshi; Completeness of the absolute Galois group of the rational number field, Arch. Math. (Basel) 26 (1975), no. 6, 602-605.
27) Ikeda, Masatoshi; Nilpotency index of prime C∗-algebras, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm. Ser. A 40 (1975), 167-169.
28) Ikeda, Masatoshi; Completeness of the absolute Galois group of the rational number field, J. Reine Angew. Math. 291 (1977), 1-22.
29) Abu-Saymeh, Sadi; Ikeda, Masatoshi; On the higher derivations of communitive [commutative] rings, Math. J. Okayama Univ. 29 (1987), 83-90.
30) Ikeda, M. Some remarks on Jacobian problem, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mat. Derg. 49 (1990), 27.
31) İkeda, M.; Integral domains saturated with respect to polynomial self-maps, Doğa Mat. 16 (1992), no. 3, 206-209.
32) Ikeda, Masatoshi; On the Euclidean kernel, Doğa Mat. 17 (1993), no. 2, 161-170.
33) Akyildiz, Ersan; Güloǧlu, Ismail Ş.; İkeda, Masatoshi; A note of generalized bent functions, J. Pure Appl. Algebra 106 (1996), no. 1, 1-9.
34) Akyıldız, Ersan; Güloğlu, İsmail Ş.; İkeda, Masatoshi; Weight equations for binary linear codes and their applications, Turkish J. Math. 21 (1997), 1-14.
35) Ikeda, Masatoshi G.; Cahit Arf's contribution to algebraic number theory and related fields, Turkish J. Math. 22 (1998), no. 1, 1-14.
36) Ikeda, Masatoshi; A remark on the non-existence of generalized bent functions, Lecture Notes in Pure and Appl. Math., 204, Marcel Dekker, Inc., New York, 1999, 109-119.
37) İkeda, Kâzım İlhan; İkeda, Masatoshi; Two lemmas on formal power series, Turkish J. Math. 23 (1999), no. 3, 435-440.
38) Akyıldız, Ersan; Güloğlu, İsmail Ş.; İkeda, Masatoshi; The weight equations for binary linear codes, Turkish J. Math. 23 (1999), no. 4, 465-483.
39) Ikeda, Masatoshi Gündüz; Masatoshi Gündüz Ikeda—collected works, Mathematics Foundation of Turkey, M⊕V, Ankara, 2009, x+345 pp.

Kaynakça:
1) mathscinet.ams.org
2) http://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=26149
3) Cemal Koç, (2003), Professor Masatoshi Gündüz Ikeda: A Life Devoted to Mathematics,Turkish Journal of Mathematics: Vol. 27: No. 4, Article 1. 

Matematik Dünyası Dergis web sitesindeki MASATOSHİ GÜNDÜZ İKEDA (1926-2003) başlıklı yazı

Nüzhet Gökdoğan Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:14.08.1910 - Ö: 23.04.2003)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Nüzhet Gökdoğan, 14 Ağustos 1910 tarihinde İstanbul’un Fındıklı mahallesinde dünyaya geldi. 1917’de Beyoğlu Tüneldeki Alman Mektebi’nde ilkokula başladı. 1918 yılında Alman Mektebinin kapanması nedeniyle bu okuldan ayrılıp 1919’de Bezm­i Alem İnas Sultaniyesi’nin (İstanbul Kız Lisesi, şimdiki Cağaloğlu Anadolu Lisesi) ikinci sınıfına Türkçeyi öğrenmesi amacıyla yatılı olarak verildi. Üçüncü sınıfa geçtiğinde Şişli Lisan Mektebi’ne (Şişli Terakki) yazıldı. 1923’te Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı okumaya başladı. 1928’de Erenköy Kız Lisesi Fen Şubesi’ni tamamladı ve Devlet bursu kazanarak Matematik Fen lisansı yapmak üzere Atatürk’ün emriyle Marsilya'ya gönderildi. 

1928  yılında Milli  Eğitim Bakanlığı’ndan izin alarak Lyon’a  gitti. Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrendi. Daha sonra Lyon  Erkek  Lisesi’ne  geçti ve Mathématiques Supérieures ve Spéciales sınıflarını okudu. Astronomi okumak istedi. 1932’de Lyon Üniversitesi’nde Matematik lisansını tamamladı. 1933’de Paris Üniversitesi’nde  fizik eğitimi almaya başladı.

1933 yılında Paris Üniversitesi’nde "Diplóme d'études Supérieures" sertifikasını aldı ve  Paris Gözlemevi'nde  staj gördü. 1933’te yıl sonu sınavında çok  başarılı oldu  ve  Paris Gözlemevi’nde  kalması önerildi. Ancak “bu millete borcumuz var” deyip kabul etmedi ve İstanbul’a geri döndü. Kandilli Gözlemevi’ne gider ve orada kalmak istedi ancak Fatin Gökmen “Kızım benim kadrom yok” diyerek onu reddetti. 

1933’te Ord. Prof. Dr. Erwin Finlay Freundlich tarafından kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Enstitüsü çalışmalarını 1933­-1934 ve 1934­-1935 ders yıllarında Zeynep Hanım Konağında  sürdürüyordu. Bu  ders yıllarında  okutulan  dersler, Prof. Freundlich tarafından verilen Gök  Mekaniği, Astrofizik ve Gleissberg tarafından verilen Küresel Astronomi’dir. Bu  dersler  İngilizce  olarak  veriliyor ve  o tarihlerde  öğrenci olan Paris Pişmiş ve bir tercüman aracılığı ile çevriliyordu. 1934-­1935 yıllarında  Gök Mekaniği dersi Nüzhet Gökdoğan tarafından tercüme edildi. 6 ay  sonra da Gleissberg dersi Türkçe olarak vermeye başladı.  

Nüzhet Gökdoğan, 29 Eylül 1934 tarihinde İstanbul  Üniversitesi Fen Fakültesi’nde  Astronomi  Enstitüsü’ne ilk Türk Doçenti olarak atandı. 1936 yılında İstanbul Üniversitesi  bahçesinde  küçük  ama  modern bir gözlemevi kurulması  çalışmalarına  katıldı. Bu  gözlemevine  30  cm açıklığında  ve  150  cm  odak  uzaklığında  bir teleskop  yerleştirildi. Bu daha önce Kandilli  Gözlemevi için  daha  önce  satın alınan 20  cm’lik  teleskoptan sonra  Türkiye’ye getirilen ikinci teleskoptur. 1936’da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı. Buranın ilk kadın çalışanıdır. Mukbil Gökdoğan  ile  tanıştı. 1946  yılına  kadar  burada matematik  doçenti olarak  görev  yaptı. 1937’de kürsü profesörü Ord. Prof. Dr. F. Freundlich'in yanında “Contributions aux Recherches sur l’existence d’une  Matière  Obscure  Interstellaire Homogène Autourdu Soleil” (Güneş’in Etrafında Dönen Yıldızlararası Karanlık Bir Homojen Maddenin  Mevcudiyetine Dair Araştırmalar) başlıklı doktora tezini hazırlayarak Fen Doktoru unvanını aldı. Bu tez İ.Ü. Fen Fakültesi'nin kayıtlarındaki  "1 numaralı" doktora  tezidir. 

Nüzhet Gökdoğan,  Gleissberg  ve  Weber  ile  birlikte 1937 Temmuz ayında Bresla’da  toplanan Alman Astronomi  Derneği Kongresine katıldı. 1940 Mayıs ayında doçentlik tezini verdi ve doçent olarak tayin edildi. 1 Aralık 1948’de  Fen Fakültesi'nin  teklifi ile İstanbul Üniversitesi Senatosu  tarafından profesörlüğe yükseltildi. 1948’de Fen Fakültesini temsil etmek  üzere Üniversite Senatörü oldu. Böylece  ilk kadın senatör unvanını elde etti. 1948 yılında Cahit Arf, Mustafa  İnan ve  Nazım Terzioğlu  ile  birlikte  Türk Matematik Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı. 1949’da  Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi, ve Beraat Zeki Üngör hanımefendiler  ile  birlikte,  Türk  Üniversiteli Kadınlar  Derneği (TÜKD) kurucularından oldu. 1952­-1954, 1954­-1956, 1966­-1968  ve 1968-1970 tarihleri arasında bu derneğin başkanlığını yaptı. 1951-1952 Amerika Birleşik Devletleri’nin Michigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMath Hulbert  gözlemevlerinde ve Wilson Dağı Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena’da çalıştı. 1952’de  Gleissberg  ile  birlikte  Roma’da  toplanan  Uluslararası Astronomi  Birliği’ne davet edildi. 23  Haziran 1954 tarihinde  Fen Fakültesi Dekanlığına  seçildi. İlk  kadın  dekan  olarak iki yıl bu görevini sürdürdü (1954-­1956). 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı ve 20 yıl kadar bu derneğin başkanlık görevini yürüttü.

1955’te Dublin’de toplanan Uluslararası Astronomi Birliği Kongresi’ne ikinci kez katıldı. 1958’de İÜ Fen Fakültesi Astronomi Kürsüsü'nün başına geçti, 22 yıl boyunca Kürsü ve Bölüm başkanlığı görevini yürüttü. Bölüm Başkanlığı süresince Fransa'da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Ayrıca kürsüde Güneş araştırmalarının yanı sıra diğer astrofizik araştırmaları da yapılmaya başlandı.  15-­16 Ağustos 1962’de, İngiltere’de yapılan yıldız atmosferleri kuramı üçüncü kongresine katıldı. 27-­29 Aralık 1971 tarihlerinde Astronomi Kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı "Kepler Sempozyumu"nu düzenledi. 1978’de ikinci kez Fen Fakültesi Dekanlığına seçildi (1978­-1980). 1978 Eylül ayında Silivri’de Türk ve bazı yabancı davetli astronomların katıldığı II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenledi. Bu kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı oldu. Konuyla ilgili olarak “Tüm astronomların kullanacağı ve uluslararası nitelikli bir büyük gözlemevi kurmalıyız” şeklindeki ifadesi büyük ilgi gördü.

Prof.Dr. Nüzhet Gökdoğan 1980’de ikinci kez Dekanlık ve Bölüm Başkanlığı görevlerini sürdürürken, yaş sınırı nedeniyle emekli edildi. 23 Nisan 2003'ta 93 yaşında hayata veda etti. 25 Nisan 2003 Cuma günü Teşvikiye Camiinde kılınan cenaze namazından sonra Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verildi.

Nüzhet Gökdoğan’ın Danışmanlığını Yaptığı Doktora Öğrencileri

Kamuran A. Özemre,  İstanbul Üniversitesi, 1959

Fatma Yılmaz,  İstanbul Üniversitesi, 1964
Salih Karaali,  İstanbul Üniversitesi, 1966

Latif Topaktaş,  İstanbul Üniversitesi, 1974
Dursun Koçer,  İstanbul Üniversitesi, 1974

Çetin  Bolcal, İstanbul Üniversitesi, 1975

Abdüssamed Marşoğlu, İstanbul Üniversitesi, 1975

F. Şenel Yıldızoğlu, İstanbul Üniversitesi, 1976

H. Gökmen Tektunalı, İstanbul Üniversitesi, 1977

Gülçin Kandemir,  İstanbul Üniversitesi, 1978

H. Hüseyin Menteşe, İstanbul Üniversitesi, 1979

Makaleleri

Ulusal Dergilerde 

[1] Dünyanın Yapısı, Uludağ, Sayı 23, Bursa 1939, s. 25­30.

[2] Contributions Aux Recherches Sur l’Existence d’une Matiere Obscure Interstellaire Homogene Autour du  Solei  (Güneş Etrafında  Dönen Yıldızlararası Belirsiz Homojen Madde Hakkındaki Araştırmalar Üzerine), Rev. Fac. Sci. Univ. İstanbul, (NS) 3, Fasc. 1, 1938.

[3] Contributions Aux Recherches Sur l’Existence d’une Matiere Obscure Interstellaire Homogene  Autour du  Solei (Tableaux) (Güneş Etrafında  Dönen Yıldızlararası Belirsiz Homojen Madde Hakkındaki Araştırmalar Üzerine, Tablolar), Rev. Fac. Sci. Univ. İstanbul, (NS) 3, Fasc. 2, 1938; (Publ. of the Istanbul Univ. Obs., (tables) Nr.8, 1938).

[4] Türk  Astronomi Tarihine Bir Bakış, Tanzimat Kitabı, İstanbul 1940, s. 469­477 (Tanzimat  ve  Müspet  İlimler, Astronomi, Tanzimat’ın  Yüzüncü  Yıldönümü  adlı kitaptan ayrı baskı, Maarif Basımevi, İstanbul, 1940, s. 1­7).

[5] Effet des Condensations Locales des Etoiles B Sur le Denombrement General des Etoiles  (Yıldızların Genel Sayımına  B Yıldızlarının Yerel Yoğunlaşmalarının Etkisi), Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 12, 1940, s. 7­16.

[6] The Inclinations of Solar Markings to the Meridian in Relation to Their Polar Drift (Kutup  Sürüklenmesine Bağlı olarak  Güneş Işınlarının Meridyene  Eğimleri), Rev. Fac. Sc. Univ. İstanbul, (A), 9, Fasc. 1, 1944, s. 5­10; (Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 25, 1944).

[7] On the Origin of the Sunspots (Güneş Lekelerinin Kökeni Üzerine), Rev. Fac. Sci. Univ. İstanbul, (A), 13, s. 240­242; (Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 33, 1948).

[8] Astronominin İnkişafı, Gökyüzü, Cilt 2, Sayı 1­2, 1961, s. 1­5.

[9] Determination des Abondances Dans la Photosphere Solaire, Abaques Generales et Abaques Relatives au  Cas du Fer.  (Güneş Fotosferindeki Bollukların Belirlenmesi), Ballı, Hotinli, Kandel, Kıral ve  Pecker  ile  birlikte, Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (C), 26, Nr. 1, 1961, 23­52 (Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 72, 1961).

[10] Note sur le Continu de L’atlas D’utrecht au­des­sous de 4000, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, Cilt 30, Sayı 1­2, İstanbul 1965, s. 61­64.

[11] Kepler'den Önce ve Sonra Astronomide Gelişmeler, İ.Ü. Astronomi Kürsüsü Kepler Sempozyumu Tebliğleri, İstanbul 1972.

[12] Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye’de Astronomi, Bilim ve Teknik, Cilt VI, Sayı 72, 1973, s. 2­6.

[13] Takvim Sorunu  ve  Osmanlı'larda  Takvim, Uluslararası  Türk­İslâm Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, İstanbul 1981, s. 87­93.

[14] Bilim Tarihimizden Bir Sayfa, Bilim ve Teknik, Sayı 285, Ankara 1991, s. 18­19.

[15] 1933  Üniversite  Reformu  ve  Astronomiye  Getirdikleri, Fatih’ten  Günümüze Astronomi, Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan Sempozyumu, İstanbul 1994, s. 1­15. 

Uluslararası Dergilerde 

[1] Sur la Determination Objective des Ecarts a l’Equilibre Thermodynamique Local (Yerel Termodinamik Dengenin Değişimlerinin Nesnel Belirlenimleri), J. C. Pecker ile birlikte, CR, 250, 1960, s. 1980­1982.

[2] Ecarts a  l’Equilibre et Abondances Dans les Photospheres Solaire  et Stellaires  (Güneş ve Yıldızların Fotosferlerindeki Denge ve Bolluk Değişimleri), M. Hotinli ve  J. C. Pecker ile  birlikte,  VII. Les Ecarts a  l’E.T.L. Dans le  Cas du  Fer., Ann  d’Astrophys, 25, s. 324­336; (Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 75, 1962).

[3] Etude  sommaire  des fonctions  J_m (J_m Fonsiyonu’nun Kısa Etüdü), J. C. Pecker ile birlikte, Notes Informations Publ. Paris, Fasc. 10; (Astrophys., Nr. 2, 1962).

[4] Sur une  Generalisation de  la  Theorie  de  Milne Eddington des Courbes de  Croissance  (Büyüme  Eğrisine  İlişkin Milne Eddington Kuramı’nın Genelleştirilmesi), Dubois Salmon ve J.C. Pecker ile birlikte, Astrophys. Nr. 4, 12, (Notes Informations Publ. Obs. Paris, Fasc. 15, Ref. AJB 1963).

[5] Point de Vue Sur la Theorie des Courbes de Croissance (Büyüme Eğrisi Kuramı  Üzerine Görüşler), J. C. Pecker ile birlikte, J. Ouant. Spectrosc. Radiat. Transfer, 3, 1963, s. 151­156.

[6] Note  Sur l’Utilisation  des Courbes de Croissance  (Büyüme Eğrisi Kuramı’nın  Kullanılışı), J. C. Pecker ile  birlikte, Ann  d’Astrophys, 27, s. 417­422; (Publ. Istanbul Univ. Obs., Nr. 82, 1964).

[7] L’Astronomie en Turquie (Türklerde Astronomi), Ciel et Terre, 84, 1968, s. 261­ 263.

Kitapları

[1] Contributions aux Recherches sur l’existence d’une Matière Obscure Interstellaire Homogène Autour du Soleil, (Güneş’in Etrafında Dönen Yıldızlararası Karanlık Bir Homojen Maddenin  Mevcudiyetine  Dair Araştırmalar), (F. Freundlich), Doktora  Tezi, 1937.

[2] Dünyanın Yapısı, Ankara 1940.

[3] Astronomi, (Lise Ders Kitabı), Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1947.

[4] Spektroskopiye Giriş, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1978.

[5] Kozmografya, (Lise Ders Kitabı), W. Gleisberg ile birlikte, İstanbul 1952.

Çevirileri

[1] William Marshall Smart, Küresel Astronomi, İ.Ü. Ana İlim Kitap. Tercüme Serisi Genel Yay, İstanbul 1940 (1957, 1965, 1984).

[2] P. Aubert ve  G. Papelier, Liseler İçin  Cebir Temrinleri, Lütfi Biran ve  Nazım Terzioğlu  ile  birlikte,  İkinci Derece  Problemleri. Cilt 5, Üniversite  Kitabevi, İstanbul 1943 (1946).

[3] Georges Bruhat, Fizik Mekanik Dersleri: Metroloji  ve  Sarkaç, Cilt 2, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1948.

[4] T. Royds, Astrofizik Dersleri, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1949.

[5] W. Gleisberg, Astronomi Ders Kitabı, Çeviren: Nüzhet Gökdoğan, İstanbul 1951.

[6] Henry Norris Russell, Raymond  Smith Dugan, John Quincy Stewart, Astronomi, Edibe Ballı ve Metin Hotinli ile birlikte, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1953.

[7] E. Mosnat, Analitik Geometri Problemleri, İstanbul 1965.

[8] L. Motz, A. Duveen, Astronomide Temel Bilgiler, Cilt 2, E. Ballı, K. Özemre,  M. Hotinli, A. Kıral ve F. Yılmaz ile birlikte, İstanbul 1976­1980.

Bildirileri

Ulusal 

[1] Bazı Eski Takvimler, Osmanlılarda Takvim, Ulusal Astronomi Toplantısı, 1984, Ulusal  Astronomi  Toplantısı  Tebliğleri, Editörler:  Muammer  Dizer, Atilla  Özgüç, Boğaziçi Üniv. Kandilli Rasathanesi, İstanbul 1985, s. 5­9. 

Uluslararası 

[1] Point de Vue Sur la Theorie des Courbes de Croissance” (Büyüme Eğrisi Kuramı  Üzerine Görüşler), J. C. Pecker ile  birlikte,  Transfer  of Radiation  in  Stellar  Atmospheres, Third  Colloquium on  the  Theory of Stellar Atmospheres, Herstmonceux, England, 1962, Aug. 15­16, s. 151­156.

[2] Kepler’den Önce ve  Sonra  Astronomide  Gelişmeler. Kepler Sempozyumu, Tebliğleri, İstanbul, İ.Ü. Fen Fak. Astronomi Kürsüsü, İstanbul, 27­29 Aralık 1971.

[3] The  Experimental Curve  of Growth in Function of Different  Sets of Oscillator Strengths  (Titreşim Uzunluklarının  Farklı Kümelerinin  Fonksiyonlarındaki  Büyümenin Deneysel Eğrisi), K. Avcıoğlu ve D. Koçer ile birlikte, Compendium in  Astronomy, A Volume  Dedicated to Professor John Xanthakis on the Occasion of Completing  Twenty Five  Years of Scientific  Activities as Fellow  of the  National  Academy of Athens, Editörler: E.G. Mariolopoulos, P.S. Theocaris, L.N. Mavridis, D. Reidel Publishing  Company, Dordrecht, Holland Boston, U.S.A­London, England, 1982, s. 97­103 (1982).

Kaynaklar: 

1) Yavuz Unat, Atatürk’ün Kızları’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kadın Astronomu, İlk Kadın Dekanı ve İlk Kadın Senatörü  Nüzhet Toydemir Gökdoğan (1910­-2003)

Suzan Kahramaner Vefat Etti

Suzan Kahramaner

Fatma Suzan Kahramaner 21 Mayıs 1913 tarihinde İstanbul'un Üsküdar ilçesinde dünyaya geldi. Annesi Halep'in ilçe saymanının kızı Müzeyyen Hanım, babası ise cerrah Dr. Rıfkı Osman Bey'dir. 1919-1924 yılları arasında ilköğrenimini Moda Numune İnas İlkokulu'nda tamamladı. 1924'te Notre Dame de Sion'a kaydolduktan sonra orta öğrenimini tamamladı ve 1934'te Fransızca lisans derecesini aldı.

Ülkedeki tek yüksek öğretim kurumu olan İstanbul Darülfünunu 1933 yılında yapılan yüksek öğrenim reformlarının ardından modernize edilerek İstanbul Üniversitesi adını almıştı. Kahramaner, 1934 yılında İstanbul Üniversitesi Matematik-Astronomi Bölümü'nde yüksek lisans eğitimine başladı, matematik ve fizik alanlarında eğitim gördü. İstanbul Üniversitesi, yenilenen müfredatı ve gelişen fakültesine ek olarak, II. Dünya Savaşı öncesi Almanya'dan kaçan birçok ünlü Alman akademisyenin bilimsel araştırmalarını barındırıyordu. Ali Yar, Kerim Erim, Richard von Mises, Hilda Geiringer ve William Prager gibi tanınan matematikçilerden dersler aldı.

Kahramaner, 1939 yılında İstanbul Üniversitesi Matematik ve Astronomi Bölümü'nden mezun oldu. 1939-1940 yılları arasında fizik alanında araştırma projeleri üstlendi.

Bir süre Çamlıca Kız Lisesi'nde asistan öğretmen olarak görev yaptıktan sonra 1943 yılında doktora eğitimine başladı. 1943 yılında Almanya'da Friedrich-Alexander Üniversitesinde doktora eğitimini danışmanı Adolf Hurwitz ile tamamlayan Türkiye'nin ilk doktora dereceli matematikçisi Kerim Erim ile Karmaşık Fonksiyonlar Teorisinde Katsayı Problemleri üzerine doktora çalışmalarına başladı. Kerim Erim aynı zamanda Türkiye'de matematik alanında doktora çalışmasını yöneten ilk bilim insanıdır. Kahramaner'in doktora tezi, Sur les fonctions analytiques qui prénnent la même valeur ou des valeurs donnés (ou en m points donnés) başlıklıydı.

1940-1941 eğitim-öğretim yılının başında o dönemde öğretmenler İstanbul'a atanmadığı, bunun yerine Türkiye'nin diğer şehirlerine atandıkları için Çamlıca Kız Lisesi'nde yardımcı öğretmen olarak çalışmaya başladı ve matematik öğretmeni olarak çalıştı. 1943'e kadar orada. 1943'te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü Analiz I ve Analiz II derslerinde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Doktora tezi onaylandıktan sonra Kahramaner, bilimsel ve akademik çalışmalarına Türkiye'nin ilk Matematik Doktorası olan kadın matematikçilerden biri olarak İstanbul Üniversitesi'nde devam etti.

Yardımcı Doçentlik için Sur l'argument des fonctions univalentes adlı tezini yazdı ve aynı yıl gerekli sınavları başarıyla geçtikten sonra yardımcı doçent unvanını aldı. Rolf Nevanlinna ile Karmaşık Fonksiyonlar Teorisi üzerine araştırma yapmak üzere Ocak 1957'de bir yıllığına Helsinki Üniversitesi'ne gönderildi. Aynı yıl Ağustos ayında Helsinki'de düzenlenen Scandinavian Congress of Mathematicians, International Colloquium on the Theory of Functions'a katıldı ve Ernst Hölder, Wilhelm Blaschke, Lars Valerian Ahlfors, Paul Montel, Olli Lehto, Mieczysław Biernacki, Alexander Gelfond, Albert Pfluger, Wilfred Kaplan, Walter Hayman ve Paul Erdős gibi ünlü matematikçilerle tanışma fırsatı buldu.

1957 yılının kasım ayında, bilimsel araştırmalarına Rolf Nevanlinna'nın ders verdiği Zürih Üniversitesi'nde yaklaşık bir yıl devam etmek için Zürih'e gitti. Ağustos 1958'de, Uluslararası Matematik Birliği tarafından düzenlenen ve Fields Madalyalarının sahiplerine verildiği Edinburgh'daki Uluslararası Matematikçiler Kongresi'ne katıldı.

1958'in sonunda İstanbul Üniversitesi'ne döndü. 1959 sonbaharında Rolf Nevanlinna'dan referans alarak başvurduğu NATO Bursunu kazandı ve bu bursla; 1959-1960 yılları arasında Zürih Üniversitesi'nde çalıştı. Ardından bir ay Stanford Üniversitesi'nde bilimsel araştırma yaptı. Araştırmasına aynı yıl Eylül ayında Helsinki Üniversitesi'nde devam etti. Ekim 1960 sonunda İstanbul Üniversitesi'ndeki görevine döndü.

Ağustos 1962'de Stockholm'de düzenlenen Uluslararası Matematikçiler Kongresi'ne katıldı. Araştırmalarını aynı yıl Eylül ve Ekim aylarında Helsinki Üniversitesi ve Zürih Üniversitesi'nde yaptı. Ağustos 1966'da II. Rolf Nevanlinna Kolokyumuna davet edildi. Ağustos 1966'da Moskova'daki Uluslararası Matematikçiler Kongresi'ne (ICM) katıldı. Kongrenin ardından profesörlük tezini tamamlamak için Eylül ve Ekim aylarında Helsinki Üniversitesi'nde çalışmalarını sürdürdü.

1968 yılında Sur les singularites d'une application différentiable başlıklı profesörlük tezi kabul edildi ve aynı yıl profesör unvanını aldı. 1970 yılında Londra, Paris, Zürih ve Nice'deki çeşitli üniversitelerde bilimsel çalışmalar yaptı. 1970 yılında Nice'de Uluslararası Matematikçiler Kongresi'ne katıldı.

Aynı yıl Romanya, Yugoslavya, Yunanistan, Bulgaristan ve Türkiye'nin katılımıyla gerçekleştirilen Balkan Matematikçiler Birliği'nin kuruluşuna da katkıda bulundu. 1971'de Atina'daki Balkan Matematikçiler Birliği'ne katıldı. Eylül 1971'de Balkan Matematikçiler Birliği'nin düzenlediği kongreye de katıldı.

Mayıs ve Temmuz 1973'te O. Lehto, Menahem Max Schiffer, O. Tammi, Cevdet Koçak ve H. Minc'i ziyaret ederek bilimsel araştırmalar yaptı. 1976 yılında Silivri Matematik Araştırma Enstitüsü'nün Fonksiyonlar Teorisi Semineri ve Uluslararası Sempozyumu'na katıldı. Bu sempozyumda Rolf Nevanlinna'ya Honoris Causa unvanı verildi. Aynı yıl Jyväskylä Üniversitesi (Finlandiya) madalyası ile ödüllendirildi. Balkan Matematikçiler Birliği'nin 1977 yılında Varna'da düzenlediği konferansa katıldı. 1978'de Helsinki'deki Uluslararası Matematikçiler Kongresi'ne ve Joensuu'daki Rolf Nevanlinna Kolokyumuna katıldı. 1978-1979 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü Başkanlığı yaptı.

Kahramaner, Ahmet Dernek, Rıfkı Kahramaner ve Yaşar Polatoğlu'nun doktora danışmanlığını ve Semin Akdoğan'ın eş danışmanlığını yaptı. Kahramaner, 1983 yılı başında İstanbul Üniversitesi'nden yaş haddi nedeniyle emekli oldu. Emekliliği boyunca bilimsel araştırmalarına devam etti. Ağustos 1987'de Leningrad'daki Rolf Nevanlinna Kolokyumuna katıldı.

Prof. Dr. Suzan Kahramaner 22 Şubat 2006 günü hayata veda etti. 24 Şubat 2006 Cuma günü saat 10.00’da İstanbul Fen Fakültesi’nde yapılan merasimden sonra Kadıköy Moda Camii’nde kılınan öğle namazını müteakip Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verildi.

 

Kaynaklar:
1. https://tr.wikipedia.org/wiki/Suzan_Kahramaner

Suzan Kahramaner'in fotoğraflarından oluşturulmuş film

Ankara Matematik Günleri Matematik Sempozyumları başladı

13. Ankara Matematik Günleri, 2018, TOBB ETÜ

Ankara Matematik Günleri 2005 yılından başlayarak matematik bölümü bulunan Ankara, Atılım, Bilkent, Çankaya, Gazi, Hacettepe, Orta Doğu Teknik ve TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitelerinin ortak organizasyonu olarak düzenlenen ulusal nitelikte bir sempozyumdur. 2014 yılına kadar yapılan sekiz toplantıya her yıl organizasyonda yer alan bir üniversite ev sahipliği yapmıştır. 2013 yılında sekizincisi yapılan toplantıdan sonra bölüm başkanları bir durum değerlendirmesi yapmış ve Ankara Üniversitesi, Atılım Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, ODTÜ ve TOBB ETÜ Matematik bölümleri organizasyonun sürdürülmesinin yararlı olacağı yönünde görüş birliğine varmıştır.
 

14. Ankara Matematik Günleri: 28-29 Haziran 2019, Gazi Üniversitesi
13. Ankara Matematik Günleri: 27-28 Nisan 2018, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
12. Ankara Matematik Günleri: 25-26 Mayıs 2017, Hacettepe Üniversitesi
11. Ankara Matematik Günleri: 26-27 Haziran 2016, Ankara Üniversitesi
10. Ankara Matematik Günleri: 11-12 Haziran 2015, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
9. Ankara Matematik Günleri: 12-13 Haziran 2014, Atılım Üniversitesi
8. Ankara Matematik Günleri: 13-14 Haziran 2013, Çankaya Üniversitesi
7. Ankara Matematik Günleri: 31 Mayıs-1 Haziran 2012, Bilkent Üniversitesi
6. Ankara Matematik Günleri: 2-3 Haziran 2011, Hacettepe Üniversitesi
5. Ankara Matematik Günleri: 1-2 Haziran 2010, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
4. Ankara Matematik Günleri: 4-5 Haziran 2009, Orta Doğu Teknik Üniversitesi
3. Ankara Matematik Günleri: 22-23 Mayıs 2008, Ankara Üniversitesi
2. Ankara Matematik Günleri: 14-15 Haziran 2007, Atılım Üniversitesi
1. Ankara Matematik Günleri: 2006, Gazi Üniversitesi

İstanbul Matematiksel Bilimler Merkezi (IMBM) kuruldu

Rahmi Güven, Betül Tanbay, Ali Ülger, Attila Aşkar, Tosun Terzioğlu, Ayşe Soysal, Sabih Tansal

İstanbul Matematiksel Bilimler Merkezi (IMBM) ilk faaliyetine Ekim 2006’da başladı. Aynı ay Boğaziçi, Koç ve Sabancı Üniversitelerinin rektörleri tarafından resmi açılışı yapıldı. Matematiğin çeşitli alanlarında araştırma yapılması amacıyla kurulmuş bir merkezdir. Merkez gerekli yer, zaman ve hizmetleri sunarak araştırmacıların birlikte çalışacağı bir ortam yaratmayı hedefler. Mevcut araştırma merkezleri ve enstitüler ile ortaklaşa çalışmalar yapar.

Bağımsız bir kurum olmakla birlikte, kampüsünde yer aldığı Boğaziçi Üniversitesi ile sıkı bir işbirliği içindedir. Merkezin ders programları yoktur, diploma vermez. Bununla birlikte lisansüstü seminerler ve postdoktora çalışmaları aracıyla genç matematikçilerin yetişmesine katkıda bulunmayı hedefler. Bir başka amacı da kamuda matematiksel bilincin gelişmesine katkıda bulunmaktır. IMBM mali kaynağını bağış geliri, kamu ve özel kuruluşlar ile işbirliği anlaşmaları, şirket ve bireylerin bağışları yoluyla elde eder. Matematikçilerin bütçesi merkezden, kendi çalıştıkları kurumlardan veya işbirliği içinde olunan araştırma merkezleri, enstitüler ve üniversiteler gibi çeşitli kaynaklardan sağlanır. IMBM iki komite tarafından yönetilir.

Temel görevleri:

Her yıl, araştırma programları belirlenir. Programlara, konularında uluslararası üne kavuşmuş matematikçiler davet edilir. Araştırma programı için, biraraya gelen matematikçilerden daha geniş bir kitleye hitap edecek, bir giriş çalıştayı düzenlenir. İlgilenen lisansüstü öğrencilere, Araştırma Programı sırasında verilen konuşmaları takip etme seviyesine gelmeleri için, giriş çalıştayından önce seminerler düzenlenir. Ayrıca, merkezde bulunan araştırmacılar da, merkez ile işbirliğinde olan üniversitelerin öğrencileri için lisansüstü seminerler düzenleyebilirler. Her yıl, doktoralarını yeni tamamlamış genç araştırmacıların bir dönem veya bir yıl süreyle merkezde bulunmaları sağlanır. Araştırma alanlarında önde gelen uzmanlarla temas kurmalarına imkan verilir. Toplumun matematik araştırmaları konusunda bilinçlenmesini sağlamak amacı ile, kamuya açık konuşmalar ve medya etkinlikleri düzenlenir.

Faaliyet Raporları için tıklayınız.

Kurucu Üyeler

Kaynaklar

 IMBM web sitesi

Betül Tanbay'ın MD dergisindeki İMBM Açıldı adlı yazısı

İMBM web sitesi

İMBM tanıtım filmi by Özcan Vardar

Nesin Matematik Köyü Kuruldu

Nesin Matematik Köyünde Ali Nesin ders anlatırken

İzmir’in Selçuk ilçesine bağlı olan Şirince köyünün 1 kilometre uzağındaki Kayser dağının yamaçlarında araştırmacıların ilgi alanına giren (dolayısıyla araştırmaya yönelik) matematiği öğrencilere tanıtmak amacıyla Prof.Dr. Ali Nesin'in önderliğinde Nesin Vakfı tarafından kurulmuştur. Kâr amacı gütmeyen bir kurum olan ve dünya çapında örnek gösterilen Matematik Köyü’nde her yıl binden fazla öğrenci, Türkiye ve dünyanın dört bir yanından çalışmalarıyla ün yapmış gönüllü akademisyenlerin desteğinden faydalanıyor.

Kuruluş Gerekçesi

1995’te yurda dönen Ali Nesin, eğitim verdiği üniversite öğrencilerinin yetersizliğini görerek, onları önce akşamları evinde, sonra haftasonları Nesin Vakfı’nda ağırlamış, bu da yeterli olmayınca 10 yıl boyunca Türkiye’nin çeşitli yörelerinde her yaz 6-7 haftalık yazokulları düzenlemiştir. Son üç yılında bütün Türkiye’ye açılan yazokulları büyük rağbet görmüş ve son derece verimli geçmiştir. Zamanla her yaz konaklanacak, yemek yenilecek, ders yapılacak, çalışılacak, çamaşır yıkanılacak mekânların bulunmasının zorlukları ve maliyeti anlaşılmış ve sadece matematiğe ayrılmış bir mekân yaratmanın cazibesi üstün gelmiştir. Sonuçta Matematik Köyü projesi ortaya çıkmıştır. Nesin Vakfı’na ait olan Matematik Köyü tamamen halkımızın bağışlarıyla ve gençlerin gönüllü emeğiyle imece usulüyle kurulmuştur ve 2007’den beri gençlere hizmet vermektedir.

Matematik Köyü’nün Amacı

Kuruluşunda sadece üniversite öğrencilerini hedefleyen Matematik Köyü, yoğun talebe dayanamayarak kuruluşundan bir iki yıl sonra kapılarını ilkokuldan lise ve üniversiteye kadar her seviyede öğrenciye açmıştır. Amacı araştırmacıların ilgi alanına giren (dolayısıyla araştırmaya yönelik) matematiği öğrencilere tanıtmaktır. Eğitmenleri, ülkenin ve dünyanın dört bir yanından Köyümüze gönüllü gelen akademisyenlerdir. Matematik Köyü kâr amacı gütmez. Yegâne amacı gençlere matematiği öğretmektir. Matematiği sevdirmek için özel bir çaba harcamayız çünkü matematiğin öğrenilince mutlaka sevileceği düşüncesindeyiz. Müfredata, üniversite giriş sınavlarına ya da herhangi bir eğitim ya da sınav sistemine bağlı değildir, sadece profesyonel matematikçilerin anladığı anlamda matematiği gençlere öğretmeyi ve böylece gençleri matematiksel araştırmaya heveslendirmeyi amaçlamaktadır. 

Kaynakça:

https://nesinkoyleri.org/wp-content/uploads/2022/01/nmk_tanitim_21_12_28_asli.pdf ( Erişim 06.08.2022)

Nesin Matematik Köyü web sitesi

Nesin Matematik Köyü: Zilsiz, sınavsız, duvarsız eğitim - DW Türkçe

Hayri Körezlioğlu Vefat Etti

Hayri Körezlioğlu

Ahmet Hayri Körezlioğlu 1930’da Kula’da doğdu. İzmir’deki lise eğitiminden sonra İTÜ’ye girdi. İTÜ’de bir yıl okuduktan sonra burs kazanarak Fransa’ya gitti. Matematik lisans derecesini Paris Üniversitesi’nden, mühendislik yüksek lisansını da Ecole Nationale Supérieure des Télécommunications’dan (ENST’den) aldı. Daha sonra gene Paris Üniversitesi’nde Jean Ville danışmanlığında matematikte devlet doktorası yaptı. Tez jürisinde geçen yüzyılın en önemli olasılıkçılarından Paul Levy de bulunuyordu.

Körezlioğlu 1966’da ODTÜ Matematik Bölümü’ne katılarak bölüme kuruluş yıllarında büyük emek verdi. 1968-1972 arasında bölüm başkanlığı yaptıktan sonra 1973’te ENST’e döndü. 1973- 1997 arasında profesör olarak çalıştığı ENST’te kurumun eğitim ve araştırma ufuklarının genişlemesine önemli somut katkılarda bulundu. 1997’de ENST’ten emekliliğini aldıktan sonra 1998’de tekrar ODTÜ’ye döndü. Önce Matematik Bölümü’nde, daha sonra kurucularından olduğu Uygulamalı Matematik Enstitüsü’nde (IAM) sözleşmeli profesör olarak çalıştı. 26 Haziran 2007’deki vefatına kadar Enstitü’nün Finansal Matematik Anabilim Dalı başkanlığını yürütüyordu.

Profesör Körezlioğlu akademik yaşamının büyük bölümünü geçirdiği ENST ve ODTÜ dışında, Paris Üniversitesi, Napoli Istituto di Fisica Teorica, CNET gibi kurumlarda ve Télécommunications Radioélectriques et Téléphoniques gibi özel teşebbüste de çalıştığından eğitim ve araştırmanın yönetsel veya yapısal olsun, her tür problemine derinden vakıftı. Körezlioğlu’nun çalışmalarını kronolojik sıradan ziyade önem derecesine göre sunarsak, her şeyden önce Körezlioğlu ODTÜ ve ENST’te modern olasılık eğitiminin teşvikçisi ve öncüsü olmuştur. Kendisi henüz genç bir matematik doktoru iken, E. Borel, M. Frechet, J. Hadamard ile başlayıp daha sonra J. Dieudonne, L. Schwartz, H. Cartan gibi Bourbakicilerle devam eden fonksiyonel analizin uzun olgunlaşma sürecinden etkilenerek, Fransız olasılık ekolü de bir atılım içine girmişti. Birleşik Amerika’da Feller iki ciltlik efsanevi eserini yazmıştı; birkaç yıl sonra bunu J. Neveu’nün olağanüstü kitabı ve P. A. Meyer’in çalışmaları izlemişti. Bu dönemde Körezlioğlu Neveu ve Meyer’in eserlerini incelemek için muhtelif çalışma grupları oluşturdu ve genç araştırmacıları olasılık ve stokastik süreçler alanlarına çekmeyi başardı. Neveu’nün Les Bases Mathématiques de Probabilités’si ve Meyer’in Probabilités et Potentiel’i kendisinin ve genç araştırmacıların başucu kitapları olduklarını söyleyebiliriz. Körezlioğlu’nun bu faaliyetleri sayesinde ODTÜ ve ENST’te olasılık ve analiz eğitimi çok daha modern bir hüviyet kazandı ve yaktığı meşaleyi daha uzağa taşıyacak birçok öğrenci yetiştirdi. (U. Çapar, J. Szpirglas, G. Mazzioto, A. S. Üstünel, M. Kocatepe, G. Lefort, C. Martias, G. Loubaton, A. Saida, N. Privault, D. Kofman, L. Decreusefond gibi). Uygulamalı matematiğe katkılarıyla Türk matematik tarihinde önemli bir yeri olan Hayri Körezlioğlu 26 Haziran 2007 günü vefat etti.

Matematik Vakfı 2012'den beri her yıl Hayri Körezlioğlu Araştırma Ödülü vermektedir.

Yayın Listesi:
1) van Dijk, N. M.; Korezlioglu, H.; Sensitivity analysis for Markov reward structures until entrance times, J. Appl. Probab. 37 (2000), no. 1, 45–63.
2) Kofman, D.; Körezlioğlu, H.; Some EATA properties for marked point processes, J. Appl. Probab. 32 (1995), no. 4, 922–929.
3) Körezlioğlu, Hayri; Runggaldier, Wolfgang J.; Filtering for nonlinear systems driven by nonwhite noises: an approximation scheme, Stochastics Stochastics Rep. 44 (1993), no. 1-2, 65–102.
4) Decreusefond, L.; Körezlioğlu, H.; van Dijk, N. M.; An error bound for infinite approximations of queueing networks with large finite stations under RSRD protocol, Performance Evaluation 17 (1993), no. 3, 177–187.
5) Körezlioğlu, H.; Üstünel, A. S.; Distributions, Girsanov and degree theorems on Wiener spaces, World Scientific Publishing Co., Inc., River Edge, NJ, 1990, 231–244.
6) Körezlioğlu, H.; Üstünel, A. S.; A new class of distributions on Wiener spaces, Lecture Notes in Math., 1444
7) Körezlioğlu, Hayri; Üstünel, Ali Süleyman;Construction of distributions on the Wiener space via the second quantization, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. I Math. 309 (1989), no. 12, 781–784.
8) Körezlioğlu, Hayri; Martias, Claude; Stochastic integration for operator valued processes on Hilbert spaces and on nuclear spaces, Stochastics 24 (1988), no. 3, 171–219.
9) Körezlioğlu, Hayri; Approximate filtering of random fields, Lect. Notes Control Inf. Sci., 111
10) Körezlioğlu, H.; Üstünel, A. S.; An Itô formula for processes with values in an abstract Wiener space, Lecture Notes in Math., 1316
11) Körezlioğlu, H.; Loubaton, Ph.; Prediction and spectral decomposition of wide sense stationary processes on Z2, Travaux Rech., 11[Works and Research]
12) Körezlioğlu, H.; Passage from two-parameters to infinite dimension, Lecture Notes in Math., 1236
13) Körezlioğlu, H.; Martias, C.; Representation of nuclear space valued square integrable martingales, Doğa Mat. 10 (1986), no. 1, 143–161.
14) Körezlioğlu, H.; Loubaton, Ph.; An approach to a Markovian realization of two-parameter processes, Lect. Notes Control Inf. Sci., 83
15) Körezlioğlu, Hayri; Üstünel, Ali Süleyman;An Itô formula on abstract Wiener spaces, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. I Math. 303 (1986), no. 6, 247–249.
16) Körezlioğlu, Hayri; Loubaton, Philippe; Spectral factorization of wide sense stationary processes on Z2, J. Multivariate Anal. 19 (1986), no. 1, 24–47.
17) Körezlioğlu, Hayri; Loubaton, Philippe;Spectral factorization and decomposition for processes on Z2 that are stationary in the wide sense, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. I Math. 301 (1985), no. 3, 81–84.
18) Körezlioğlu, Hayri; Loubaton, Philippe;Half-plane prediction of wide-sense stationary processes on Z2, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. I Math. 301 (1985), no. 1, 27–30.
19) Körezlioğlu, H.; Mazziotto, G.; Approximations of the nonlinear filter by periodic sampling and quantization, Lect. Notes Control Inf. Sci., 62
20) Körezlioğlu, H.; Martias, C.; Martingale representation and nonlinear filtering equation for distribution-valued processes, Lect. Notes Control Inf. Sci., 61
21) Körezlioğlu, H.; Mazziotto, G.; Modelization and filtering of discrete systems and discrete approximation of continuous systems, Lect. Notes Control Inf. Sci., 59
22) Körezlioğlu, H.; Nonlinear filtering equation for Hilbert space valued processes, NATO Adv. Sci. Inst. Ser. C: Math. Phys. Sci., 104
23) Körezlioğlu, H.; Mazziotto, G.; Szpirglas, J.; Nonlinear filtering equations for two-parameter semimartingales, Stochastic Process. Appl. 15 (1983), no. 3, 239–269.
24) Korezlioglu, H.; Lefort, P.; Mazziotto, G.;[A Markov property and associated diffusions], Lecture Notes in Math., 863,
25) Körezlioğlu, Hayri; Mazziotto, Gérald; Sur des diffusions multidirectionnelles, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. A-B 290 (1980), no. 14, A657–A660.
26) Körezlioğlu, Hayri; Lefort, Pascal; Une propriété markovienne pour les processus à deux indices, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. A-B 290 (1980), no. 12, A555–A558.
27) Körezlioğlu, Hayri; Recursive linear filtering of two-parameter Gaussian Markov processes., Reidel, Dordrecht-Boston, Mass., 1979, pp. 209–219,
28) Korezlioglu, H.; Mazziotto, G.; Szpirglas, J.; Équations du filtrage non linéaire pour des processus à deux indices., Lecture Notes in Control and Information Sci., 16,
29) Körezlioğlu, Hayri; Two-parameter Gaussian Markov processes and their recursive linear filtering., Ann. Sci. Univ. Clermont Math.(1979), no. No. 17, 69–93.
30) Körezlioğlu, Hayri; Mazziotto, Gérald; Szpirglas, Jacques; Équations du filtrage non linéaire pour des processus à deux indices, C. R. Acad. Sci. Paris Sér. A-B 287 (1978), no. 13, A891–A893.
31) Körezlioğlu, Hayri; On some locally convex topologies on tensor products of locally convex spaces., Publ. Math. Res. Inst.-Istanbul, No. 1,
32) Itoh, S.; Körezlioğlu, H.; Takahashi, W.; Ergodic theorems and averaging operators on measurable functions, Sci. Rep. Yokohama Nat. Univ. Sect. I(1973), no. 20, 5–10.
33) Körezlioğlu, Hayri; Ergodic averaging operators., Various Publ. Ser., No. 21, Mat. Inst., Aarhus Univ., Aarhus, 1972, pp. 161–166.
34) Körezlioğlu, Hauri; Random linear mappings, Math. Balkanica 2 (1972), 314–321.
35) Körezlioğlu, Hayri; Reproducing kernels in separable Hilbert spaces, Pacific J. Math. 25 (1968), 305–314.
36) Körezlioğlu, Hayri; Prévision et filtrage linéaires et canal gaussien, Rev. CETHEDEC Cahier 4 (1967), 48 pp.
37) Körezlioğlu, Hayri; Prévision linéaire des processus stationnaires. I, II, Rev. CETHEDEC Cahier 2 (1965), 73 pp.
38) Körezlioğlu, Hayri; Quantité d'information mutuelle par unité de temps entre deux processus vectoriels gaussiens, stationnaires et stationnairement corrélés, C. R. Acad. Sci. Paris 250 (1960), 1436–1438.
39) Körezlioğlu, Hayri; Extension du théorème de Pinsker, C. R. Acad. Sci. Paris 248 (1959), 523–525.
40) Körezlioğlu, Hayri; Sur la prévision et le filtrage linéaires des processus discrets du second ordre, C. R. Acad. Sci. Paris 248 (1959), 356–357.

Kaynakça:

1) mathscinet.ams.org

Matematik Dünyası Dergisindeki AHMET HAYRİ KÖREZLİOĞLU (1930-2007) başlıklı yazı

Ali Mustafazade'ye TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Ali Mustafazade

Ali Mustafazade, pseudo-Hermityen kuantum mekaniği kuramının gelişimine katkı sağlayan uluslararası düzeydeki nitelikli çalışmaları nedeniyle 2007 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Journal of Gökova Geometry Topology Dergisi Yayımlanmaya Başlandı

Journal of Gökova Geometry Topology (GGT) Dergisi, Geometri ve Topoloji alanında uzmanlaşmış hakemli bir elektronik dergidir. Amacı, yükselen dergi fiyatları ve kaliteli dergi eksikliği sorununa bir çözüm olarak matematik topluluğuna hizmet etmektir. Yılda sadece bir sayı yayınlama politikası benimseyerek, daha yüksek yayın standartlarını sağlamak için GGT editörlerine olanak tanımaktadır. 

Editorial Board

Turgut Onder
(Managing Editor)
Denis Auroux
Ravi Vakil
Ron Stern
Rafe Mazzeo
Liviu Nicolaescu
Daniel Ruberman
Yong-Geun Oh
Tomasz Mrowka
Yakov Eliashberg
Grigory Mikhalkin
Dan Freed
Charles Frohman
Mark Gross
Cumrun Vafa
Mikhail Khovanov
Igor Dolgachev
Kaoru Ono
Takao Matumoto
Simon K. Donaldson
Selman Akbulut
Yanki Lekili
Burak Özbağcı
Mahir B. Can
Sergey Galkin
Çağrı Karakurt

Journal of Gökova Geometry Topology (GGT) Dergisi web sitesi

Hülya Şenkon Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

Hülya Şenkon, 13 Temmuz 1941’de İstanbul’da doğdu. Babası hava subayı, annesi ise ev hanımıydı. İlköğretimini İstanbul’da tamamladıktan sonra, bugünkü adı Cağaloğlu Anadolu Lisesi olan İstanbul Kız Lisesi’ne kaydoldu. 1959-1960 akademik yılında İstanbul Üniversitesi’nin Fen Fakültesi’nde Matematik-Fizik dalında öğrenimine başladı. Öğrenciliğinin son yılında Matematik Bölümü’nde yardımcı asistan olarak göreve başladı ve 1963’te mezun oldu. Ocak 1966’da aynı bölüme asistan olarak atandı. Prof. Dr. Orhan Şerafettin İçen’in danışmanlığında Haziran 1966’da "5. Derece Denkleminin Cebirsel ve Transandant Metodlarla Çözülebilmesi Problemi" konulu çalışmasıyla yüksek lisansını; Mayıs 1972’de "Kompleks ve p-adik Alan Üzerinde İki Fonksiyonun Aritmetik Anlamda Cebirsel Bağlılığına Dair Bazı Sonuçlar ve bunların Birkaç İrrasyonellik İspatına Uygulanması" konulu teziyle doktorasını tamamladı. Kasım 1977’de doçent oldu ve Ekim 1988’de aynı bölümde profesör kadrosuna atandı.

1990’da İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi’nden çıkan iki ciltlik Soyut Cebir Dersleri adlı kitabını yayımladı. Çeşitli tarihlerde, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Merkezi Müdürlüğü (1984-1988), Cebir ve Sayılar Teorisi Anabilim Dalı Başkanlığı, Matematik Bölüm Başkanlığı (1991-1994), İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Dergisi Editör Kurulu Başkanlığı yapmış olan Prof. Dr. Hülya Şenkon, 1980’den beri Türk Matematik Derneği Genel Sekreterliği görevini sürdürmekteydi.

16 Ağustos 1999’da kendi isteğiyle emekli olmuş ve emekliliğinden sonra İstanbul Kültür Üniversitesi Matematik-Bilgisayar Bölümü’nde ve Hava Harp Okulu’nda görev yapmıştır. Prof. Dr. Hülya Şenkon, Almanca, İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Rusça bilmekteydi. 15 Şubat 2008 tarihinde vefat etmiştir.

Vefatının ardından Matematik Dünyası dergisinde hakkında yazılanlar

İstanbul Üniversitesi Tarihi Sempozyumu'nda Hülya Şenkon'un konuşmasının bir bölümü (4/5)

Cemal Koç Vefat Etti

Cemal Koç

Cemal Koç 1943 yılında Bulgaristan'ın Kırcaali sancağında doğdu. Göç sırasında Samsun'a yerleştirilen dört cocuklu aile bir süre sonra geçim sıkıntısı nedeni ile İzmir'e taşındı. Koç, ilköğrenimini Samsunda tamamladı ve Tokat Yatılı İlköğretmen okuluna girdi. O yıllarda kapatılan Köy Enstitülerinin yerini alan bu okullarda dereceye giren öğrenciler Yüksek Öğretmen Okullarına yerleştiriliyorlardı. Beklendiği gibi Cemal Koç 1959 yılında Tokat İlköğretmen okulundan derece ile mezun olarak, Ankara Yüksek Öğretmen okuluna girdi. Bu okulun öğrencisi olarak Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik-Astronomi Bölümünden 1963 yılında mezun oldu ve Kastamonu Lisesinde matematik öğretmeni olarak göreve başladı. Aynı yıl Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Kürsüsünde asistan olan Cemal Koç, 1968 yılında bu üniversiteden “n-boyutlu uzayda bir eğrinin ardışık öskülatör küre merkezlerinin limiti, infinitesimal öğelerinin belirlenmesi” adlı tezi ile doktorasını aldı ve üniversitedeki kariyerine başladı.

1969 yılında Öğretim Görevlisi olarak ODTÜ Matematik Bölümünde çalışmaya başlayan Cemal Koç, 1971 yılında yardımcı profesör ünvanına yükseltildi. 1971 yılında Tübitak yurtdışı araştırma bursu ile Londra Üniversitesini ziyaret eden Cemal Koç, 1970 yılında Pisa'daki Scuola Normale Superiore'de yapılan bir yaz okuluna katıldı. 1971-1972 yılları arasında askerlik görevini yaptı, ve ODTÜ'ye döndü. Nisan 1977 tarihinde “Dış Cebirler ve Clifford Cebirleri” adlı doçentlik tezi ile üniversite doçenti ünvanını aldı. 1977 yılında Selçuk ve Ankara Üniversitelerinde cebir dersleri de veren Koç, 1978-1980 yılları arasında Bölüm Başkanlığı yaptır. 1979-1982 arasında yapılan Tübitak-ODTÜ lisansüstü yaz okullarının mimarlarından oldu, bu okullarda yöneticilik yapte ve ders verdi. 1986 yılına kadar devam eden yaz okullarında çeşitli üniversitelerden gelen genç matematikçilere gerekli lisansüstü dersler verilerek eksikliklerinin giderilmesi amaçlanmıştı.

Aralık 1982 tarihinde TC Başbakanlık yazısı ile dört yıllık bir süre için Tübitak Temel Bilimler grubunda görevlendirilen Cemal Koç, bir kaç ay sonra 1 Mart 1983 tarihinde 1402 sayılı yasa gereğince ODTÜ'deki görevinden, kamu görevi yapmasına olanak bırakılmaksızın ayrılmak zorunda kalmıştır. Ancak Cemal Koç yine de matematik yaparak hayatını kazanmaya devam etmiştir. Bu haksız ugulamaya karşı Ankara 6. İdari Mahkemesinde açtığı dava 9.12.1988 tarihinde Profesör Koç'un lehine sonuçlanmıştı. Ancak günün ODTÜ üst yönetimince temyiz edilmiştir. Temyiz davasına Danıştay 5. Dairesinin verdiği red kararı üzerine Cemal Koç 1.3.1989 tarihinde ayrılmak zorunda kaldığı görevine altı yıl sonra dönebilmiştir.

25.1.1990 tarihinde Profesörlüğe yükseltilen Koç, 1992 de, yedinci yıl iznini kullanmak üzere KKTC deki Doğu Akdeniz Üniversitesine gitmiş, rahatsızlığı nedeni Ağustos 1992 de dönmek zorunda kalsa da hastahanede geçirdiği zor günlerin ardından Doğu Akdeniz Üniversitesindeki görevine şubat 1993 tarihinde dönebilmiştir. KKTC'den 1 Eylül 1994 tarihinde ODTÜ'ye dönen Koç Matematik Dünyası Dergisinin yaşama geçirilmesinde, dergiyi tasarlayan ve ilk editörü olarak tarihe geçmiştir. 1995 yılında kurulan Matematik Vakfı'nın kurucuları arasında yer alan Cemal Koç “Basic Linear Algebra” adlı kitabının gelirlerini bu Vakfa bağışlamıştır.

Ocak 1995-Mayıs 1996 yılları arasında ODTÜ'de ikinci kez bölüm başkanlığına seçilmiştir. Haziran 1999 tarihinde Viyana'da yapılan 58 Genel Cebir Çalıştayına “The Brauer-Wall Group” adlı çalışması ile katılan Koç, her yıl Antalya'da düzenli olarak yapılan “Antalya Cebir Günlerinin”de yaşama geçirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. 16.7.1999 tarihinde ODTÜ emekli olarak ayrılmış ve sonrasında Doğuş Üniversitesinde Matematik Bölümünü kurmuştur. Prof.Dr. Cemal Koç 1 Nisan 2010'da Samsun'da vefat etmiştir.

Kaynaklar:
1) Şafak Alpay, Cemal Koç Anısına, ODTÜ Mezunlar Derneği, ODTÜ'lüler Bülteni Haziran 2010, Sayı 197.

Ali Rıza Özbek Vefat Etti

Fotoğraf sonradan renklendirilmiştir © Özkan Değer

(D:3.4.1914 - Ö: 14.6.2011)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Ali Rıza Özbek 3 Nisan 1914 tarihinde Muğla’da doğdu. Orta öğrenimine İzmir Erkek (Atatürk) Lisesinde başladı. Gazi Mustafa Kemal ile ilk kez bu okulda okurken karşılaştı. Burslu olarak gönderildiği İstanbul Kabataş Lisesini 1933 yılında birincilikle bitirdi. Yurtdışına gönderilecek öğrencileri seçmek için açılan sınava katıldı ve kazandı. 26 Ekim 1934’te Almanya'ya giderek Münih Üniversitesine yazıldı. 1934-35 kış, 1935 yaz, 1935-36 kış ve 1936 yaz dönemlerinde fizik ve matematik dersleri aldı. Fizik derslerini, Walter Gerlach’tan aldı. Gerlach, 1922 yılında, Bohr Atom Modeline göre elektronların kesikli yörüngeler izleyip izlemediğini anlamak üzere Otto Stern ile birlikte Stern-Gerlach deneyini gerçekleştiren fizikçidir. Matematik derslerini, maliyet/sigorta matematikçisi Friedrich Böhm’den ve diferensiyel denklemler konusunda çalışan Oskar Perron’dan aldı. Sentetik geometri dersinin hocası, 1943’te toplama kampında intihar edecek olan Yahudi asıllı matematikçi Friedrich Hartogs’dur. Analitik geometri dersini, fonksiyonların topolojik alanlardan reel sayılara genişleme teoremini ve grup temsilleri için transformasyonlar geliştiren, ilk defa grup isomorfizma problemini ortaya koyan Heinrich Tietze’den okudu. 1936’da Münih’ten ayrılıp Hamburg Üniversitesi’nde, 20.11.1936 – 28.8.1939 tarihleri arasında “Matematik–Doğa Bilimleri” programına devam etti. 

Ali Rıza Özbek’in Hamburg Üniversitesinde ders gördüğü matematikçilerden birisi, diferansiyel ve integral geometri alanındaki çalışmalarıyla tanınan Avusturyalı matematikçi Wilhelm Blaschke’dir. Blaschke, Türk matematikçilerinin yakından tanıdıkları bir isimdir. Hamburg Üniversitesi’nden emekli olduktan sonra birçok kere İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesine misafir öğretim üyesi olarak gelmiş, 1954-55 yılları arasında Diferansiyel Geometri derslerini vermiştir. Özbek, Blaschke’nin 1955, 1956 ve 1957 yıllarında İTÜ’de verdiği 9 konferansı Türkçe’ye çevirir ve çevirileri Wilhelm Blaschke’nin Konferansları (İTÜ, 1965) başlığıyla yayımlandı. Ali Rıza Özbek’in Hamburg Üniversitesi’ndeki diğer matematik hocaları arasında, dönemin önde gelen cebircilerinden Ernst Witt; Blaschke’nin iş arkadaşı ve 1937’de Bol döngüsünü ortaya koyan Gerrit Bol ve fonksiyon teorisi, cebirsel geometri ve analitik sayılar teorisi konularında çalışan Hans Petersson vardır.  Özbek, 1939 Ağustos’unun son günlerinde Hamburg’dan ayrıldıktan iki gün sonra Alman orduları Polonya’yı işgal etti ve İkinci Dünya Savaşı başladı. Bir süre sonra Alman işgalindeki Breslau’ya geçti ve oradaki Breslau Üniversitesi Riyaziye Bölümünden mezun oldu. 

Doktora çalışmasını Breslau’daki “Silezya Friedrich Wilhelm” Üniversitesinin (günümüzde Wroclaw Üniversitesi) Tabii İlimler Fakültesinde yaptı. “Bir tam dörtgenin üç köşegen noktaları asla doğrudaş olamaz” şeklinde ifade edilen “Fano Akisyomu” üzerindeki tezi “Das Fano’sche Axiom” adı ile 1943 yılında yayımlandı. Tezini inceleyip raporlayan referentlerden hakemlerden birisi Georg Feigl’dır diğeri ise, Johann Randon’dır. Özbek, 1.1.1942 ile 30.7.1943 arasında Breslau Teknik Okulu (Technische Hochschule Breslau) Matematik Enstitüsü Yüksek Matematik Kürsüsündeki eğitime ve bilimsel çalışmalara yardımcı oldu.

Türkiye’ye dönen Özbek, 1 Kasım 1943 tarihinde Yüksek Mühendis Okulu (1944’ten sonra İTÜ) İnşaat Fakültesinin Yüksek Matematik Kürsüsünde asistan olarak göreve başladı. 1 Ocak - 31 Temmuz 1946 arasında aynı kürsüde başasistan olarak görev yaptı. Mayıs 1946’da “Fano Aksiyomu” başlıklı doktora tezi ile doçentliğe başvurdu. 1 Ağustos - 11 Ekim 1946 arasında doçenti olarak görev yaptı. 12 Kasım 1946 tarihinde, 1944’te kurulmuş olan Makine Fakültesi Yüksek Matematik Kürsüsüne doçent olarak geçti. 1948 yılında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 

Özbek, 31.3.1955 ile 4.8.1956 arasında İTÜ Teknik Okulu Makine Şubesi Matematik öğretmenliğini ikinci görev olarak üstlendi. Eylül 1956’da bir yıl süreyle Almanya’ya görevli gittiğinden bu görevi üzerinden alındı. Özbek, İTÜ Senatosunun 27 Haziran 1963 tarihli toplantısında Makine Fakültesi Yüksek Matematik Kürsüsü kadrolu profesörlüğüne yükseltildi.

1971 yılında, İTÜ içinde Temel Bilimler Fakültesi kuruldu. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu’nun vefatı üzerine İTÜ senatosu üyeliğine seçildi ve bu görevini 1982’ye kadar sürdürdü. Temel Bilimler Fakültesinin iki görevi vardır: Birincisi, daha önce inşaat, makine ve diğer fakültelerde verilmekte olan yüksek matematik derslerini servis dersi olarak İTÜ öğrencilerine vermekti. Diğer görevi ise, yeni açılacak Matematik Mühendisliği programını yürütmekti. Temel Bilimler Fakültesi içinde, matematiğin değişik dallarında (cebir, uygulamalı matematik, geometri, tasarı geometri, fonksiyonel analiz) kürsüler açıldı. Özbek, 8 Temmuz 1973’te, Temel Bilimler Fakültesi Analiz ve Geometriye Uygulaması Kürsüsü profesörlüğüne atandı. Böylelikle, Matematik Mühendisliği Programında ders vermeye başladı. 1982’de Temel Bilimler Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi’ne dönüştürülünce, Özbek de kadrosuyla birlikte 1 Mart 1982’ye yeni fakülteye geçti. Aralıksız olarak 42 yıl hizmet verdiği İTÜ’den kendi isteği ile 3 Şubat 1983’te emekli oldu. 

2001 yılına kadar İstanbul’da yaşayan Özbek, 2001 yılında Muğla’ya taşındı. 300 yıllık aile evini yenileyerek Muğla Belediyesine “Özbekler Evi Müzesi” olarak bağışladı. Prof. Dr. Ali Rıza Özbek, tedavi gördüğü Muğla Devlet Hastanesinde 14 Haziran 2011 tarihinde 98 yaşındayken hayatını kaybetti. Evli ve iki kız babası olan Prof. Dr. Özbek'in cenazesi, Merkez Kurşunlu Camisi'nde kılınan cenaze namazının ardından şehir eski mezarlığındaki aile kabristanlığında toprağa verildi.

Makaleleri

[1] Özbek, A. Riza, Über Flächen mit einer Schar sphärischer Krümmungslinien, auf denen die Summe der Hauptkrümmungsradien oder die mittlere Krümmung konstant ist. (German) İstanbul Tek. Üniv. Bül. 13, 1960, 83–99.

[2] Özbek, A. Riza, Über zwei Minimalflächenklassen. (German) İstanbul Tek. Üniv. Bül. 13, 1960, 19–43.

[3] Özbek, A. Riza, Über Wiengarten'sche Isothermflächen auf denen die Kurven festen Krümmungsmasses eine zueinander geodätisch parallele Kurvenschar bilden. (German) İstanbul Tek. Üniv. Bül. 14, 1961, 31–44.

Çevirileri

[1] Matematikçi, fizikçi ve mühendisler için yüksek matematik /Rothe, Rodolf Ernst; Özbek, A. R., (İstanbul : Berksoy Matbaası) 1961.

[2] Tesadüfi hareketler :(matematik sohbetleri, III) /Dynkin, E. B. Uspenski, W. A.; Özbek, A. R., Türk Matematik Derneği, (Kutulmuş Matbaası) 1962.

[3] Çok renk problemleri :matematik sohbetleri /Dynkin, E. B. Uspenski, W. A.; Özbek, A. R., Türkiye Matematik Derneği, (Şirketi Mürettibiye Basımevi) 1963.

[4] İndirgemeli diziler /Markuschewitch, A. I.; Özbek, A. R.,Türk Matematik Derneği, 1963 (İstanbul : İstanbul Matbaası), 1963.

[5] Robert Sauer'in konferansları, 1 /Sauer, Robert; Özbek, A. R.,İ.T.Ü, 1965.

[6] Wilhelm Blaschke'nin konferansları /Blaschke, Wilhelm; Özbek, A. R., İ.T.Ü, 1965

Kaynaklar: 

1) Feza Günergun ve Aslı Tolun tarafından yürütülmekte olan "Cumhuriyet Türkiye’sini Bilimle Kurmak: Devlet Bursuyla Yurtdışında Öğrenim Gören Genç Beyinler (1925-1950)" başlıklı proje çerçevesinde yazılmış, ancak henüz yayınlanmamış biyografiler.

2) https://kasif.mkutup.gov.tr

3) MathSciNet

Selma Soysal Vefat Etti

Türkiye'nin İlk Kadın Matematik Profesörü Selma Soysal

Fatma Selma Soysal, 1924 yılında Zonguldak'ta dünyaya geldi. Babası, Zonguldak Liman Komutanı olan Osman Muhtar Bey'di, ve annesi aydın bir kadın olan Samiye Hanım'dı. Çocukluğu Zonguldak'ta geçti ve bu dönemde Fransız mühendislerin ve Rumların bulunduğu bir çevrede büyüdü. Bu süreçte Fransızca ve Rumca dillerini öğrendi.
 

Eğitim hayatına ilkokulu Zonguldak'ta tamamlayarak başladı. Daha sonra İstanbul'a gelerek Çapa Kız Öğretmen Okulu'nda parasız yatılı olarak öğrenimine devam etti. Kandilli Kız Lisesi'nden mezun olduktan sonra, 1941 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik-Astronomi Bölümü'ne kaydoldu.
 

Kerim Erim’in yönlendirmesiyle akademik hayatına başladı. Daha sonra doktora tezine Cahit Arf’ın danışmanlığında başladı. Türkiye’deki doktora tezinde fonksiyonel analiz konusunu ele alan ilk kişilerden biri Selma Soysal’dır. "Hilbert uzayında birimin parçalanışı ve bazı sıralanmış projeksiyon operatörleri cümlelerine dair" isimli doktora çalışmasını 1949 yılında tamamladı. 1945’te İTÜ’de asistan ve 1952 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak göreve başladı ve bu görevi 1991 yılında emekli olana kadar sürdürdü. 

1951 yılında dünyanın önde gelen matematikçileri ile çalışmak üzere "Henri Poincaré" Enstitüsü'ne gitti. Paris, Londra, Boston üniversiteleri ve NATO bursu ile 1963 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MİT)’nün uzmanlık programlarına katıldı.
 

Selma Sosyal’ın Fonksiyonel Analiz ve Operatör Teorisi konularında 1949 ve 1967 yılları arasında yazılmış 4 tane makalesi bulunmaktadır. 1967 yılında yayınlanan ve yüksek matematik derslerinin notları niteliğindeki kitabı Reel Sayılar Sistemi adlı bir de kitabı bulunmaktadır.

Türkiye'nin ilk Kadın Matematik Profesörü unvanına sahip olan Prof. Dr. Selma Soysal 9 Ekim 2011 tarihinde vefat etti. Soysal’ın cenazesi 10 Ekim 2011, Pazartesi günü saat 10.30’da İTÜ Taşkışla Kampüsü’nde yapılan törenin ardından Şişli Camii’nde kılınan öğle namazına müteakip Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.

 

Kaynaklar:
1. Beril Çiler Arhatır, Eda Arslan ve Alp Eden, Matematik Dünyası, Sayı 100, 2014-3 “Selma Soysal’ın Yazılarına Dipnotlar” başlıklı yazı.
2. Mehmet Bildirici Akyaka, İTÜ İnşaat Fakültesinde Matematik Hocası Selma Soysal’ın Yazıları Anılar, 2016.

Kadın Matematikçiler Derneği kuruldu

Kadın Matematikçiler Derneği Logosu

Bir grup kadın matematikçi 2012 yılı Haziran ayında Kadın Matematikçiler Derneği’ni kurdu. Türkiye’de matematikle uğraşan kadınları, bilimsel ve sosyal alanlarda desteklemek, kadınları matematik üzerine çalışma yapma konusunda cesaretlendirmek, kadın matematikçilere kariyerlerini geliştirme konusunda destek vermek, aynı konuda çalışan akademisyenlere ortak çalışma ortamları temin etmek, kadın matematikçiler arasındaki bilimsel iletişimi organize etmek, aynı bilimsel amaçlar için gruplar halinde organize olup işbirliği yapmak, kadın matematikçiler ile ilgili bilgi toplamak ve bu bilgileri ilgililer ile paylaşmak; bunlar sayesinde kadınların matematikte eşit şanslara sahip olmasını desteklemek derneğin amaçları arasındadır.

Kadın Matematikçiler Derneği web sitesi

Cem Yalçın Yıldırım'a 2014 AMS Cole Ödülü Verildi

Cem Yalçın Yıldırım

Boğaziçi Üniversitesi'nden Cem Yalçın Yıldırım, ikiz asallar üzerine yaptığı çalışmasıyla, Sayılar Teorisi alanında en önemli ödüllerden biri olarak kabul edilen, Amerikan Matematik Derneği (American Mathematical Society) tarafından üç yılda bir verilen Cole Ödülü'ne (Cole Prize) layık görüldü. Yıldırım bu ödülü çalışma ortakları Goldston ve Pintz'le ve ayrıca Zhang'la paylaştı.

2014 Frank Nelson Cole Sayılar Kuramı Ödülü, Yitang Zhang'e asal sayılar arasındaki sınırlı boşluklar üzerine yaptığı çalışmaları ve Daniel Goldston, János Pintz ve Cem Y. Yıldırım'a asal sayılar arasındaki küçük boşluklar üzerine yaptıkları çalışmaları için verildi. Bu çalışmalar iki makalede yayınlanmıştır: Yitang Zhang, "Bounded gaps between primes", Ann. of Math. (2); ve Daniel Goldston, János Pintz ve Cem Y. Yıldırım, "Primes in tuples. I." Ann. of Math. (2) 170 (2009), no. 2, 819-862.

Biyografik Not

Cem Yalçın Yıldırım, 1961 yılında Indiana, Bloomington'da doğdu. Ankara, Türkiye'de büyüdü ve lisans eğitimini Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)'nde 1982 yılında fizik alanında tamamladı. Doktora derecesini ise Kanada, Toronto Üniversitesi'nden 1990 yılında John B. Friedlander'ın danışmanlığında aldı. 2002 yılından bu yana Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul'da matematik profesörü olarak çalışmaktadır ve genellikle analitik sayılar kuramı ve klasik analiz üzerine araştırmalar yapmaktadır.

Cem Y. Yıldırım'ın Düşünceleri
2014 Frank Nelson Cole Sayılar Kuramı Ödülü'nün alıcılarından biri olmaktan büyük bir alçakgönüllülük ve onur duyuyorum. Eğitimim evde başladı, çünkü entelektüel bir ortamda yetiştirildim. Her zaman ilgimi çeken herhangi bir şeye odaklanmamı teşvik etmeleri nedeniyle ebeveynlerime minnettarım. Lise kütüphanesinde Hardy ve Wright tarafından yazılan klasik sayılar kuramı kitabını keşfettiğimde tamamen büyülendim ve o zamandan beri en çok öğrenmek istediğim alanı biliyordum. ODTÜ Matematik Bölümü, matematiğe istekli bir lisans öğrencisi için mükemmel bir atmosfere sahipti. Toronto Üniversitesi'ne minnettarım, burada doktora tezim üzerine çalıştığım yıllar boyunca bana burs sağlandı ve danışmanım John B. Friedlander, mezun olduktan sonra bile her zaman destek verdi. 1995 yılında San Jose State Üniversitesi'nde sabbatical döneminde Dan Goldston ile çalışmalarımıza başladım. Daha sonra MSRI, MFO ve IAS'a yaptığım ziyaretler çok faydalı oldu. Dan Goldston ve János Pintz'a fikirlerini her zaman özgürce paylaştıkları için derin minnettarlık duyuyorum. İşbirliğimiz benim için büyük bir öğrenme süreci oldu. Ayrıca, aydınlık ve huzurlu çalışma ve yaşama koşulları sağladığı için Boğaziçi Üniversitesi'ne de teşekkür etmek isterim.

 

Kaynakça:

AMS 2014 Prizes and Awards Booklet

AMS web sayfasındaki haber

Marat Akhmet'e TÜBİTAK Bilim Ödülü Verildi

Marat Akhmet

Marat Akhmet, kalkülüs alanında genelleştirilmiş parçalı sabit argümana bağlı diferansiyel denklemler teorisinin kurulumu ve gelişimi konusundaki uluslararası düzeyde nitelikli çalışmaları nedeniyle 2015 TÜBİTAK Bilim Ödülüne layık görüldü.

Wikipedia Tübitak Bilim Ödülü maddesi

Turgut Başkan Vefat Etti

Turgut Başkan

Turgut Başkan, 1939 yılında Kars'ın Sarıkamış ilçesi Yağbasan köyünde 8 çocuklu ailenin ikinci erkek çocuğu olarak dünyaya geldi. İlkokulu günübirlik gidip geldiği 8 km uzaklıktaki Sarıkamış'ta tamamladı. Daha sonra Cilavuz (Susuz) İlköğretmen Okulu’na girmeye hak kazandı.Turgut Başkan Cılavuz’da okuduğu yıllar enstitünün hep "en başarılı öğrencileri" arasında yer aldı. Turgut Başkan, Cilavuz İlköğretmen Okulu’ndan sonra Erzurum Nene Hatun Lisesi’ni bitirdi. Ardından girdiği Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden 1963 yılında mezun oldu. Yüksek lisansını tamamlayarak Atatürk Üniversitesinde “Polinomların kritik noktaları” başlıklı teziyle matematikte “Doktor” unvanını aldı.
 

Turgut Başkan, yurt içinde Uludağ, Balıkesir, Hacettepe, Dicle, Fırat ve Karadeniz Teknik Üniversitesinde dersler verdi. Yurt dışında Kyoto ve Aberdeen Üniversitesi’nde akademik çalışmalar yaptı. Pek çok taşra üniversitesinde ilk kez doğrudan matematiğin değişik alanları üzerine sempozyum ve kongreler düzendi. Türkiye’de ya hiç bilinmeyen ya da üzerinde yeterince araştırma yapılmamış,  Ayrık Gruplar, Süreksiz Gruplar, Cebirsel Topoloji, Modüler Gruplar, Riemann Yüzeyleri gibi pek çok alanda ya bizzat başlattığı ya da başlamasına vesile olduğu çalışmalarla dikkat çekti.

Prof. Turgut Başkan’ın, çok sayıda makale ve araştırma projesinin yanı sıra, Polinomların Kritik Noktaları (İlk baskı Atatürk Üniversitesi, 1973, 32 s.), Ayrık Gruplar: Fuchs grupları ve N.E.C-gruplar (İlk baskı Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 1980, 214 s.), Kompleks Fonksiyonlar Teorisi (İlk Baskı Uludağ Üniversitesi, Bursa, 1989, 411 s.), Metrik Uzaylar ve Genel Tipolojiye Giriş (Osman Bizim ve İsmail Naci Cangül’le birlikte, ilk Baskı Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2000. 203 s.) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.

Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın Turgut Başkan’a dair düşünceleri
“Bundan 30-40 sene önce memleketimizde yayınlanan matematik kitapları, hemen hemen ya lise ders kitapları ya da üniversite başlangıç derslerini teşkil eden ve gene doğrudan doğruya yaygın bir eğitimi amaçlayan diferansiyel-integral hesap kitapları idi. O senelerde hatta üniversitelerde öğrenilebilen matematik bilgileri bu diferansiyel-integral hesap seviyesinden pek ileriye gidemiyordu. O sıralarda hayalimde dolaşan özleyişlerden biri yakında yayınlanmış olacağını ümit ettiğim bu kitabın benzerlerinin ülkemizde, doğal olarak kısıtlı bir zümre için dahi olsa, elden ele dolaşmasıydı. (…) Bu bakımdan Turgut Başkan’ın “Ayrık Gruplar” adlı bu kitabı 40 sene kadar önceki hayalimin ilk gerçekleşmesini teşkil ediyor. (…) Bu kitap, belki de memleketimizde kendi dilimizde yerleşmiş, yeşermiş bir matematik kültürünün başlangıcını noktalayacaktır. (İnşallah!) Genç nesillerimizin benim şimdi ancak hayalini kurabildiğim o devri yaşamalarını temenni ederim.”
 

Prof.Dr. Turgut Başkan 27 Eylül 2015 tarihinde vefat etmiştir.

Kaynaklar:
1. Sezai Yazıcı, "Prof. Dr. Turgut BaskanTürkiye’de Matematik Kültürünü Yeşerten Sarıkamışlıyı Kaybettik" başlıklı yazısı, 25.12.2015. gazetekars.com.

Lawrence Michael Brown Vefat Etti

Lawrence Michael Brown, 6 Eylül 1938 tarihinde İngiltere'nin Chesterfield şehrinde doğdu. İngiltere Hull Üniversitesinde 1960 yılında Lisans derecesi ve 1963 yılında Yüksek Lisans derecesi elde etti. Aynı yıl Sevim Kazım ile evlendi. Glasgow Üniversitesi'nde 1962-1967 yılları arasında asistan, 1967-1968 yılları arasında lecturer olarak görev yaptı. İskoçya Glasgow Üniversitesi'nde "Dual covering theory, confluence structures, and the lattice of bicontinuous functions" başlıklı tezi ile 1980 yılında doktorasını bitiridi.

1968-1993 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi'nde lecturer olarak görev aldı. 1993-1994 yıllarında yardımcı doçent, 1994-2002 yılları arasında doçent ve 2002 yılından itibaren profesör olarak görev yaptı. 2003'ten itibaren Hacettepe Üniversitesi'nde Matematiğin Temelleri ve Lojik anabilim dalı başkanlığı yaptı. 
 

Lawrence Michael Brown, özellikle "bitopological spaces" (bitopolojik uzaylar) teorisi üzerine çalışmalar yapmıştır. Ayrıca, "Ditopological Texture Space" (Ditopolojik Doku Uzayı) adı verilen yeni bir kavramı tanıtarak, topolojik, bitopolojik ve bulanık topolojik uzayları genelleştiren çalışmalar gerçekleştirmiştir.

TDK'nın çıkardığı Matematik Terimleri Sözlüğü'nün oluşturulmasında eşi Sevim Brown ile birlikte katkıda bulunmuştur. Türk Matematik Derneği üyesi olan Prof.Dr. Lawrence Michael Brown 3 Aralık 2015 tarihinde vefat etti.


Kaynaklar:
1. https://prabook.com/web/lawrence_michael.brown/1434146

Tosun Terzioğlu Vefat Etti

Tosun Terzioğlu

1942 yılında İstanbul’da doğan Ahmet Tosun Terzioğlu, lise diplomasını 1961 yılında Robert Kolej’den aldı. Terzioğlu lisans derecesini 1965 yılında matematik dalında Newcastle upon Tyne Üniversitesi’nden; doktora derecesini ise 1968 yılında, aynı dalda, Frankfurt Üniversitesi’nden aldı. 1968 - 1994 yılları arasında Michigan, Wuppertal ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) ders verdi. 1974 -1975 ve 1989 -1991 yılları arasında ODTÜ Matematik Bölümü Başkanlığı; 1977-1982 yıllarında ise aynı üniversitede Fen ve Edebiyat Fakültesi Dekanlığı yaptı. Terzioğlu, 1979 - 1981 arasında Üniversitelerarası Kurul Üyesi, 1990 - 1991 arasında ODTÜ Senato Üyesi olarak hizmet verdi. 1992-1997 yıllarında TÜBİTAK Başkanlığı, 1989-2008 yıllarında Türk Matematik Derneği Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yapan Terzioğlu; ayrıca TTGV Yönetim Kurulu, MAM Yönetim Kurulu, KOSGEB İcra Kurulu, TÜBİTAK Bilim Kurulu gibi pek çok kurula üyelik ve/ya başkanlık yapmıştır. Terzioğlu, Temmuz 1997′de başladığı Sabancı Üniversitesi Rektörlüğünü 2009’a kadar sürdürmüştür. Akademik ve idari görevlerine ek olarak, Terzioğlu Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV) ve Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV)’in Yönetim Kurulu üyesidir. Editörlük ve Yazı Kurulu üyelikleri de bulunan Terzioğlu, ayrıca Matematik alanında 50’nin üzerinde bilimsel makalenin ve 3 kitabın yazarıdır. 1974’de TÜBİTAK Teşvik, 1986’da ise TÜBİTAK Bilim Ödülünü alan Prof.Dr. Tosun Terzioğlu, evli ve iki çocuk babasıdır. 23 Şubat 2016 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.

Aydın Tiryaki Vefat Etti

Aydın Tiryaki

Çaykara Şahinkayalı bir ailenin oğlu olarak 1956 yılında Kars Posof'da doğdu. İlkokulu Posof'da ortaöğrenimini Trabzon'da tamamladı. 1977 yılında Atatürk Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümünden mezun oldu. Kasım 1977 de Kırıkkale Lisesinde öğretmen olarak göreve başladı. Mayıs 1978 de Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümüne Asistan olarak atandı. Nisan 1979 da aynı görevle Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümüne geçti.
 

1986 yılında yardımcı doçent, 1990 yılında doçent, 1996 yılında profesör olmuştur. 1986-1994 yılları arasında Erciyes Üniversitesi, 1994-2000 yıllarında Hacettepe Üniversitesi ve 2000-2008 yılları arasında Gazi Üniversitesi Matematik Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalışmıştır.
 

Aydın Tiryaki'nin araştırmaları diferensiyel denklemeler ve fark denklemlerinin çözümlerinin kalitatif incelenmesi üzerine olup bu alanda sınırlılık, kararlılık, periyodiklik, asimptotik davranışlar, salınımlılık ve Lyapunov eşitsizliği üzerinedir.
 

2008 yılından itibaren İzmir Üniversitesi, Matematik-Bilgisayar (Matematik ve Bilgisayar Bilimleri) Bölümü'nde görev yapan Prof. Dr. Aydın Tiryaki, İzmir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı ve İzmir Üniversitesi Üniversitelerarası Kurul temsilciliği, 2009–2012 yılları arasında İzmir Üniversitesi Rektör Yardımcısı olarak görev yapmıştır. 4 Mayıs 2016 Çarşamba günü 60 yaşında vefat etmiştir. Cenazesi 6 Mayıs 2016 Cuma günü Kırıkhan Şehir mezarlığındaki aile kabristanlığında toprağa verilmiştir.

Kaynaklar:
1. https://www.caykaragazetesi.com/

Çakılarası Matematik Köyü açıldı

Çakılarası Matematik Köyü

Eskişehir'de Büyükşehir Belediyesi'nin destekleri ile Prof.Dr. Şahin Koçak öncülüğünde ve öğretim üyesi arkadaşları tarafından Dağküplü Mahallesi'nde kurulan "Çakılarası Matematik Köyü" açıldı. İlk etkinlik 25-28 Mayıs 2016 tarihlerinde Prof.Dr. Cem Tezer'in Diferansiyel Geometri konusunda verdiği 15 saatlik ders serisi oldu. 

Doğal ortamda, köylülerin yardımıyla yapılan Matematik Köyü'nde 12 kişinin kalabileceği bungalov evler, mutfak, açıkhava kafeleri, açıkhava dersliği, açıkhava anfisi yer alıyor. Lisansüstü öğrencilerin ücretsiz kalabileceği Matematik Köyü'nde dersleri, Türkiye'nin önde gelen matematikçileri verecek.

​Işığımız yıldızlar, ve varsa, ay ışığı,
Müziğimiz kuş cıvıltıları, çakal sesleri ve dere çağıltısı,
Yatak ve yastıklarımız tahtadan,
Yediğimiz karpuz-peynir-ekmek, içtiğimiz çay.

Çakılarası Matematik Köyü web sitesi

Gökova Geometri-Topoloji Enstitüsü Açıldı

Gökova Geometri-Topoloji Enstitü Binası

Gökova Geometri Topoloji Enstitüsü (GGTI), GGT Konferanslarının 25. yıldönümünde Akyaka'da kuruldu. Enstitü bireysel katkı ve fedakarlıklar ile kurulmuştur. Gelecekte sağlıklı bir matematik enstitüsü olarak çalışabilmesi için bünyesinde ilginç programlar barındırarak finansman tabanını genişletebileceği umut edilmektedir. Özel Akyaka tarzı mimaride inşa edilen GGTI binası, GGT Konferanslarının başından beri destekçisi olan Yücelen Grubunun sahibi Hamdi Yücel Gürsoy tarafından inşa edilmiştir.

Bilimsel Komite Üyeleri

Selman Akbulut

Yakov Eliashberg

Ilia Itenberg

Grigory Mikhalkin

Alexandru Oancea

Personel

Turgut Önder,

Yaşar Gencel

Daniel Selahi Durusoy

Üstün Yıldırım

Eylem Zeliha Yıldız

Gökova Geometri Topoloji Enstitüsünün web sitesi

Mustafa Akgül Vefat Etti

Mustafa Akgül, fotoğraf ©Bilkent Üniversitesi

Mustafa Akgül, 10 Mayıs 1948 tarihinde Ankara'da doğdu, 1970'de ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü'nden, 1974 ODTÜ Matematik Bölümü'nden mezun oldu, 1981'de Waterloo University'den (Kanada) Combinatorics and Optimization üzerine doktora derecesini aldı.
 

İnternet Kurulu, Kamunet Teknik Kurulu, TOBB Sektör Kurulu üyelikleri ve Türkiye Bilişim Derneği Yönetim Kurulu üyeliği yapan Akgül, İnternet Teknolojileri Derneği ve Linux Kullanıcıları Derneği başkanlık görevlerinde de bulundu.
 

İnet-tr İnternet Konferansları, Akademik Bilişim ve İnternet Haftası'nı düzenleyen ekibin başında yer alan Akgül, ilk basılı Türkçe internet kitabı olan ''İnternet: Bilgiye Erişimin Yeni Araç ve Olanakları''nı yazdı. Türkiye'de İnternetin Babası olarak anılırdı.

University of Delaware ve North Carolina State University'de misafir öğretim üyeliği yaptı. 1987'den sonra Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Teknolojisi ve Bilişim Sistemleri Bölümü Öğretim Üyesi ve matematikçilerin kullandığı turkmath mail listesinin kurucusu ve yöneticisi olan Doç. Dr. Mustafa Akgül, bir süredir tedavi gördüğü hastanede 13.12.2017 tarihinde vefat etti. Cenazesi 15 Aralık 2017 Cuma günü ikindi namazını müteakiben Doğramacızade Ali Paşa Cami'sinde kılınan cenaze namazının ardından Karşıyaka Mezarlığında defnedildi.

PTT, Türkiye'de internetin babası olarak kabul edilen Mustafa Akgül adına pul bastırdı

Ali Nesin Uluslararası Matematik Birliği (IMU) Tarafından 2018 Leelavati Ödülüne Layık Görüldü

Ali Nesin fotoğraf © Muhsin Akgün

Ali Nesin, Türkiye'de matematik bilincini arttırmaya yönelik önemli katkıları, özellikle de bir çok kişi için matematik yapmak, araştırmak ve eğitimini almak için huzurlu bir ortam sağlayan nadir bir yer olan Matematik Köyünün kurulmasında ve geliştirilmesindeki yorulmak bilmeyen çalışması nedeniyle Uluslararası Matematik Birliği (IMU) tarafından 2018 Leelavati Ödülü ile ödüllendirdi.

turkmath.org sitesindeki ilgili haber

Uluslararası Matematik Birliği Leelavati 2018 Ödül Töreni Videosu

Betül Tanbay, Avrupa Matematik Derneği (EMS) Başkan Yardımcılığına Seçildi

Fotoğraf © EMS

23 Haziran 2018 Cumartesi günü Prag'da Avrupa Matematik Derneği (European Mathematical Society: EMS) Genel Kuruluna ülkemizi temsilen Prof.Dr. Attila Aşkar, Prof.Dr. Muhammet Uludağ ve Prof.Dr. Betül Tanbay katıldı. Bu toplantıda TMD üyesi ve eski başkanı Betül Tanbay EMS'e Başkan Yardımcısı (Vice-President) olarak seçildi.

EMS sitesindeki haber

İbrahim Dibağ Vefat Etti

İbrahim Dibağ

1947 yılında İstanbul'da doğdu. 1968 yılında İngiltere Birmingham Üniversitesi Matematik Bölümü'nü bitirdi. Daha sonra ABD'ye gitti. 1971 yılında Princeton Üniversitesi’nde Norman Earl Steenrod danışmanlığında cebirsel topoloji alanındaki "Decomposition in the Large of Two Forms of Constant Rank" adlı tezi ile doktorasını bitiridi. 1971'de Türkiye'ye döndükten sonra 1971-1985 arasında Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde,1986-1987'de de İstanbul Üniversitesi'nde çalıştı. Bir ara ABD'ye giderek Harvard Üniversitesi'nde konuk araştırmacı olarak çalıştı.

''Küresel Lif Demetleri İçin Derece Teorisi'' adlı çalışmasıyla 1983 Sedat Simavi Vakfı Fen Bilimleri Ödülü'ne layık görüldü. 01.08.1987 – 31.12.2007 tarihleri arasında Bilkent Üniversitesi Matematik Bölümü'nde öğretim üyeliği yaptı. 25.09.2018 tarihinde İstanbul Tuzla'da geçirdiği kalp krizi sonucunda vefat etti.

Kaynaklar
1. Turgut Önder, (OTDÜ).
2. https://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=29397

Ahmet Abdik Vefat Etti

Ahmet Abdik

Ahmet Abdik 1934 yılında Elbistan'da doğdu. 1945'te Elbistan Cumhuriyet İlkokulu'nu bitirdikten sonra parasız yatılı sınavını kazandı ve Galatasaray Lisesi'ne girdi 1953'te mezun oldu. Fransız hükümetinin vermiş olduğu burs ile Paris'e gitti ve Lycée Louis Le Grand'da, 1954-1955'de Classe de Mathématiques Supérieures, 1955-1956'da Classe de Mathématiques Spéciales sınıflarını bitirdi. Haziran 1958'de Sorbonne Universitesi, Matematik Bölümünden lisans diploması aldı. 1961'de Sorbonne'da "Mathématiques approfondies" öğrenimini tamamladı. 1962'de Sorbonne'da Matematik Asistanı oldu. 1966'da "Très honorable" derecesi ile Sorbonne'da Matematik doktorasını bitirdi.

1966'da yurda döndü ve 1968'de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'ne öğretim görevlisi olarak atandı. 1970'de aynı fakültede Matematik Bölümünde Doçent oldu. 1977'de Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümüne Profesör olarak atandı. 1979-1994 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Matematik Bölüm Başkanlığı ve Fakülte Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı. İlk kuruluş yılları olan 1994 yılından 2000 yılına kadar Galatasaray Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı ve Rektör Yardımcısı olarak görev yaptı. Ekim 2000'de emekli oldu. Matematik alanında Türkiye ve dünya çapında uzmanlaşmış bir bilim adamı olan Prof. Abdik, bir dönem TRT televizyonunda bir kelime bir işlem programının matematik danışmanı olarak program yönlendirdi.

Evli ve bir çocuk sahibi Prof. Dr. Ahmet Abdik 8 Ekim 2018 tarihinde İstanbul'da vefat etti.

Kaynaklar:
1. https://ansiklopedi.ksu.edu.tr, Emre Osman Abdik (Ahmet Abdik'in oğlu) ile mülakat.

Mehpare Bilhan Vefat Etti

Mehpare Bilhan

Mehpare Bilhan, 1943 yılında Vize, Kırklareli'de doğdu. Kandilli Kız Lisesi'nden mezun olduktan sonra matematik okumak için Türk devletinden hibe alarak Paris'e gitti. Paris VI, Pierre-et-Marie-Curie Üniversitesi'nden lisans ve doktora derecelerini aldı. Claude Chevalley, Henri Cartan ve Pierre Samuel gibi birçok ünlü matematikçiden ders aldı; Jean-Pierre Serre'nin bazı seminerlerine katıldı. Roger Descombes yönetiminde "Hecke Karakterleriyle İlişkili L-Serilerinin Analitik Bir İncelemesi" (Etude Analytique des Series L Associees aux Caracteres de Hecke) üzerine doktora tezi yazdı.

Mehpare Bilhan, 1974'te Türkiye'ye döndü ve Hacettepe Üniversitesi'nde çalışmaya başladı. 1980 yılında Cahit Arf ve Gündüz İkeda'nın teşviki ile Mehpare Bilhan, o zamandan beri Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ne geçti. Global cisimlerde yoğunluk teoremleri üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırdı. Profesör Bilhan, İtalya, Fransa ve Mısır'da çeşitli kurumlara akademik ziyaretler yaptı. 1997-2003 yılları arasında İstanbul'da Feza Gürsey Enstitüsü'nde yarı zamanlı araştırmacı olarak çalıştı.

Cebirsel sayılar teorisi ve ilgili alanlarda, ulusal ve uluslararası dergilerde çok sayıda araştırma makalesi yayınlamıştır. İki ortak yazarlı bir soyut cebir ders kitabı vardır. Yurtdışında ve Türkiye'deki konferanslarda birçok konuşma yaptı ve uluslararası yaz okullarında, TÜBİTAK lisansüstü yaz okullarında ve ayrıca okul öğretmenlerinin eğitim programlarında dersler verdi. ODTÜ'de çeşitli lisans ve yüksek lisans dersleri verdi. Hemen hemen her ODTÜ Matematik Bölümü mezunu ondan bir sayı teorisi veya cebir dersi aldı; çoğu birkaç ders aldı. Dokuz yüksek lisans ve dört doktora tezine danışmanlık yaptı.

İki çocuk ve dört torun sahibi Prof.Dr. Mehpare Bilhan, 21 Ocak 2019 pazartesi gecesi İstanbul'da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
 

Doktora Öğrencileri
Alkam, Osama. Middle East Technical University, 1993.
Çallıalp, Fethi. Hacettepe Üniversitesi, 1978.
Conlon, James. Middle East Technical University, 1986.
Gülmez Temür, Burcu. Middle East Technical University, 2005.

Kaynaklar:
1. https://memoriam.metu.edu.tr/prof-dr-mehpare-bilhan/
2. https://www.mathgenealogy.org/id.php?id=26097

Tarihteki Kadın Matematikçiler adlı konuşmasının video kaydı

Cem Tezer Vefat Etti

Cem Tezer fotoğraf © Bozok Üniversitesi

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü öğretim üyesi Prof.Dr. Cem Tezer 27 Şubat 2020 Perşembe günü akşam saatlerinde geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.

Kendi Kaleminden Cem Tezer
 

Babam: Orhan Tezer, Y. İnşaat Mühendisi (İTÜ, 1951). Annem : Sevinç Tezer ( Baturer), DTCF Felsefe terk. İkisinin de babası ve sülalemin onlardan da önce bilinen bütün mensupları hep asker. Ona rağmen, annemin ve babamın gençlikleri refah içinde geçmemiş.
 

Ben 1955'te (19 Mart), Bilecik'te doğmuşum. Bu şehirde babam şantiye şefi olarak çalışmaktaymış.
 

(1960-1962) Gene babamın işi dolayısıyla bulunduğumuz Merzifon'da İstiklal İlkokulu'nda ilkokul 1 ve 2. sınıfları okudum. Merzifon bende derin intibalar bırakmıştır. Orada tanıdığımız insanlarla ömür boyu süren ahbaplıklarımız oldu.
 

(1962-1965) Gene babamı takip ederek geldiğimiz Ankara'da Keçiören'e yerleştik. Ben bugünkü Kızlarpınarı durağı yakınındaki Kuyubaşı İlkokulu'nda 3, 4, ve 5. sınıfları, Kalaba Ortaokulu'nda da orta 1 i okudum. Bu safhada bana en heyecan veren meşgale şiir okumak ve yazmaktı. Umumiyetle koşma vesair gibi aralarında kafiyeli dörtlükler şeklinde yazardım. Her milli bayramda öğretmenlerim benim yeni bir şiirle gelmemi ve onu yapılan törende okumamı beklerlerdi. Şiir ve onun getirdiği mahalli şöhret derslerime kötü tesir etse bile bu işten çok zevk aldığımı gayet iyi hatırlıyorum . Bugün hala milli meselelerde hislerim coşkundur. Hamasi nutuklar, şiirler dinler ve okurken dayanamam, gözlerim yaşarır. (Evliya Celebi'nin Ceyhan adlı atın hediye edilmesi hakkındaki hikayesi, Ömer Sefettin'in ''Başını Vermeyen Yiğit'', Tevfik Fikret'in ''Millet Şarkısı'', 10. Yıl Nutku vesair!) 3. sınıftayken bu halimi farkeden ve beni teşvik ettiği gibi, sonra o zamanlarda yazdıklarımın küçük bir kitap halinde basılmasına yardımcı olan ilkokul öğretmenlerimden Göktürk Mehmet Uytun'u şükran ve rahmetle anıyorum.
 

(1965-1967) Babamın işi münasebetiyle, bir kere daha hicret ettik ve Elazığ'a yerleştik. Ben Elazığ'da orta 2 ,ve 3 ü okudum. Akordiyon dersleri aldım. Hocam bugün ismini hatırlayamadığım harikulade bir insandı. Oradaki alayda bando astsubaydı. Galiba o günlerde Elazığ'da hocamdan sonra akordiiyonu en iyi çalanlar arasına girdim. Müziğe büyük br aşkla bağlanışım o günlere rastlar. Erkan Oğur'la da hala en derin bir içtenlik ve muhabbetle süren arkadaşlığımız Elazığ'da başladı. Derslerim gene pek iyi değildi. Büyük merakım kimyaydı. Bilhassa organik kimya beni büyülüyordu. Elazığ'daki evimizin bir odasını laboratuvar olarak kullanıyor, babamın Ankara'dan getirttiği alet ve malzemeyi kullanarak merak ettiğim deneyleri yapmaya çalışıyordum. O günlerde Watson ve Crick'in ''Genler ve Moleküler Biyoloji'' adlı kitabı Altan Günalp tarafından Türkçeye çevrildi. O günlerde Ankara'da geçirdiğimiz bir kaç gün esnasında epey pahalı olan bu kitabı vitrinde görüp babama satın aldırmıştım. Tabii pek bir şey anlayamadım ama yıllarca elimden düşmedi. Bilhassa hemoglobin gibi büyük moleküllerin 3 boyutlu yapısını gösteren resimlere saatlerce baktığımı hatırlıyorum. Bende o günlerde çok derin bir intiba bırakan diğer bir kitap da George Gamow'un ''Bir, İki, Üç ... Sonsuz'' adlı eseridir.
 

(1967-1971) Gene Ankara'ya döndük. Babam epey uğraşıp beni Ankara Atatürk Lisesi'ne yazdırdı. Derslerim bayağı kötü gitmeye başladı. Bu arada kimyadan ziyade önce fiziğe sonra matematiğe alaka duymaya başladım. Derslerim kötü gittiği için alaka duyduğum şeyler biraz serserilik olarak görülmeye başladı. Lise 2 de ikmale kalmaktan zor kurtuldum. Buna karşılık aynı yılın yaz tatilinde babam Granville'in Naci İskender tarafından yeni tercüme edilen ''Diferansiyel ve İntegral Hesap'' kitabını eve getirdi. Ben hayatımın belki en zevkli 3 ayını o yaz bu kitabın bütün alıştırmalarını çözerek geçirdim. Babam ve arkadaşları bu hali inanılmaz buluyor, bana beklenmedik, türevler, integraller soruyorlardı. Bu faaliyet herhalde beni terbiye etmiş olmalı ki Lise 3 de birden bire en yüksek notları almaya başladım. Bilhassa sentetik geometride hocalarımı şaşırtıyordum. Hayatımda ilk defa ''iftihara'' geçtim. O yaz yapılan ünivesite giriş imtahanlarında, ODTÜ ve İTÜ giriş imtihanlarında beklenmedik dereceler aldım.
 

(1971-1973) Önce babamın teşvik ve hatta ısrarıyla İTÜ İnşaat fakültesine yazıldım. Orada iyi matematik öğrenebileceğime beni ikna etmişlerdi. 2-3 ay sonra hakikati anladım ve ayrılmaya karar verdim. Babam sırf matematik okuyacaksam bunu yurtdışında yapmam hususunda israr etti. Londra'ya gittim. İngilizce öğrenmeye ve Cambridge Üniversite'sinin imtihanlarına hazırlanmaya başladım. Bu imtihanlara İngiltere'deki 9. ayımda girdim. Kazanınca neredeyse önümde 8-9 ay boş vakit kaldı. O vakti Almanca çalışarak ve İngilizcemi ilerleterek ve Bartle'in ''Elements of Real Analysis''ini çalışarak geçirdim. Bu safhada Eflatun'un bütün diyaloglarını defalarca okudum. Ayrıca Bertrand Russel'ın ''History of Western Philosophy'' sini. Yazın da 2 ay Berlin'e gittim.
 

(1973-1976) Cambridge'de önce matematiğin temellerine olan aşırı merakım yüzünden sadece felsefe derslerine devam ettim. Bir yandan da Fransızca öğreniyordum. Bu yüzden yıl sonunda imtihanlarımda bayağı kötü notlar aldım. Ayrıca bu 1. yılımda müzik aşkım yeniden depreşmişti. Tamamen Avrupa oda müziğine yöneldim. Önce blok flüt öğrendim. Bilhassa barok ve eski İngiliz ustalarını çok severek çaldım. 2. sınıfta matematik derslerine ciddi olarak başladım. Hayatımı tanzim etmeye gayret gösterdim. Bu yıl bir flüt satın aldım ve büyük bir hızla bu aletin literatürünü keşfe koyuldum. Derslerimin esaslı bir kısmı fizikle ilgiliydi. Sırf matematik haricinde, elektromanyetik, termodinamik ve kuantum mekaniği derslerini severek yapıyordum. Matematikten artan bütün vaktimi müziğe (piyano eşliğinde bilhassa barok sonatlar, yaylı sazlarla Mozart'in flütlü dörtlüleri) ve biraz da gelişigüzel olan tarih incelemelerine veriyordum. O günlerde I. Napoleon'un 10 ayrı biyografisini okuduğumu hatırlıyorum. Cambridge'de canımı en sıkan şey, 1974'de Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahalesinden sonra İngiltere'de Türklere karşı hüküm süren önyargılardı. Bu bendeki derin milliyetçi duyguları kamçılıyor, çok genç olduğum için olacak beni huzursuz ediyordu. Gerekli gereksiz pek çok ağız dalaşına hatta yumruklaşmaya girdiğimi biraz sıkılarak hatırlıyorum.
 

(1976-1977) Mezun olduktan sonraki bu yılımı yıllardır hasretini çektiğim vatanımda ailemin yanında kalarak, özel ders verip kendime harçlık çıkararak, eski Türkçe bilgimi geliştirip, kazandığım paraları sahhaflara vererek geçirdim. Tübitak'ın bursunu kazanarak, Fransa'da bir üniversiteye gitmek üzere Türkiye'den yeniden ayrıldım. O sıralarda Fransızca'm Almanca'mdan iyidi. Biletimi Erkan Oğur'u ziyaret etmek ve Almanya'yı bir daha kolaçan etmek üzere Münih aktarmalı almıştım.
 

(1976-1983) Heidelberg'i ziyaret edince bu harikulade şehre derhal aşık oldum ve Fransa müracaatımı iptal edip Heidelberg Üniversitesine kaydoldum. O zamanlar Alman üniversitelerinde lisansüstü eğitim öğrenciye neredeyse zararlı olacak kadar büyük bir serbestlik veriyordu. Ayrıca bütün sistem büyük bir belirsizliğe sahipti. Ben de bursumun haricinde babamın da bol bol gönderdiği paralarla rahat bir hayat yaşamaya başladım. Operalar, konserler gecelerimi işgal ederken, vaktimi matematikle olduğu kadar , edebiyat ve tarih incelemeleriyle de uğraşarak, tabii ayrıca her hafta sonumu baştan aşağı işgal eden oda müziği çalışmalarıyla geçirmeye başladım. Fransız empresyonistlerin flüt müziğiyle tanışmam bu safhada oldu. Çok zevkli geçen bu yıllarımda yaptığım tek hata siyasetle uğraşmak oldu. Bu tamamen gereksizdi. Vakit kaybı ve gereksiz asap bozukluğundan başka hiç bir kazancım olmadı.
 

(1983-1984) Doktora tezimi teslim edip, Erzincan'da dört aylık askerlik yaptım. Tezimi savunmak için 3 aylığına Heidelberg'e döndüm. Ama Heidelberg'de değil, yakınındaki Schwetzingen'de kaldım. Gene müzikli ve çok zevkli bir safhaydı. Bu küçük ilçenin eski filmleri oynatan sineması ve eski bir asilzadenin malikanesinin bahçesi olan parkı hala en tatlı hatıralarım arasındadır.
 

1984'te Türkiye'ye nihai olarak döndüm. Gebze'de Cahit Arf ev Erdoğan Şuhubi'yi ziyaret ettim. Önce oradaki enstitüde çalışmaya niyetlendiysem de sonradan ODTÜ de karar kıldım.
 

O günlerde büyük geometri ustası Hüseyin Demir'le tanıştım ve benim üzerimde bıraktığı tesiri ve onunla beraber yaptıklarımızı burada anlatamam. Merak edenler 1994'de onun ölümü üzerine Matematik Dünyası'nda yazdığım teferruatlı yazıyı okuyabilirler.
 

O günden beri araştırma yaparak ve ders vererek yaşıyorum.
 

2 veya 3 teoremim belki benden sonra hatırlanabilir. Bundan sonra yapacağım araştırmalar hakkında ne söylesem boş. Hayatımın sonbaharına geldiğim bugünlerde mesudum. Hayatımı kazanmak için yaptığım şeyler hep zevk aldığım şeyler. Müzik çalışmaya devam ediyorum. Ne yazık ki düzgün nota okuyan enstrümantalist bulmak Türkiye'de zor. Gene de bulduğum oldu. ODTÜ nün 40. kuruluş yıl dönümünde Haydn divertismanlarını, bazı hususi konserlerde de Mozart flüt dörtlülerini çaldım. Artık biraz yaşlıyım. Kolay parçalara yöneliyorum.
 

Şiir yazmaya devam ediyorum. Ama herhalde Fransızların ''raté'' dedikleri türden oldum. Kimse yayınlamıyor. Bir ara merhum Attila İlhan biraz himaye etmişti beni şiirlerimi o zaman bir kaç tanesi yayınlanmıştı.
 

1986'da Münevver Tezer (Sezgin)'le evlendim. Eşim ODTÜ'de matematik profesörüdür. İyi bir piyanist olan ve Bonn'da tarih tahsil eden bir kızım var. Kızımdan saatlerce bahsedebilirim tabii!
 

23 Aralık 2011
Cem TEZER

turkmath.org sitesindeki vefat haberi, sitede açılan taziye ve anı defteri

Yaşar Polatoğlu Vefat Etti

Yaşar Polatoğlu

19 Mart 1950 yılında Van'da doğdu. Evli (Ayla) ve iki çocuk (Burçin ve Boronkay) babası olan Polatoğlu 1974'te Kabataş Erkek Lisesi, 1977'de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nden mezun oldu. Aynı fakülteden 1980 yılında yüksek lisans, 1983 yılında ise Prof. Dr. Suzan Kahramaner danışmanlığında tamamaladığı "An Investigation on Subclasses of Alpha-Convex Functions" adlı tez ile doktora derecesini almıştır. Aynı zamanda 1980-1983 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi Matematik Bölümü’nde araştırma görevlisi olarak çalışmıştır. Kısa bir süre Bursa Uludağ Üniversitesi Matematik Bölümü’nde çalıştıktan sonra 1983-1995 yılları arasında Marmara Üniversitesi Matematik Bölümü, 1996-2001 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümü ve 2001-2020 yılları arasında ise İstanbul Kültür Üniversitesi Matematik-Bilgisayar Bölümü’nde görev yapmıştır. 9 yüksek lisans ve 6 doktora öğrencisine danışmanlık yapmıştır.
 

2007 yılında Japonya-Romanya-Türkiye işbirliğiyle birçok ülkeden matematikçinin katılımı planlanan ve her yıl bir ülkede düzenlenecek olan uluslararası GFTA (Geometric Function Theory and Applications) sempozyumunu başlatmışlardır. 2008 yılında Japonya’da kendisine üstün çalışmalarından dolayı Nishiwaki Matematik Ödülü verilmiştir. Ulusal ve uluslararası birçok dergide editörlük ve hakemlik yapmıştır. Türk Matematik Derneği üyesi olan Polatoğlu’nun Analiz ve Kompleks Fonksiyonlar Teorisi özellikle Yalınkat Fonksiyonlar alanında 100'ün üzerinde makale ve bildirisi vardır. Ayrıca Analitik Geometri, Diferansiyel Denklemler, Lineer Cebir, Kompleks Fonksiyonlar Teorisi ve General Mathematics adında beş adet kitabı bulunmaktadır.
 

Yaşar Polatoğlu, Bursa Uludağ Üniversitesi Araştırma Hastanesi’nde, art arda gelen kalp krizi, akciğer iltihabı, kan enfeksiyonu ve böbrek yetmezliğiyle kırk altı gün yoğun bakımda mücadele ettikten sonra 14 Ağustos 2021 cumartesi sabahı geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etmiş ve Bursa Gemlik’deki Kurşunlu Köy Mezarlığı'na defnedilmiştir.

İstanbul Matematik Bilimleri Merkezi (IMBM) Kapatıldı

Boğaziçi Üniversitesi güney kampüste yer alan İMBM binası

(01.10.2006 - 24.05.2022)

Merkezin web sayfasındaki bilgilendirme metni aşağıdaki gibidir:

İstanbul Matematik Bilimleri Merkezi, IMBM, 2006 yılında Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) kampüsünde, İstanbul'un çeşitli matematik bölümlerinin işbirliğiyle, ülkenin en eski ve büyük inşaat şirketlerinden birinin şartlı bağışı ile yapılarak açılmıştır. Üniversitenin 2021 yılında atanan rektörü tarafından ani bir şekilde boşaltılması istenmiştir. 24 Mayıs 2022 sabahı IMBM'nin anahtarları değiştirilerek girişimiz engellenmiş ve Merkez elimizden alınmıştır.

IMBM, matematiksel bilimlerinin tüm alanlarını kapsayan Türkiye'deki, hatta bölgedeki tek araştırma enstitüsüdür. Merkezin ortadan kaybolması anlamına gelecek olan bir tahliye, başta Boğaziçi Matematik Bölümü’nü olmak üzere tüm matematik camiasını ciddi anlamda olumsuz etkileyecektir.

IMBM'nin amacı, Türkiye'nin dört bir yanından matematikçiler ve onların yabancı ziyaretçileri tarafından düzenlenen matematik etkinliklerine ev sahipliği yapmak olmuştur. 16 yıl boyunca seminerler, temalı düzenli toplantılar, uluslararası çalıştaylar, konferanslar, özel konularda dersler, doktora ve ileri düzeyde yaz/kış okulları düzenlenmiş ve binden fazla konuşma yapılmıştır. IMBM, yerel/ulusal/uluslararası araştırmacıların mütevazı ama huzurlu bir ortamda bir araya gelip matematik tartışmaları ve araştırma yapmaları için kolay ulaşılabilen bürokrasisi basit ama net bir ortam sağlamıştır.

2006'dan beri IMBM tüm dünyadan matematikçiler tarafından ziyaret edilmektedir. David Mumford, Pierre-Louis Lions, Vladimir Voevodsky, Robert Langlands gibi bilim insanlarının katılımı ve takdirlerini kazanmıştır. İçinde Avrupa’nın en önemli yirmi merkez ve enstitüsünün olduğu “Matematik Avrupa Altyapısı” projesinin bir parçası olmuştur. 15 üniversiteden 60 araştırmacı ve doktora öğrencisinin yer aldığı TÜBİTAK doktora ağına dört sene boyunca ev sahipliği yapmış, Türk Matematik Derneği (TMD), Avrupa Matematik Derneği (EMS) gibi matematik derneklerinin toplantı mekanı olmuştur. IMBM, uluslararası matematik sergisi IMAGINARY'nin kurulumuna bilimsel tavsiyelerde bulunarak da katkıda bulunmuştur.

IMBM, BÜ Matematik bölümünden bir öğretim üyesi ve ikinci bir meslektaş tarafından 2 yıllık uzatılabilir süreler için ortaklaşa yönetilir. Yönetim Kurulu beş farklı kurumdan, fizikçi, mühendis ve matematikçilerden oluşur. IMBM, uluslararası seçkin beş matematikçiden oluşan bir Bilimsel Danışma Komitesi tarafından yıllık faaliyet raporlarıyla denetlenmektedir. Bu raporlar Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü başta olmak üzere 15 yıldır IMBM’nin tüm bileşenleriyle paylaşılmaktadır.

Boğaziçi Rektörlüğü'nün Twitter hesabından konu ile ilgili yapılan açıklamaya aşağıdaki bağlantıdan ulaşılabilir:

İstanbul Matematiksel Bilimler Merkezi ile ilgili yapılan spekülasyonlara dair Rektörlük açıklaması pic.twitter.com/5geUZHKTtd

— Boğaziçi Üni. (@UniBogazici) May 27, 2022

Kaynaklar

http://www.imbm.org.tr

İMBM web sitesi

Giacomo Saban Vefat Etti

Giacomo Saban

1950-1979 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Matematik Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapan  Prof.Dr. Giacomo Saban hocamızın 19 Ekim 2022 Çarşamba sabah saatlerinde Roma'daki evinde vefat etti.

16 Aralık 1926 doğumlu Giacomo Saban, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik - Fizik Bölümünü bitirdi (1948). Roma Üniversitesi’nde doktorasını yaptıktan sonra (1950) İstanbul Üniversitesi'ne döndü. Hem İstanbul Üniversitesi'nde hem Roma La Sapienza Üniversitelerinde profesör olarak çalıştı. Saban, kuazi asimptotik varyeteler, diferansiyel geometri, uzay eğrileri, açılabilir yüzeyler ve küre yüzeyinde integraller üstüne çalışmıştır.

Kendi Kaleminden Giacomo Saban

(11 Mayıs 2015 tarihinde Özkan Değer'e e-posta ile gönderdiği otobiyografisidir)

16 Aralık 1926 tarihinde İstanbul’da İtalyan vatandaşı olarak doğdum. İstanbul’daki İtalyan Ilık Okulu, İtalyan Orta Okulu ve İtalyan Lisesini bitirdim. Ancak lise bitirme sınavına girdiğimde İtalya faşistlerden yeni kurtulmuş fakat Alman işgali altında idi.  Bu nedenle İstanbul’da üniversite tahsiline devam etmem gerekiyordu.   Halbuki İstanbul Üniversitesinde kaydolabilmem için olgunluk sınavından geçmem gerekiyordu. Ders programı bakımından bana en uygun gelen lise Vefa Lisesi idi çünkü programında Latince vardı. Bu nedenle Vefa Lisesinde olgunluk sınavına girdim.

Bundan sonra Fen Fakültesi Matematik Lisansına kaydoldum.  O sıralarda Fen Fakültesi bina bakımından perişan bir halde idi: Zeynep Hanım Konağı yanmış, dershaneler, kitaplıklar, laboratuvarlar yok olmuştu. Derslerimize kısmen bugünkü Edebiyat Fakültesinin ortasında bir yerde bulunan, Konaktaki yangından kurtulmuş ahşap bir büyük salonunda, bazen ise Süleymaniye Camisinin arkasındaki Biyoloji binasında devam ediyorduk. Matematik Enstitüsü cadde üzerinde bir küçük katta sığınmıştı, kitaplık tek bir küçücük oda idi…

Dört senelik bir tahsilden sonra Matematik-Fizik lisansı ile mezun oldum.  Tahsilim sırasında direkt olarak öğrencisi olduğum kimseler Matematikten Ali Yar Bey, Patrik Du Val, Suzan Hanım (Kahramaner), Altıntaş Hanım (Büke), Ferruh Bey, Kerim Bey; Fizikten Zuber, Sait Akpınar, Dilşat Hanım, Adnan Sokollu, Fouché aklıma geliyor.  Fakat üçüncü seneden sonra doğrudan doğruya öğrencisi olmamakla beraber Cahit Bey, Lütfi Bey gibi kimseler ile çok sıkı temaslarım oldu.   Dördüncü sene öğrencisi olduğum sırada Lutfi Bey’in Fen Fakültesi Mecmuasında yayınlanmış bir çalışmasından hareket ederek bir makale hazırladım ve bu arastırma aynı mecmuada yayınlandı…

1948’in Ekiminde Roma üniversitesinin Sirfî Matematik Lisansına kaydoldum.  O sıralarda benim öğrenci durumunu incelemekle görevli Profesör Conforto İstanbul’da yayımlamış olduğum çalışmayı bazı kimselere yollamamı tavsiye etti.  Bunlardan Bologna Üniversitesi profesörlerinden Beniamino Segre, kendi yazmış olduğu birkaç makaleyi bana cevaben yollamış oldu. Bunlardan bir tanesinden hareket ederek iki çalışma hazırladım ve Segre bunları Lincei Akademisinin mecmuasında yayınlanmalarını sağladı.

30 Mart 1950’de Roma’daki Sırfî Matematik Lisansını bitirmiş oldum.  İstanbul’a döndüğümde, Haziran ayının 15inde, nerede ise 65 senelik esim olan, geçenlerde kaybettiğim Ivet’le evlendim. Kumaş mümessilliği yapan babamın ve ağabeyimin yanında çalışmağa başladımsa da, bunun bütün günümü dolduracak bir tarafı yoktu ve bos vaktımı Matematik Enstitüsünde geçirmeğe başladım.

O sıralarda Kerim Bey İstanbul’da 1952’de yapılacak olan Mekanik kongresinin organizasyonu il meşgul idi.  Kendisi bana bu kongrenin organizasyonu ile meşgul olmamı teklif etti ve bu nedenle beni “Ecnebi uzman” sıfatı ile Fen Fakültesinde çalışmamı sağladı.  1952 senesinin sonuna kadar Kongre ile meşgul oldum: nedir ki Kerim Bey ağır hasta idi ve 1952 senesinin son günü toprağa verildi.

Bu tarihten sonra bir yandan kongrenin kitabının basılması isiyle , öte yandan Ferruh beyin Diferansiyel geometri dersinin tatbikatlarını uygulamakla görevlendirildim.  Bu sırada Ferruh Bey’den kitap basımında birçok ayrıntılı teknikler öğrenmiş oldum.

6 Nisan 1951’den itibaren İstanbul Üniversitesinde ecnebi uzman sıfatı ile Ekim 1958’e kadar çalıştım.  Bir senelik bir aradan sonra 1 Kasım 1959 dan itibaren l Şubat 1979’a kadar Öğretim görevlisi olarak, 1 Ekim 1971’den itibaren 1 Mart 1979’a kadar Profesör olarak bulundum.

Bu arada, 1958’te Roma’da Doçentlik sınavına girmiştim.   1962’de İtalyan Millî Eğitim Bakanlığı benim Üniversite Profesörlüğe laik olduğumu bildirdi.   Bütün bunların sonucu olarak her sene İstanbul Üniversitesinin Şubat tatilinden faydalanarak Roma Üniversitesinde “serbest” dersler vermekteydim.   Ayrıca İtalyan Matematik Cemiyetinin lisans mezunları için yürüttüğü yaz okullarında ders verdim. Roma Üniversitesinde arkadaşlarım olan Andreotti ve Vesentini Pisa Üniversitesine geçtiklerinde serbest ders vermek için Pisa’ya gitmeğe başladım.

Bir ara İstanbul’a davet edilen Prof. Blaschke’nin derslerine devam ettim ve bunları Türkçeye çevirdim.  Daha sonra İstanbul’a gelen Prof. Hasse’yi de tanıdım.

1979 senesinin Mart ayında Istanbul Üniversitesinden ayrıldım.   Ekim ayında “visiting professor” olarak L’Aquila Üniversitesinde ders vermeğe başladım.    O sıralarda birkaç Üniversitede bos olan kürsüler vardı ve bunları doldurmak için açılan sınava girdim.  Bunun sonucu olarak  Kasım 1980’de L’Aquila Üniversitesinde kürsü sahibi profesör olarak atandım.   İtalya’ya döndükten bu yana Roma’da oturuyordum ve L’Aquila’ya gün aşırı gitmek suretiyle görevimi yürütüyordum.  L’Aquila’da birçok idari görev de yürütüyordum.   Nihayet 1984 senesinin Kasım ayından itibaren ta 1948’lerde ilk ayak bastığım Roma’nın tarihî “La Sapienza” Üniversitesine çağrılmış oldum.  Emekliliğime kadar bu Üniversitede bulundum ve yedi ders yılı çok önemli olan Bölüm Başkanlığını yürütüm.   2002 senesinden itibaren emekliyim.

Bu elli sene hocalık devrinde birçok ders okuttum.  İstanbul’da iken ilk olarak Diferansiyel Geometri Uygulamaları, daha sonra Analitik Geometri dersleri, daha da sonra Analize Giriş gibi dersleri verdim ve bunlara ait Türkçe basılmış kitaplarım var.   Ayrıca Andrè Lichnérowicz’in tansör hesabı hakkında yazmış olduğu kitabı Türkçeye çevirdim.   Roma Üniversitesinde verdiğim lineer cebir dersine ait Giuliano Sorani ile birlikte yazdığımız kitabın iki baskısı var. Roma’da iken son sınıf öğrencileri için diferansiyel geometri dersleri verdim.
Giacomo Saban, 2015
 

"Tosun Terzioğlu ve Giacomo Saban, Matematik Tarihi Sohbeti" başlıklı videoları aşağıdaki bağlantılarda bulabilirsiniz.

Mathematics Genealogy Project (Danışman ve Doktora Öğrencisi Bilgileri)

turkmath.org web sitesindeki ilgili haber