Türk Matematik Tarihi Arşivi

(D: 6.2.1891 - Ö: 4.12.1967)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Salih Murat Uzdilek 6 Şubat 1891’de İstanbul’da doğdu. 1908’de Deniz Harp Okulu’ndan teğmen olarak mezun oldu. 1911 yılında Posta ve Telgraf Nezareti tarafından “Elektrik ve Telsiz Telgraf Mühendisliği” okumak üzere Londra Üniversitesi'ne gönderildi. Bilim tarihine gençlik yıllarından itibaren büyük bir ilgi duyan Uzdilek’in 25 Temmuz 1914’te Royal Society of Edinburgh’da sunduğu “Logaritmanın Türkiye'ye Girişi” (Introduction of logarithms into Turkey) başlıklı bildiri, Türk Bilim Tarihi konusunda yurtdışında yapılan ilk sunum sayılabilir. Uzdilek, I. Dünya Savaşı nedeniyle eğitimini tamamlayamadan yurda döndü. 1914’te Heybeli Deniz Harp Okulu’nda fizik öğretmenliği yapmaya başladı. 1928'de öğretim üyesi olarak Yüksek Mühendis Okulu kadrosuna katıldı. 1944'te adı İstanbul Teknik Üniversitesi olarak değişen okulda Makine Fakültesi Fizik Kürsüsünde ordinaryüs profesör oldu. Robert Kolej’de matematik dersleri vermeye başladı.

Salih Murat Uzdilek'in aynı zamanda müzikoloji üzerine çalışmaları bulunmaktadır. Türk ve Batı müziğini (sistem, tarih vs.) çok iyi bilen Salih Murat Uztekin “İlim ve Musiki” adı ile İstanbul Belediye Konservatuvarı tarafından yayınlanan incelemesi, Türk Musiki Sisteminin fizik ve matematik yönlerden çok ilginç sonuçlarını barındırmaktadır. Türk Musikisinin bilimsel açıdan ele alınıp bir sistematik çerçeveye oturtulmasında öncülük yapan Hüseyin Sadettin Arel, Suphi Ezgi ve Salih Murat Uzdilek bir ekip olarak çalışmışlar ve bugün kullandığımız Türk Musiki Sisteminin kuramcıları olarak tarihe geçmişlerdir.

1948 yılında Türk Matematik Derneği'nin ve iki yıl sonra da Türk Fizik Derneği'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Uzdilek'in, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi’nin kuruluş ve gelişmesinde de önemli katkıları oldu. 1956'dan 1958 yılına kadar Maden Fakültesi dekanlığı görevinde bulundu. 

Ord.Prof.Dr. Salih Murat Uzdilek, 4 Aralık 1967 tarihinde tedavi gördüğü Gureba Hastanesinde vefat etti. Cenazesi 5 Aralık 1967 tarihinde İTÜ Taşkışla binasında yapılan törenin ardından Şişli Camiinde kılınan ikindi namazından sonra aile mezarlığında toprağa verildi.

Makaleleri
[1] İlim Felsefesinde Eddington'un Prensibi Denel Fiziğe Karşı Teorik Fizik, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (1) 1943, 8 - 15 ss.
[2] Boyut Analizi ve Dinamik Benzeşim, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (2) 1943, 94 - 100 ss.
[3] Boyut Analizinin Mekanik Problemlerine Tatbiki, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (3) 1943, 146 - 153 ss.
[4] Kulak Nedir ve Nasıl Çalışır ?, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (4) 1943, 1 - 6 ss.
[5] Boyut Analizi Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (4) 1943, 234 - 240 ss.
[6] Boyut Analizinin Elektrik Problemlerine Tatbiki, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 1 (5) 1943, 297 - 304 ss.
[7] Atom ve Yıldızlar, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (1) 1943.
[8] Müspet İlimler Sanat Olunca Septisizma Devri ve Süreklilik, Uzdilek, Salih Murat,  Büyük Doğu (1) 1943.
[9] Süreklilik, Süreksizlik, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (5) 1943.
[10] Süreklilik, Süreksizlik, Uzdilek, Salih Murat, Büyük Doğu (6) 1943.
[11] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (1) 1946, 17 - 18 ss.
[12] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (2) 1946, 23 - 25 ss.
[13] İlim ve Musiki, Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (3) 1946, 24 - 26 ss
[14] İlim ve Musiki Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (4) 1946, 13 - 14 ss.
[15] İlim ve Musiki,  Uzdilek, Salih Murat, Akademi Fikir Hareketleri (8) 1946, 18 - 20 ss.
[16] İlimde İnanmak ve Görmek, Uzdilek, Salih Murat, Dünya 1 (57) 1952, 2 - ss.
[17] Musikinin İlmi Hakkında (Alaturka-Alafranga), Uzdilek, Salih Murat, Türk Sanatı (1) 1957, 5 - ss.
[18] Hidrodinamikle Akustik ve Optik Arasındaki Benzerlik, Uzdilek, Salih Murat, İstanbul Teknik Üniversitesi Dergisi 23 (1) 1965, 19 - 27 ss.

Kitapları
[1] Tecrübi ve ameli hendese /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : İbrahim Hilmi Basımevi, 1914.
[2] Hesab-i sınâ'î /Uzdilek, Salih Murat, 190?. 
[3] Son pedagöji ve tatbikat-ı hendesiye programlarına göre tecrübî ve amelî hendese / (Dersaadet [Istanbul] : İbrahim Hilmi Basımevi), 1917.
[4] Tecrübî ve amelî hendese : mekâtib-i ibtida'iye'nin ve sultanî sunuf-ı ibtida'iyesinin 5. senelerine mahsus : devere-yi aliye, 1. sene / (Dersaadet [Istanbul] : Kitabhane-yi İslâm ve Askeri Basımevi), 1918.
[5] Malûmât-ı fenniyye /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul, Matbaa-i Bahriyye, 1918.
[6] Sanayi-i hendese /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : Sanayi Mektebi Matbaası, 1926.
[7] Yeni fizik :mihanik ve havas-ı madde /Uzdilek, Salih Murat[Ankara] : Türkiye Cumhuriyeti Nafia Vekâleti Mühendis Mektebi Kütüphanesi, 1927 (İstanbul Sanayi Mektebi Matbaası)
[8] Resimli kolay hesap defteri, 1., 2., 3., 4., 5. sınıf /Uzdilek, Salih Murat, 1932.
[9] İki büyük Türk aliminin medeniyete hizmetleri /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Devlet Basımevi, 1937.
[10] Umumî fizik :Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Yüksek Mühendis Mektebi Matbaası), 1933.
[11] Fen bilgisinin faydaları /Uzdilek, Salih Murat, Kanaat Kitabevi, 1938.
[12] İlim ve musiki ve Türk musikisi üzerinde etütler /Uzdilek, Salih Murat: İstanbul Belediye Konservatuarı, 1944.
[13] Riyaziye Tarihi /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Akşam Matbaası, 1940.
[14] Değişen dünyanın sırları /Uzdilek, Salih Murat, İstanbul: Varoğlu Yayınevi, 1947.
[15] Geometrik optik /Uzdilek, Salih Murat İstanbul : İTÜ, 1958.
[16] Nükleer ilim ve teknoloji terimleri sözlüğü /Yeniçay, Fahir; Uzdilek, Salih Murat, İstanbul : Amerikan Makine Mühendisleri Derneği, 1963.

Çevirileri
[1] Yüksek pratik fizik /Worsnop, Bernard Liste; Flint, H. T.  çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Şirketi Mürettibiye Basımevi) 1945. 
[2] Etrafımızdaki kâinat /Jeans, James, çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, (İstanbul : Milli Eğitim Basımevi),1950.
[3] Modern fiziğe giriş /Richtmyer, Floyd Karke; Kennard, Earle Hesse, çevirenler :Uzdilek, Salih Murat; Kürkçüoğlu, Nusret, [İstanbul], 1954.
[4] Fizik prensipleri /Sears, Francis Weston, çevirenler :  Uzdilek, Salih Murat; Kürkçüoğlu, Nusret, (İstanbul : Berksoy Matbaası), 1956.
[5] Gök mekaniği /Ryabov, Y., çevirenler : Uzdilek, Salih Murat, Türk Matematik Derneği Yayınları, Sayı:32, (Fen Fakültesi Döner Sermaye Basımevi), 1967.

Kaynaklar: 
1) Aslıhan Cengiz Altunbaş, (Doktora Tezi, 2015), Türkiye’de Uygulamalı Matematik Araştırmalarının Başlangıcı ve Gelişimi (1923-1963).
2) https://kasif.mkutup.gov.tr