Türk Matematik Tarihi Arşivi

Darülfünun'a özerklik verecek bir kanunun hazırlanmasına yönelik çalışmalar Birinci Dünya Savaşı yıllarından beri devam etmekteydi, ancak savaş ortamının getirdiği zorluklar böyle bir nizamnamenin çıkmasını engellemiştir. 1919 yılına kadar Darülfünun ve fakülteler 1913 tarihli İstanbul Darülfünun Talimat’ı ve kararnameleri ile idare edilmiştir. Yeni nizamnamenin hazırlanmasında ve kanunlaşmasında Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinin katkısı büyüktür. Özellikle Meclis-i Maarifteki müzakerelerde fakülte temsilcilerinin ve fakülte mensubu olup da farklı görevlerinden dolayı o meclisin üyesi bulunan öğretim üyeleri, bu kanunun çıkması için çok çaba sarf etmiştir. Ali Kemal’in Maarif Nezareti döneminde hızlanan çalışmalar ondan sonra gelen nazır Said Bey’in zamanında tamamlanarak Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi yayınlanmıştır. Yeni nizamname önce Meclis-i Maarifte kabul edilmiş daha sonra Meclis-i Vükela’da onaylanmış ve son olarak iradesi alınarak 11 Ekim 1919 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlülüğe girmiştir.

Darülfünun-ı Osmani Nizamnamesi Darülfünun ve fakültelerin idaresinde büyük değişiklikler getirmiştir. 56 maddeden oluşan nizamnamenin en önemli özelliği Darülfünun’a ilmi özerklik vermesidir. Bu nizamnameyi tamamlayıcı bir düzenleme olarak 12 Ağustos 1922 tarihinde Darülfünun’un Şahsiyet-i Hükmiyesi Hakkında Kararname yayınlanmıştır. Bu kararname ile de Darülfünun’a idari özerklik verilmiştir. Böylelikle Tanzimat döneminde düşünülen, ancak uygulanamayan serbest üniversite düşüncesi, II. Meşrutiyet’le beraber kademe kademe gelişerek, 1922’de elde edilmiş ve özerk yapı kurulmuştur. Yeni nizamname ile ilk kez akademik personel alımının şartları belirlenmiştir. Bu anlamda kimlerin müderris ve muallim olacağı tespit edilmiştir. Nizamnamede muavin, mukarrir ve mustahzır gibi unvanlara yer verilmemiştir. Ayrıca fakülte meclislerinin daha önce bir talimatname ile belirlenen yetki ve görevleri ilk kez bir nizamname ile ortaya konmuş ve kısmen de genişletilmiştir. Nizamname, kayıt kabul ve imtihan şartlarına özet olarak yer vermiş bu konuda her fakültenin kendi talimatnamesini hazırlamasını veya mevcutlara göre yapılmasını istemiştir.

Kaynaklar:
1) Mustafa Selçuk, İstanbul Darülfun Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi, İÜ SBE Tarih Anabilim Dalı, 2010.