Türk Matematik Tarihi Arşivi

ODTÜ'nün kuruluşunda diğer bölümlere servis dersleri vermek amacı ile küçük bir birim olarak yer alan Matematik Bölümü, 1959 yılında Fen-Edebiyat Fakültesi’ne bağlı ayrı bir bölüm haline gelmiştir. Matematik Bölüm tarihini, başlangıçtan 1970’li yılların sonuna kadar devam eden kuruluş dönemi, o yıllardan 1990’lı yılların başına kadar devam eden gelişme dönemi ve 1990’lı yılların başından itibaren kurumlaşma sürecini olabildiğince tamamlamış ve kendi kendine hedefler koyabilen bir kurum haline geldiği kurumlaşma dönemi olarak üçe ayırabiliriz.

Kuruluş yıllarının öğretim kadrosunun Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik Bölümü’nden gelen Cengiz Uluçay, Tuğrul Taner, İsmet Olcaylar, Bedri Süer ve Ülkü Kuran’dan oluştuğu görülmektedir. Cengiz Uluçay üniversitemiz Fen-Edebiyat Fakültesi’nin ilk dekanları arasında da yer almaktadır. Öğretim görevlisi olarak üniversitemizde göreve başlayan Ülkü Kuran daha sonra Liverpool Üniversitesi’ne gitmiş ve Potansiyel Kuramı’nın önde gelen uzmanlarından olmuştur. Bölüm ilk yıllarda genellikle, lisans eğitimlerini Ankara Fen Fakültesi’nde yapan Yüksek Öğretmen Okulu öğrencileri arasından seçerek aldığı öğrencilere eğitim vererek yeni öğretim üyesi yetiştirme yoluna gitmiştir. Kuruluşun bu ilk yıllarında akademik-yönetsel yükün önemli bir kısmını Tuğrul Taner’in üstlendiği görülmektedir. Columbia Üniversitesi’nde Maden Mühendisliği eğitimi almış olan Hüseyin Demir 1962 yılında bölüme katılmıştır. Bir geometri uzmanı olan Hüseyin Demir sonraki yıllarda çeşitli dergilerde yüzlerce geometri problemi yayınlamıştır. Bu arada Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal 1962-1963 yıllarında yarı zamanlı olarak öğretim kadrosunda yer almıştır. 1965-1966 akademik yılı Matematik Bölümü’ne Lorch, Royden, Schiffer gibi önemli matematikçilerin katıldığı yıldır. 1966-1967 akademik yılında ise doktorasını bitiren Türkan Başgöze ve Okan Gürel’in yanı sıra Orhan Alisbah ve Mikusinski bölüme katılmıştır. Bu yıllarda dikkat çeken bir nokta da eğitimlerini yurt dışında almış çok sayıda TSK mensubu mühendisin yarı zamanlı olarak çalışmasıdır. Bu bağlamda eğitim kadrosunda yer alan Murat Alkar ve Remzi Karaman bölümümüzde daha sonra uzun yıllar görev yapmışlardır. Bu arada çok sayıda “Barış Gönüllüsü” de servis derslerinde görev almıştır. 1967-1968 akademik yılında Tuğrul Taner’in bölüm başkanı olarak önerisi, Rektör Kurdaş ve Erdal İnönü’nün çabaları ile Ord. Prof. Dr. Cahit Arf bölüme katılmıştır. Aynı yıl Hayri Körezlioğlu, Robert Langlands, Keogh ve Zahn gibi matematikçiler öğretim kadrosu içinde yer almıştır. Robert Langlands sonraki yıllarda dünyaca ün kazanmış ve 20. yüzyılın önemli matematik projeleri arasında yer alan “Langlands Programı”nın mimarı olmuştur. 1969-1970 akademik yılında eğitim programı tekrar gözden geçirilmiş ve “Matematik Lisans İstatistik ve Yöneylem Araştırması Opsiyonu”, “Matematik Lisans Sayısal Analiz ve Sayısal Teknikler” adlı programlar açılmıştır. Bu programlardan “Statistics and Operational Research” 1974-1975 yılında kapanarak İstatistik Bölümü’nün içerisinde yer almıştır. Diğer program ise 1978-1979 akademik yılında adını değiştirerek “Matematik Lisans Uygulamalı Matematik ve Sayısal Analiz” adını almış ve 1992 yılında kapatılmıştır. . 1968-1969 akademik yılı ise bölüme öğrenci seçme sınavı ile ilk öğrencilerin alındığı, Gündüz İkeda, Tosun Terzioğlu, Tunç Geveci, Cemal Koç, Mehmet Orhon’un yanı sıra Aravamudhan, Janzing gibi matematikçilerin bölüme katıldığı bir yıl olmuş ve ODTÜ Matematik Bölümü kuruluş sürecini tamamlamıştır.

1991’de lisans programı öğrencilerimizin de katılımı ile yeniden gözden geçirilmiş, zorunlu derslerin sayıları azaltılarak seçmeli ders sayısı arttırılmış, örneğin dördüncü sınıf dersleri tamamen seçmeli derslerden oluşan bir program haline getirilmiştir. Program değişikliğinin amacı matematiğin değişik dalları arasında daha esnek sınırların oluşturulmasını ve öğrencilerin değişik alanlara yönelmesini sağlayacak zengin bir seçmeli ders listesinin sunulabilmesidir. Matematik Bölümünün yaptığı bu değişiklik ODTÜ’de daha sonra yapılan benzer değişikliklerin öncüsü olmuştur denilebilir. Bu arada Matematik Bölümü’nün üniversite yönetimine sunduğu Çift Anadal Programı Projesi ise üniversitede bir ilk olmuştur. Artık olgunluk döneminde olan ODTÜ Matematik Bölümü ulusal ve uluslararası ilişkiler içerisinde ülkemiz biliminde kurum olarak önemli roller üstlenmeye başlamıştır. Örneğin, ODTÜ Matematik Bölümü ulusal matematik sempozyumlarının düzenlenmesinde bu dönemde aktif bir rol almış ve o zamana kadar çeşitli üniversitelerde düzenlenen ulusal matematik sempozyumlarının Türk Matematik Derneği’nin ve bir bilim kurulunun denetiminde düzenlenen ilk ulusal matematik sempozyumu 1988 yılında ODTÜ’de düzenlenmiştir. Bu dönemdeki değişimin bir örneği de 1992 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla oluşan ortamda ODTÜ Matematik Bölümü’nün girişimi ile Birinci Türkiye Azerbeycan Matematik Sempozyumu İstanbul’da düzenlenmiş ve bu bilimsel toplantı daha sonra Azerbeycan’da gerçekleştirilen ikincisi ve Trabzon’da yapılan üçüncüsü ile devam etmiştir. Özellikle Azerbeycan ile gelişen bilimsel temaslar sonunda Azerbeycan Bilimler Akademisi’nden bir grup matematikçinin Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde görev alması gerçekleştirilmiştir. Böylelikle 1992 yılında Matematik Bölümü’ndeki yabancı öğretim üyesi sayısı 9’a kadar çıkmıştır. 1990’lı yıllarda TÜBİTAK tarafından sağlanan destek ile Moskova, Sofya, Rostov Devlet Üniversiteleri ile ilişkiler geliştirilmiş ve bu üniversitelerden çok sayıda matematikçinin Matematik Bölümü’nü kısa veya uzun dönem ziyaretleri sağlanmıştır. Bu dönemde Matematik Bölümü öğretim üyeleri tarafından çok sayıda uluslararası toplantı düzenlenmiştir. Örneğin 1987 yılında Sayısal Analiz grubu “Symposium on Numerical Analysis” adlı toplantıyı Ankara’da gerçekleştirmiştir. 1988 yılında Fonksiyonel Analiz grubu NATO’dan aldığı destek ile “Advanced Study Institute on Frechet Spaces” adlı çalıştayı düzenlemiştir. Yine TÜBİTAK desteği ile 1993 yılında başlayan “Gökova Topoloji-Geometri Çalıştayları” Matematik Bölümü öğretim üyelerinin öncülüğü ve aktif katılımı ile yıllık bir etkinlik olarak günümüze kadar devam etmiştir. Matematik Bölümü Cebirsel Geometri ve Cebir grubu PICMA (UNESCO)’dan sağladığı üç yıllık bir proje ile Antalya’da “International Workshop on Geometric Arithmetic” toplantısını gerçekleştirmiştir. Cebir grubu ayrıca 1994 yılında NATO’dan sağladığı destek ile “Finite and Locally Finite Groups” toplantısını gerçekleştirmiştir. Bu uluslararası toplantıların yanı sıra 1994, 1995 ve 1996 yıllarında “Workshop on Non-linear Problems in Mathematical Physics”, 1997 yılında “International Workshop on Number Theory” ve 1997 yılında “Anatolian Lectures in Dynamical Systems” toplantıları yapılmıştır. İlki ODTÜ’de 1998’de gerçekleştirilen “Positivity and Its Applications” adlı toplantı bu grupta çalışanların iki yılda bir topladıkları uluslararası bir projeye dönüşmüştür. Bu etkinlik iki yılda bir yapılan toplantılar ile devam etmektedir. Yukarıda sayılanların yanı sıra 1998 yılında “Workshop on Recent Trends in Complex Methods in Partial Differential Equations” ve 1999 yılında “Workshop on Linear Topological Spaces and Analysis” toplantıları yapılmıştır. Bölümümüzdeki Cebir grubunun 1999 yılında başlattığı “Antalya Cebir Günleri” uluslararası matematik takviminde yer alan yıllık bir etkinliğe dönüşmüş ve halen devam etmektedir.

Artık kurumlaşma döneminde olan ODTÜ Matematik Bölümü 1998 sonlarına doğru kendisini evrensel ölçütlerle değerlendirilmesini amaçlayan bir “dış değerlendirme” sürecine girme kararı almış ve Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanlığı’nın desteğiyle 1999 yılının ilk yarısında böyle bir süreçten geçmiştir. Resmi bir akreditasyon amacı taşımayan ancak bölümün eğitim, araştırma ve destek programlarındaki zayıf ve kuvvetli yanların belirlenmesi, üniversitenin diğer akademik birimleriyle ve üniversite yönetimiyle ilişkilerinin incelenmesi, bölümün büyüme ve gelişmesine yönelik planlama için gerekli saptamaların yapılmasını hedefleyen bu süreçle ilgili olarak yurt dışında özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki üniversitelerin bazı deneyimlerinin olduğu biliniyordu. American Mathematical Society’nin bu süreçle ilgili olarak hazırlatılmış dökümanları mevcuttu. Bu örnekler de göz önünde tutularak önce Matematik Bölümü’nün olumlu ve olumsuz yanlarını eleştirel olarak değerlendirebilecek, uluslararası saygınlığa sahip, deneyimli matematikçilerden kurulu bir dış değerlendirme ekibi belirlenip davet edilmiştir. Bu bağlamda Robert Langlands (Princeton University), Robion Kirby (University of California, Berkeley), Ronald Stern (University of California, Irvine) ve Avner Friedman (Minnesota University) bu daveti kabul ederek “Dış Değerlendirme Komisyonu”nu oluşturmuşlardır. Bunun hemen arkasından, sürecin bir parçası olarak, bölüm öğretim üyelerinden üç kişilik bir “İç Değerlendirme Komisyonu” oluşturulmuştur. Bu komisyon dış değerlendirmeden aylar önce değerlendirmeye zemin oluşturmak üzere bölümün tüm etkinlikleri, alt yapısı ve dış ilişkileri ile ilgili bir iç değerlendirme gerçekleştirmiştir. 1999 yılı Mayıs ayında ODTÜ’yü ziyaret eden Dış Değerlendirme Komisyonu hazırlanan raporu değerlendirerek, bölüm elemanları, öğrenciler, mezunlar, yöneticilerle görüşmeler yapmış, programları ve alt yapıyı incelemiş, değerlendirme, eleştiri ve önerilerini bir rapor olarak sunmuştur. Eleştiri, değerlendirme ve önerilerin bir kısmı bölüme, bir kısmı bölüm dışı yönetim birimlerine yöneliktir. Daha sonra İç Değerlendirme Komisyonu genişletilerek önerilerin hayata geçirilmesi için hazırlık yapmak üzere yeni bir komisyon kurulmuştur. Yeni komisyonun önerileri Bölüm Kurulu’nda tartışılarak uygulamaya konulmuştur. Değerlendirme sürecinin bölüm ve onun üniversitedeki rolü üzerinde önemli etkileri olmuştur. Örneğin, Uygulamalı Matematik Enstitüsü böyle bir süreç sonucu ortaya çıkmıştır. 2000’li yıllarda lisansüstü öğrenci sayısının büyük bir artış göstermesi sonucu, bölüm lisansüstü programları tekrar ele alınmış, lisansüstü ders programları ve sınavlar yeniden yapılandırılmıştır.

Matematik Bölümü özetlemeye çalıştığımız elli yıllık dönem içerisinde 2054 lisans mezunu, 217 yüksek lisans mezunu ve 56 doktora derecesi mezunu vermiştir. Matematik Bölümü’nün ilk doktorantı “On Non-Archimedean Banach Algebras” adlı tezi ile Temmuz 1970 yılında doktorasını alan Mahmut Hayfavi olmuştur.

Bölüm Başkanları:
Yaşar Gönenç: 24.06.1964 – 1966.
Tuğrul Taner: 14.09.1966 – 1967.
Hayri Körezlioğlu: 10.10.1967 – 1971.
Fuat Özkan: 29.11.1971 – 01.11.1973.
Tosun Terzioğlu: 10.11.1973 – 10.05.1974.
Tuğrul Taner: 10.05.1974 – 1977.
Tosun Terzioğlu: 01.11.1977 – 04.04.1978.
Cemal Koç: 04.04.1978 – 1981.
Uluğ Çapar: 02.10.1981 – 1982.
Masatoshi Gündüz İkeda: 06.10.1982 – 1983.
Okay Çelebi: 26.09.1983 – 30.09.1987.
Mehmet Orhon: 01.10.1987 – 1988.
Tosun Terzioğlu: 03.11.1988 – 1991.
Aydın Aytuna: 15.11.1991 – 1993.
Turgut Önder: 23.02.1993 – 01.01.1995.
Cemal Koç: 1995 – 20.4.1996.
Şafak Alpay: 21.5.1996 – 18.2.1999.
Okay Çelebi: 18.2.1999 – 2001.
Ersan Akyıldız: 16.04.2001 – 11.12.2003.
Şafak Alpay: 11.12.2003 – 11.12.2006.
Zafer Nurlu: 11.12.2006 – 19.12.2011.
Mustafa Korkmaz: 19.12.2011 – 20.12.2017
Yıldıray Ozan: 20.12.2017 – 
 

Kaynak
OTDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Matematik Bölümü Tanıtım Yazısı