Türk Matematik Tarihi Arşivi

(D: 24.8.1911 - Ö: 5.8.1967)
TMD 75. Yıl Kitapçığı için Özkan Değer tarafından derlenmiştir.

Mustafa İnan, 24 Ağustos 1911 tarihinde Adana'da dünyaya geldi. Kurtuluş Savaşı'nın başlamasıyla Fransız saldırısı sonucu iki buçuk yıl kalacakları Konya'ya ailesi ile birlikte göç etti. Mustafa İnan orada Şehit Muhtar Bey mektebine gönderildi. Kurtuluş Savaşı bittikten sonra döndükleri Adana'da ilkokulu ve ortaokulu bitirdikten sonra son sınıfta leyli meccani (parasız yatılı) sınavını kazanarak liseyi Adana'da yatılı okudu. Yatılı okuldaki lakabı “Riyaziyeci (matematikçi) Mustafa” olan İnan 1931 yılında yatılı okulu birincilikle bitirdi.

Ailesinin maddi durumunun kötü olmasından dolayı hayata hemen atılmak için kaydolduğu Fen Fakültesinden, üniversite hocası olma niyetiyle kaydını geri alıp, Mühendis Mektebine (şimdiki İTÜ) birincilikle girdi. Mühendis Mektebini pekiyi derece ile birinci bitirdi ve doktora için devlet bursuyla İsviçre Zürih’teki (ETH) Eidgenössische Technische Hochschule’ye gönderildi. Orada “Brendel kirişleri” konusunda çalıştı ve “Brendel tipi beton köprülerin fotoelastisitesi”ni araştırdı. Fotoelastisite alanında araştırma yapan ilk Türk bilim insanı olarak kabul edilen İnan 1941 yılında doktor unvanını aldı. “Kayma Merkezi” başlıklı ilk makalesi 1943’te yayımlandı. 1944'te Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğu Jale İnan'la evlendi ve bu evlilikten Hüseyin adında bir çocukları oldu.

İnan, 1944’te ismi İstanbul Teknik Üniversitesi olarak değiştirilen Yüksek Mühendis Mektebi'nde Teknik Mekanik ve Mukavemet Muallim Muavinliğine tayin edildi ve 1945’te profesör oldu. 1948 ylında kurulan Türk Matematik Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1950’li yıllarda İTÜ’de Fotoelastisite Laboratuvarını kurdu, aynı kurumda Teknik Mekanik ve Genel Mukavemet Kürsüsü Başkanı (1946-1954), İnşaat Fakültesi Dekanı (1954-1956) ve Rektör (1957-1959) olarak hizmet verdi. Zamanının en genç dekanı ve en genç rektörü oldu. Yöneticilikteki başarısı, 1957’de İtalyan hükûmetinin iyi yöneticilere verdiği “Grand Ufficale” unvanı ile ödüllendirildi.

Teknik Eğitim Müsteşarı ve daha sonra da Bayındırlık Bakanı olması için kendisine yapılan teklifleri hocalık yapmaktan vazgeçemediği için kabul etmedi. Prof. Dr. Mustafa İnan, 1963’te Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) kanunu çıkarıldıktan sonra oluşturulan bilim kurulunda, vefatına kadar görev aldı.

1959-1964 yılları arasında, ilk yapay uyduların yeni yeni fırlatıldığı sıralarda “Suni Peyklerin Yörünge Hesaplarına Dair Bazı Sonuçlar” isimli makalesiyle başlayarak, birçok makale yayınladı. 1961 yılında “Taşıma Matrisi” (Carry-over Matrix) kavramını “Elasto-Mekanikte İntikal Matrisi” isimli makalesiyle tanımlayarak dünyada taşıma matrisi probleminde çalışma yapan ilk bilim insanlarından oldu. Bu konuda İTÜ İnşaat Fakültesinde çeşitli dersler ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nde konferanslar verdi.

Daha ilkokul sıralarından başlayarak edebiyatla yakından ilgilenen, küçük yaştan itibaren Divan Edebiyatı şairlerinin şiirlerini ezberleyen, başta Türkçe olmak üzere Farsça, Musevice, Yunanca, Arapça kelimeler ve anlamları üzerine çalışmalar yapan Mustafa İnan'ın “Dil ve Matematik” isimli bir makalesi mevcuttur.

1 Eylül 1967 tarihinde A.B.D, İsviçre ve Almanya'da bilimsel ve mesleki inceleme için 6 ay süreyle görevlendirilen Mustafa İnan, Türkiyede nükseden ve anlaşılamayan hastalığı için Almanya'nın Freiburg şehrinde hastaneye gittiğinde orada hastaneye yatırıldı ve tedavisi devam ederken 5 Ağustos 1967 yılında sabaha karşı 04.30'da vefat etti. Mustafa İnan'ın cenazesi, 10 Ağustos 1967 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Taşkışla binasında yapılan törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Vefatından 4 sene sonra TÜBİTAK Bilim Kurulu, 9 Ağustos gün ve 134 sayılı toplantısında Mustafa İnan'a 1971 TÜBİTAK Hizmet Ödülü vermeyi kararlaştırdı. Ayrıca İTÜ Merkez Kütüphanesine ve İstanbul-Ankara arasındaki otoyoldaki bir viyadüğe adı verildi.

Makaleleri
[1] Kayma Merkezi, İstanbul Mühendis Okulu Dergisi, 1943, sayı 2,3,4.
[2] Elastic Stability of a Cylindirical Strip Subjected to Simple Bending,  İTÜ Bülteni, 1952, Cilt:5.
[3] Shear center of semi elliptical cross section. Bull. Tech. Univ. Istanbul 4 (1951), no. 1, 25–28 (1952).
[4] Çok Şekil Değiştiren Cisimlerin Elastisite Teorisine dair, Fikri Santur'u anma kitabı, İTÜ İnşaat Fakültesi, 1952.
[5] Durchslagsstabilität eines Zylindrischen Flächenstreifens under der Wirkung der Biegemomentes, İstanbul’da toplanmış “Sekizinci Teorik ve Tatbiki Mekanik Kongresi”ne tebliğ, 1953.
[6] Suni Peyklerin Yörünge Hesaplarına Dair Bazı Sonuçlar, İTÜ, 1959, Cilt 17, Sayı:3.
[7] Termik Asıllı İlkel Gerilmelerin Doğuşu, İTÜ Dergisi, 1959, Cilt: 17 , Sayı: 4.
[8] İç Basınca Maruz Çok Kalın Küre Kabuklarının Plastik Durumu, İTÜ Dergisi, 1961, Cilt 19, Sayı: 1.
[9] On the hypotheses used in the theory of nonuniform torsion. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 13 (1960), 45–60.
[10] The carry-over matrix in elastomechanics. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 14 (1961), 61–81. 
[11] Dağlı Yüklere Maruz Kolonların Burkulmasına Dair, İTÜ Dergisi, 1962, Cilt 20 , Sayı 2.
[12] An approximate method in calculating the finite displacements of beams. İstanbul Tek. Üniv. Bül. 15 (1962), 105–119.
[13] İki Ucu Mafsallı Dağılı Yüklere Maruz Kolonun Burkulmasına dair, İTÜ Dergisi, 1963, Cilt 21, Sayı 1.
[14] The Stability of Circular Arches and Carry-over Matrix, İTÜ Bülteni, 1963, Cilt: 16, Sayı: 2.
[15] İp Çokgeni Denklemi ve Nümerik İntegrasyon, İTÜ Dergisi, 1964, Cilt 22 , Sayı 1.
[16] Sıfır Kuvvet Sistemleri ve Saint-Venant Prensibi, İTÜ Dergisi, 1964, Cilt 22, Sayı 4.

Kitapları
[1] Elasto-Mekanikte Başlangıç Değerleri Metodu ve Taşıma Matrisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[2] Elastik Çubukların Genel Teorisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1966.
[3] Cisimlerin Mukavemeti, Arı Kitabevi Matbaası, İstanbul, 1967.
[4] Düzlemde Elastisite Teorisi, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1969.

Çevirileri
[1] Cisimlerin Mukavemeti, Kısım I, S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[2] Cisimlerin Mukavemeti, Kısım II, S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1948.
[3] Plak ve Kabuklar Teorisi,  S. Timoshenko, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1950.
[4] Elemanter Mukavemet,  Theodor Pöschl, İTÜ İnşaat Fakültesi Yayını, İTÜ Kütüphanesi, 1952.

Kaynaklar:
1) Oğuz Atay, Bir Bilim Adamının Romanı - Mustafa İnan,  İletişim Yayınevi
2) http://kutuphane.itu.edu.tr/hakkimizda/mustafa-inan-kimdir
3) https://tr.wikipedia.org/wiki/Mustafa_%C4%B0nan
4) MathSciNet